Trách nhiệm khi gây ô nhiễm môi trường của pháp nhân

1. Trách nhiệm khi gây ô nhiễm môi trường của pháp nhân:

Trước hết, căn cứ theo quy định tại Điều 24 của Nghị định 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, có quy định cụ thể về mức xử phạt đối với hành vi vi phạm quy định khi gây ô nhiễm môi trường kéo dài. Cụ thể như sau:

– Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với các đối tượng có hành vi thải các loại hóa chất độc hại vào môi trường đất, môi trường nước trái quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường;

– Đối với các hành vi thải các nguồn gây dịch bệnh vào môi trường thì sẽ bị áp dụng hình thức xử phạt theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế;

– Đối với hành vi gây ô nhiễm môi trường đất, ô nhiễm môi trường nước hoặc ô nhiễm môi trường không khí vượt quá quy chuẩn kỹ thuật thì sẽ bị xử phạt với mức cụ thể như sau:

+ Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 80.000.000 đồng đối với các đối tượng có hành vi vi phạm quy định của pháp luật khiến cho hàm lượng chất gây ô nhiễm trong đất, trong nước hoặc trong không khí vượt quá quy chuẩn kỹ thuật dưới 03 lần đối với thông số môi trường nguy hại, hoặc dưới 05 lần đối với thông số môi trường thông thường;

+ Phạt tiền từ 80.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với các đối tượng có hành vi vi phạm quy định của pháp luật khiến cho hàm lượng chất gây ô nhiễm trong đất, trong nước hoặc trong không khí vượt quá quy chuẩn kỹ thuật từ 03 lần đến dưới 05 lần đối với thông số môi trường nguy hại, hoặc từ 05 lên đến dưới 10 lần đối với thông số môi trường thông thường;

+ Phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng đối với các đối tượng có hành vi vi phạm quy định của pháp luật khiến cho hàm lượng chất gây ô nhiễm trong đất, trong nước hoặc trong không khí vượt quá quy chuẩn kỹ thuật từ 05 lần trở lên đối với thông số môi trường nguy hại, hoặc vượt quá từ 10 lần trở lên đối với thông số môi trường thông thường.

Theo đó thì có thể nói, mức phạt nêu trên là mức phạt được áp dụng đối với cá nhân vi phạm, trong trường hợp tổ chức vi phạm thì mức phạt tiền sẽ được áp dụng là gấp hai lần mức phạt tiền đối với cá nhân trong cùng một hành vi vi phạm, vì vậy tùy thuộc vào tính chất và mức độ vi phạm của các tổ chức khác nhau, mức xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi gây ô nhiễm môi trường của pháp nhân cũng sẽ khác nhau, thậm chí trong một số trường hợp, nếu hành vi gây ô nhiễm môi trường của các pháp nhân gây ra những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì hoàn toàn còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các điều luật tương ứng.

2. Pháp nhân có bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi gây ô nhiễm môi trường không?

Căn cứ theo quy định tại Điều 76 của Bộ luật hình sự năm 2015 có quy định về vi phạm chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại, theo đó Pháp nhân thương mại sẽ chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội phạm được quy định cụ thể tại Điều 76, trong đó có tội gây ô nhiễm môi trường căn cứ theo quy định tại Điều 235 của Bộ luật hình sự năm 2015. Theo đó thì có thể nói, pháp nhân có hành vi gây ô nhiễm môi trường hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, xâm phạm đến khách thể do bộ luật hình sự bảo vệ, khi đó pháp nhân thương mại hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội gây ô nhiễm môi trường căn cứ theo quy định tại Điều 235 của Bộ luật hình sự năm 2015. Nhìn chung, gây ô nhiễm môi trường là làm biến đổi các thành phần môi trường không phù hợp với tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật. Tội gây ô nhiễm môi trường xâm hại đến sự bền vững và ổn định của môi trường sống, xâm hại đến các quan hệ xã hội phát sinh trong lĩnh vực quản lý và bảo vệ môi trường, gây ra những hậu quả nghiêm trọng hoặc hậu quả rất nghiêm trọng, hậu quả đặc biệt nghiêm trọng cho môi trường sinh thái cũng như cho tính mạng, sức khỏe và tài sản của con người.

Một pháp nhân thương mại hoàn toàn có thể trở thành chủ thể của tội phạm gây ô nhiễm môi trường khi thỏa mãn một trong các điều kiện sau đây:

Thứ nhất, nghĩa vụ được pháp luật quy định cho pháp nhân thương mại không được thực hiện và vi phạm nghĩa vụ này ở mức độ nghiêm trọng.

Thứ hai, pháp nhân là chủ thể của tội phạm trong trường hợp thành viên của pháp nhân đã phạm tội, nhưng tội phạm được thực hiện là nhân danh và có lợi cho pháp nhân.

Thứ ba, pháp nhân là chủ thể của tội phạm trong trường hợp thành viên của pháp nhân đã phạm tội, nhưng khi thực hiện công việc được pháp nhân giao và việc phạm tội này có lỗi của pháp nhân.

Theo đó thì có thể nói, trong trường hợp thứ ba, việc xác định pháp nhân có phải là chủ thể của tội phạm hay không còn phải dựa vào cơ sở thiệt hại đã xảy ra trong hoạt động của pháp nhân mà nguyên nhân của thiệt hại có phần do sai phạm của pháp nhân. Ở đây có sự độc lập tương đối giữa sai phạm của thành viên pháp nhân và sai phạm của cả pháp nhân. Do vậy trách nhiệm hình sự của pháp nhân cũng có sự độc lập tương đối với trách nhiệm hình sự của thành viên pháp nhân. Theo đó, chủ thể của tội gây ô nhiễm môi trường là cá nhân có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự và từ đủ 16 tuổi trở lên, pháp nhân thương mại đáp ứng đầy đủ điều kiện chịu trách nhiệm hình sự căn cứ theo quy định tại Điều 75 của Bộ luật hình sự năm 2015. Đối với pháp nhân thương mại phạm tội, Điều 235 của Bộ luật hình sự năm 2015 quy định khung hình phạt như sau:

– Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 235, thì bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng. Pháp nhân thương mại phạm tội gây ô nhiễm môi trường thuộc khoản 1 Điều 235 thì bị áp dụng hình phạt tiền ở mức từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng;

– Phạm tôi thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 235, thì bị phạt tiền từ 5.000.000.000 đến 10.000.0000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm. Pháp nhân thương mại phạm tội gây ô nhiễm môi trường thuộc các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 235 thì bị áp dụng mức phạt tiền từ 5.000.000.000 đến 10.000.0000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 03 năm;

– Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 235, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng. Pháp nhân thương mại phạm tội gây ô nhiễm môi trường thuộc các trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 235 thì bị áp dụng mức phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng.

Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật hình sự năm 2015, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn là trường hợp pháp nhân thương mại phạm tội gây ô nhiễm môi trường được quy định tại Điêu 235 đồng thời thuộc các trường hợp đủ điều kiện để đình chỉ hoạt động vĩnh viễn theo Điều 79 Bộ luật hình sự năm 2015. Đình chỉ vĩnh viễn pháp nhân thương mại khi pháp nhân thương mại phạm tội gây thiệt hại hoặc có khả năng thực tê gây thiệt hại đến tính mạng của nhiều người, gây sự cô môi trường hoặc gây ảnh hưởng xâu đên an ninh, trật tự, an toàn xã hôi và không có khả năng khắc phục hậu quả gây ra.

Ngoài các hình phạt trên, pháp nhân thương mại còn có thể bị áp dụng thêm các hình phạt khác như phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng cảm kinh doanh, câm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm.

3. Giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý tội phạm gây ô nhiễm môi trường do pháp nhân gây ra: 

Để nâng cao hiệu quả xử lý tội phạm gây ô nhiễm môi trường do pháp nhân gây ra, cần phải thực hiện những phương án sau: 

– Nâng cao trình độ chuyên môn của các cơ quan tiến hành tố tụng, tập trung tăng cường phổ biến và tuyên truyền thực hiện đầy đủ và nghiêm chỉnh quy định của pháp luật;

– Tăng cường khâu giám định mức độ thiệt hại của các hành vi gây ô nhiễm môi trường. Giám định môi trường là hình thức giám định chất lượng môi trường sau khi môi trường bị ô nhiễm, suy thoái để từ đó xác định giá trị thiệt hại về môi trường do hành vi làm ô nhiễm môi trường gây nên. Việc xác định mức độ thiệt hại làm căn cứ cụ thể truy cứu trách nhiệm hình sự và quyết định hình phạt đối với tội gây ô nhiễm môi trường là vấn đề vô cùng quan trọng;

– Nghiên cứu, kết hợp hài hòa giữa bảo vệ môi trường với chính sách yêu đãi hoạt động đầu tư, sản xuất và kinh doanh của địa phương. Đồng thời tăng cường kiểm tra, thanh tra và kiên quyết xử lý các cơ sở, doanh nghiệp và công ty gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường;

– Vì mục tiêu tăng trưởng kinh tế, xây dựng cơ sở hạ tầng tạo ra lợi thế cạnh tranh lành mạnh trong quá trình thu hút vốn đầu tư từ nước ngoài, bất cứ cán bộ nào của đơn vị cũng cần phải tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật, nếu phát hiện ra hành vi vi phạm thì đều sẽ phải xử lý nghiêm minh, đa số doanh nghiệp hiện nay chỉ sợ bị tạm đình chỉ hoạt động hoặc thu giấy phép kinh doanh, chứ không sợ các biện pháp xử lý vi phạm hành chính phạt tiền. Vì vậy, các đơn vị này vẫn sẵn sàng chấp nhận được và khi bị phát hiện ra hành vi vi phạm hoặc chủ động làm luật với các cơ quan quản lý để có thể được châm chước, giảm nhẹ hình thức xử lý đối với những hậu quả ô nhiễm môi trường mà họ gây ra. Vì vậy, cần phải chấn chỉnh lại tình trạng này, xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm, truy cứu trách nhiệm hình sự theo đúng quy định của pháp luật;

– Đối với các tổ chức cố tình tiếp tục tái diễn hành vi gây ô nhiễm môi trường, các cơ quan có thẩm quyền cần phải áp dụng các công cụ có tính cưỡng chế cao hơn như sự phạt hành chính ở mức tối đa, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những trường hợp đủ yếu tố cấu thành tội phạm của tội gây ô nhiễm môi trường trong bộ luật hình sự. Cần thiết phải có những biện pháp kiên quyết, yêu cầu chấm dứt các hành vi vi phạm, đình chỉ hành vi xả thải gây ô nhiễm môi trường, hoặc cấm hoạt động, bắt buộc di dời đối với các cơ sở có hành vi vi phạm đến các khu vực xa khu dân cư.

Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết: 

– Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi năm 2017);

– Nghị định 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.

THAM KHẢO THÊM:

• Tội gây ô nhiễm môi trường theo Điều 235 Bộ luật hình sự
• Hành vi gây ô nhiễm môi trường sẽ bị xử phạt như thế nào?
• Học thuyết về mô hình truy cứu trách nhiệm hình sự pháp nhân