Giải pháp nâng cao vai trò của báo chí trong phòng chống tham nhũng

1. Quan điểm về phát huy vai trò của báo chí và truyền thông xã hội trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam:

1.1. Phát huy vai trò tích cực, định hướng, giám sát và phản biện xã hội của báo chí, truyền thông xã hội trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng:

Cần phát huy hơn nữa vai trò chủ động, tiên phong, dẫn dắt, định hướng của báo chí và TTXH. Với vai trò là vũ khí sắc bén chống lại tham nhũng, báo chí và TTXH cần làm tốt hơn nữa vai trò định hướng dư luận xã hội, tuyên truyền, cổ vũ, động viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tích cực tham gia đấu tranh PCTN.

Báo chí và TTXH phải luôn khẳng định vai trò là phương tiện quan trọng trong tuyên truyền, đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân; đồng thời là diễn đàn của nhân dân đóng góp với Đảng, Nhà nước, là kênh thông tin không thể thiếu để Đảng, Nhà nước nắm rõ hơn ý kiến, quan điểm, bức xúc của người dân đối với các chính sách, chủ trương của Đảng đối với công tác PCTN. Để làm được điều đó, báo chí cần tích cực, chủ động đổi mới hình thức, nội dung tuyên truyền, vừa bám sát tôn chỉ, mục đích, các vấn đề trọng trong chủ trương, đường lối của Đảng, vừa sâu sát thực tế, phản ánh những vấn đề mà dư luận xã hội quan tâm.

Đồng thời, khi đưa tin, phản ánh các vụ việc, hành vi tham nhũng thì báo chí và các phương tiện TTXH cũng cần phải coi trọng tính khách quan, chân thực, tính chuyên nghiệp trong khai thác và xử lý thông tin về tham nhũng, lãng phí. Bên cạnh việc đưa tin các vụ án, vụ việc lớn, phức tạp, được dư luận xã hội quan tâm, báo chí cũng phải phản ánh về những biểu hiện nhũng nhiễu, tiêu cực, của quyền, “tham nhũng vặt” xảy ra, gây không ít phiền hà, bức xúc đối với đời sống của nhân dân và hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Mặt khác, báo chí và TTXH cũng cần phát huy hơn nữa chức năng giám sát và phản biện xã hội trong đấu tranh PCTN. Báo chí và TTXH thực hiện việc giám sát, phản ánh kết quả giải quyết các vụ việc, hành vi tham nhũng đã được báo chí và TTXH đã phản ánh trước đó. Đồng thời, thông qua dư luận xã hội để tạo áp lực đối với các cơ quan chức năng trong việc quá trình điều tra, truy tố, xét xử các tội phạm tham nhũng.

1.2. Phát huy vai trò của báo chí, truyền thông xã hội trong phòng, chống tham nhũng phải gắn với công tác quản lý thông tin trên không gian mạng:

Truyền thông xã hội là một “dòng chảy thông tin” trên nền tảng, dịch vụ công nghệ cho phép người dùng tạo ra, chia sẻ, trao đổi, thảo luận và thay đổi các nội dung, thiết lập thành các mạng lưới liên kết và tương tác xã hội. Với tốc độ truyền thông tin nhanh chóng, TTXH ngày càng có ảnh hưởng quan trọng trong đời sống xã hội, là một trong những kênh định hướng dư luận, làm thay đổi suy nghĩ, hành vi của cộng đồng. Chính bởi vậy, TTXH đã và đang được Đảng và Nhà nước ta khai thác những mặt tích cực, trở thành một trong những vũ khí sắc bén, cùng với báo chí tham gia đấu tranh PCTN.

Tuy nhiên, với tốc độ lan truyền thông tin nhanh, khó kiểm soát, các thông tin được phản ánh trên các phương tiện TTXH đôi khi là tin xấu, độc, bị xuyên tạc, sai sự thật với mục đích chống phá Đảng và Nhà nước ta. Bởi vậy, để TTXH thực sự phát huy được những mặt tích cực, góp phần không nhỏ vào đẩy lùi, ngăn chặn tham nhũng thì cần phải thực hiện tốt công tác giám sát, quản lý hoạt động thông tin trên không gian mạng nói chung, mạng xã hội nói riêng. Theo đó, cần thúc đẩy các giải pháp công nghệ, các biện pháp kỹ thuật phù hợp bắt kịp với sự phát triển của Internet, mạng xã hội. Khuyến khích mạng xã hội có nền tảng công nghệ trong nước phát triển, khuyến khích các cơ quan, tổ chức trong nước xây dựng mạng xã hội nội bộ. Tăng cường ứng dụng công nghệ để phòng ngừa, phát hiện, xử lý kịp thời các thông tin sai sự thật, xấu, độc có ảnh hưởng đến ổn định chính trị, xã hội. Nâng cao năng lực phân tích, điều tra, nghiên cứu công chúng, đo lường thái độ của người sử dụng Internet, tham gia TTXH đối với những vấn đề được dư luận quan tâm.

1.3. Hoàn thiện khung pháp lý tạo điều kiện cho báo chí, truyền thông xã hội tham gia phòng chống tham nhũng:

Để báo chí và TTXH phát huy được tối đa vai trò, nhiệm vụ của mình trong công cuộc đấu tranh PCTN thì trước hết cần phải xây dựng và hoàn thiện khuôn khổ pháp luật liên quan đến báo chí, TTXH tham gia PCTN, nhằm tạo ra những điều kiện thuận lợi để báo chí, TTXH thực hiện chức năng của mình. Đồng thời, nhằm hạn chế những tiêu cực, vướng mắc trong hoạt động của báo chí và TTXH.

Thời gian qua, những thay đổi chóng mặt về thuật toán của các nền tảng công nghệ “làm khó” cả về nhận thức và hành động khiến các cơ quan chức năng vốn đã chậm trễ, hạn chế trong quản lý không gian mạng lại càng lúng túng, bất cập, chưa theo kịp trong việc hoạch định chính sách, pháp luật đối với TTXH. Để quản lý tốt, cần nhanh chóng tiếp tục hoàn thiện đồng bộ hệ thống văn bản pháp luật với các điều khoản cụ thể, rõ ràng, sát thực, phù hợp, theo kịp tốc độ biến động của TTXH… thay vì chỉ dừng ở quy tắc điều chỉnh mang tính khuyến nghị đạo đức và văn hóa. Bởi lẽ, khi các ràng buộc pháp lý không cụ thể, rõ ràng và đủ mạnh thì các quy tắc đạo đức, văn hóa cũng rất khó để đi vào cuộc sống.

2. Một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của báo chí và truyền thông xã hội trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam:

2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động báo chí và truyền thông xã hội:

Báo chí và TTXH câu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân; là một trong những phương tiện quan trọng thực hiện công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tuyên truyền phát triển kinh tế – xã hội, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Đồng thời, báo chí và TTXH cũng góp phần định hướng dư luận và tạo ra diễn đàn để nhân dân tham gia quản lý xã hội, giám sát quyền lực, nhằm đảm bảo cho một xã hội công bằng, dân chủ, công khai và minh bạch.

Với tư cách là cơ quan lãnh đạo cao nhất, quyết định mọi vấn đề có liên quan của đất nước, Đảng lãnh đạo hoạt động báo chí và TTXH là tất yếu, đảm bảo hoạt động báo chí, TTXH đi đúng hướng, thực hiện đúng chức năng của mình. Lãnh đạo tốt nhằm phát huy cao nhất hiệu quả của hệ thống báo chí, truyền thông, đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng đa dạng, phong phú của nhân dân; tuyên truyền đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo đồng thuận trong xã hội; nâng cao dân trí, phát triển văn hóa, con người Việt Nam; tăng cường đoàn kết, hợp tác với các nước, các tổ chức quốc tế, với nhân dân tiến bộ trên thế giới; đồng thời nhằm hạn chế đến mức thấp nhất những sai phạm, ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội của những thông tin xấu, độc trên các phương tiện báo chí, truyền thông, nhất là TTXH trên mạng internet. Đại hội XII của Đảng nhấn mạnh: Chú trọng công tác quản lý các loại hình thông tin trên internet để định hướng tư tưởng và thẩm mỹ cho nhân dân, nhất là cho thanh niên, thiếu niên. Xã hội càng phát triển thì báo chí, truyền thông càng có vai trò to lớn, ảnh hưởng mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống xã hội.

Như vậy, để báo chí và TTXH phát huy mạnh mẽ vai trò trong công cuộc đấu tranh PCTN thì đòi hỏi phải tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động báo chí và TTXH. Để làm được điều này, cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, cần tăng cường vai trò, trách nhiệm, năng lực của các cấp ủy đảng trong việc lãnh đạo, quản lý, phát triển hệ thống báo chí, truyền thông, nhằm phát huy tốt nhất vai trò của báo chí, truyền thông trong thông tin, tuyên truyền, thực hiện các nhiệm vụ công tác tư tưởng, tạo sự thống nhất trong Đảng, đồng thuận của xã hội; coi trọng việc cổ vũ, thúc đẩy nhân tố mới, điển hình tiên tiến, hạn chế những tác động tiêu cực, bất lợi. Không ngừng nâng cao chất lượng tư tưởng, văn hóa, tính chiến đấu, tính nhân văn, tính hấp dẫn, tăng cường cơ sở vật chất, kỹ thuật, các nguồn lực cần thiết cho hệ thống báo chí, truyền thông.

Hai là, tiếp tục hoàn thiện hệ thống các quy định của Đảng và các văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực báo chí, truyền thông, làm rõ hơn thẩm quyền, trách nhiệm, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, cơ quan chủ quản và từng cơ quan báo chí, truyền thông, các chủ thể TTXH trên môi trường mạng internet. Tiếp tục tăng cường cơ chế phối hợp giữa Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Nhà báo Việt Nam và các ban, bộ, ngành của Đảng và Nhà nước trong công tác chỉ đạo, quản lý hoạt động báo chí, truyền thông. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện các quy định đạo đức nghề nghiệp và giáo dục các chủ thể trong hoạt động báo chí, truyền thông tự giác thực hiện.

Ba là, đẩy mạnh công tác xây dựng Đảng trong các cơ quan báo chí; tăng cường vai trò, trách nhiệm của các cấp ủy đảng cơ quan chủ quản và cơ quan báo chí, cơ quan quản lý các phương tiện truyền thông. Chủ động phát hiện tiêu cực, hạn chế của cơ quan báo chí, của phóng viên, biên tập viên; coi trọng công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan báo chí và phóng viên, nhà báo và các trang thông tin điện tử, trang mạng xã hội trong việc phản ánh thông tin, sự việc.

Bốn là, tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với báo chí theo hướng bảo đảm báo chí phát triển đúng định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng và quyền tự do, dân chủ của nhân dân. Sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí, TTXH trước hết là bằng quan điểm, đường lối, thể hiện qua các nghị quyết, chỉ thị của Trung ương Đảng. Theo đó, tiếp tục hoàn thiện hệ thống các đường lối, chủ trương của Đảng và chỉ đạo các cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực báo chí, truyền thông; trong đó làm rõ hơn thẩm quyền, trách nhiệm, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, cơ quan chủ quản và từng cơ quan báo chí, truyền thông, các chủ thể TTXH trên môi trường mạng internet.

Bên cạnh đó, các cấp ủy Đảng cũng cần tăng cường nội dung lãnh đạo mang tính khoa học cao, có tầm bao quát vừa rộng, vừa sâu, vừa lâu dài đối với báo chí, TTXH: kiểm tra, giám sát việc thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng đối với hoạt động báo chí, TTXH; làm tốt công tác định hướng thông tin, cung cấp kịp thời thông tin cho báo chí, truyền thông những vấn đề, sự kiện quan trọng, phức tạp, nhạy cảm; hoàn thiện pháp luật và các chính sách của Nhà nước đối với báo chí, truyền thông; bổ sung cơ chế để tăng cường giám sát xã hội đối với báo chí, TTXH trong việc tuyên truyền, phản ánh thông tin, định hướng dư luận.

Năm là, thường xuyên đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp, trình độ ngoại ngữ và những hiểu biết về quan hệ quốc tế cho đội ngũ người làm báo. Coi trọng công tác rà soát, đánh giá đội ngũ cán bộ quản lý báo chí; thực hiện nghiêm các quy định, quy trình về bổ nhiệm, miễn nhiệm, thi đua, khen thưởng, kỷ luật đối với cán bộ lãnh đạo các cơ quan báo chí. Có kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, bổ sung cán bộ có năng lực, đủ phẩm chất cho hệ thống báo chí. Tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, nguồn lực và cơ chế để các cơ quan báo chí chủ lực phát triển, trở thành những trung tâm báo chí đa phương tiện mạnh, đủ năng lực chiếm lĩnh mặt trận thông tin, làm tốt công tác định hướng tư tưởng và dư luận xã hội.

2.2. Tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến ᏚᏓ tham gia của báo chí, truyền thông xã hội vào công tác phòng, chống tham nhũng:

Thứ nhất, hoàn thiện các quy định liên quan đến vai trò của báo chí trong PCTN.

Một là, tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật về quyền yêu cầu cung cấp thông tin của báo chí.

Quyền yêu cầu cung cấp thông tin là một trong những quyền đặc thù của báo chí, là cơ sở để báo chí thực hiện chức năng giám sát và phản biện xã hội; đồng thời là một trong những vũ khí quan trọng trong công cuộc PCTN hiện nay.

Luật Phòng chống tham nhũng năm 2018, Luật Báo chí năm 2016 đã có ghi nhận về quyền thông tin của báo chí và trách nhiệm cung cấp tài liệu, thông tin của các cơ quan, tổ chức, đơn vị khi có yêu cầu của cơ quan báo chí; tuy nhiên thực tế thi hành vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, bất cập; vẫn còn trường hợp các cơ quan, tổ chức từ chối cung cấp thông tin khi được các phóng viên, nhà báo yêu cầu, gây cản trở trong việc phóng viên, nhà báo thực hiện tác nghiệp.

Chính vì vậy, để phát huy hơn nữa vai trò của báo chí trong PCTN thì trong thời gian tới cần sửa đổi Luật PCTN theo hướng quy định rõ cơ chế để buộc các cơ quan, tổ chức, đơn vị phải có trách nhiệm cung cấp kịp thời các thông tin liên quan trực tiếp đến nội dung giám sát, xác minh mà các nhà báo, phóng viên yêu cầu cung cấp. Theo đó, cần có chế tài xử lý mạnh hơn đối với những trường hợp từ chối cung cấp thông tin mà không có lý do chính đáng.

Hai là, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách bảo vệ nhà báo, phóng viên, cơ quan báo chí đưa tin về tham nhũng.

Lý do khiến nhiều phóng viên, cơ quan báo chí ngại đưa tin về tham nhũng vì tâm lý sợ gánh chịu hậu quả, sợ chẳng thay đổi được gì vì người bị tố cáo có chức vụ, quyền hạn và có vị thế cao trong xã hội. Khả năng bị đánh đập, bị hăm doạ, bị gây nguy hiểm đến tính mạng và người thân trong gia đình là hoàn toàn có thể xảy ra. Thực tiễn cho thấy, nhiều quy định của pháp luật vẫn chỉ nằm trên giấy và chưa có cơ chế cụ thể thực hiện. Trong quá trình giải quyết tố cáo, nội dung tố cáo được tiếp nhận, xử lý bởi nhiều cơ quan, đơn vị với sự tham gia của nhiều cán bộ, công chức với nhiều thủ tục rất rắc rối.

Trên thực tế, nhiều cơ quan báo chí cũng e ngại, cố tình tránh tiết lộ thông tin tham nhũng do sợ trả thù, trù dập hoặc ảnh hưởng đến uy tín lãnh đạo và cơ quan. Điều đó dẫn đến việc chống tham nhũng chưa thực sự tích cực, quyết liệt. Vì vậy, cần xác định rõ trong các quy định của pháp luật, phóng viên báo chí chống tham nhũng thì được bảo vệ như thế nào? Những cơ quan hữu quan có trách nhiệm bảo vệ sự an toàn của các nhà báo trong quá trình tác nghiệp? Các chế tài xử lý đối với những cá nhân có hành xâm phạm tính mạng, sức khỏe của nhà báo, phóng viên…

Ba là, cần quy định chi tiết và chặt chẽ hơn nữa về việc xử phạt và xử lý vi phạm cơ quan không công khai thông tin, và cơ quan giám sát thông tin có quyền kiến nghị áp dụng chế tài xử lý đối với cán bộ, công chức nếu xét thấy sai phạm vì việc xử lý vi phạm hiện nay còn quá chung chung nên không thể áp dụng. Đồng thời cần có quy định cụ thể cơ chế bảo vệ người tố cáo, người gửi thông tin vi phạm pháp luật của các cán bộ nhà nước đến các cơ quan có thẩm quyền.

Thứ hai, hoàn thiện các quy định pháp luật về an ninh mạng nói chung, TTXH nói riêng tạo điều kiện để TTXH phát huy được vai trò trong PCTN.

Truyền thông xã hội có vai trò hết sức quan trọng, góp phần quyết định sự thắng lợi của công cuộc PCTN ở nước ta. Với tốc độ truyền tải thông tin nhanh chóng, TTXH góp phần phản ánh, phơi bày đến công chúng những vụ việc, hành vi tham nhũng; đồng thời định hướng dư luận, góp phần hình thành nhận thức, hành vi ứng xử cho cư dân mạng. Tuy nhiên, do cơ chế lan truyền thông tin nhanh, khó kiểm soát nên việc truyền tin trên mạng xã hội đôi khi cũng dễ bị thổi phồng, thiếu tính chính xác, thiếu sự kiểm chứng và dễ bị chi phối bởi hiệu ứng đám đông và phản ứng dây chuyền. Đồng thời, với tính khó kiểm soát thông tin và tính năng lạc danh, ẩn danh của người tham gia mạng xã hội mà TTXH dễ trở thành phương tiện để các thế lực xấu, thù địch lợi dụng việc đưa thông tin, sự việc tham nhũng để chống phá Đảng và Nhà nước ta sử dụng gây rối loạn thông tin, mất trật tự xã hội và an ninh quốc gia; làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.

Do vậy, để TTXH thực sự là một vũ khí quan trọng trong công cuộc PCTN thì cần thiết phải xây dựng, ban hành các quy định pháp luật về hoạt động thông tin trên không gian mạng. Cụ thể:

Một là, hoàn thiện các quy định về quản lý hoạt động thông tin trên không gian mạng nói chung, mạng xã hội nói riêng; tập trung nghiên cứu xây dựng Luật về quản lý thông tin trên mạng để có thể tạo ra hành lang pháp lý đầy đủ, phù hợp; kịp thời bổ sung, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với thực tiễn để đảm bảo môi trường pháp lý rõ ràng, minh bạch, công khai và bình đẳng giữa các tổ chức, cá nhân khi tham gia TTXH.

Hai là, kịp thời ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành đối với Luật an ninh mạng năm 2018, góp phần tạo hành lang pháp lý vững chắc trong hoạt động giám sát, quản lý TTXH.

Ba là, tiếp tục hoàn thiện Bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng, hướng tới xây dựng môi trường mạng lành mạnh, an toàn tại Việt Nam.

Bốn là, bổ sung và hoàn thiện các quy định về chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với những cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm các quy định của Luật an ninh mạng, Bộ quy tắc ứng xử trên không gian mạng.

2.3. Đào tạo, bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của các nhà báo, phóng viên đưa tin về tham nhũng:

Vai trò của báo chí trong PCTN có được phát huy một cách có hiệu quả hay không phụ thuộc vào đội ngũ nhà báo, phóng viên tác nghiệp, đưa tin về tham nhũng và PCTN.

Báo chí tham gia vào công cuộc PCTN với vai trò là một vũ khí sắc bén của Đảng; đi sâu điều tra, phát hiện và phơi bày những hành vi, vụ việc tham nhũng để công bố cho công chúng và báo cáo với các cơ quan hữu quan. Để báo chí hoàn thành được chức năng to lớn này đòi hỏi đội ngũ những người làm báo đưa tin về tham nhũng phải là những người có phẩm chất chính trị vững vàng, có đạo đức nghề nghiệp, có năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, có kỹ năng, kinh nghiệm tác nghiệp báo chí.

Một là, tăng cường bồi dưỡng nâng phẩm chất chính trị cho đội ngũ nhà báo, phóng viên tham gia PCTN.

Hoạt động báo chí là một hoạt động mang tính chính trị; vì vậy, đòi hỏi các nhà báo phải là những người có trình độ lý luận cao, nắm vững các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng. Trong thời gian tới, đảng ủy cơ quan chủ quản, các cơ quan báo chí cần thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng lý luận chính trị, nhất là các lớp bồi dưỡng cho đội ngũ phóng viên trẻ để nắm vững, nhất trí với các mục tiêu, quan điểm của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tổ chức nghiêm túc, có chất lượng các lớp học tập, quán triệt nghị quyết, bồi dưỡng lý luận chính trị; nhất là các quan điểm của Đảng về PCTN.

Đồng thời, cũng cần thường xuyên đổi mới hình thức, nội dung, phương pháp giảng dạy lý luận chính trị; tăng cường mời các chuyên gia về lý luận nói chuyện theo chuyên đề, chủ đề; chú trọng đổi mới phương pháp giảng dạy, bồi dưỡng bằng các hình thức trực quan, lồng ghép vấn đề thời sự vào các nội dung bồi dưỡng, giảng dạy. Trong quá trình giảng dạy, phải lựa chọn nội dung cốt lõi nhất để giảng dạy, truyền thụ, nội dung ngắn gọn, súc tích, cô đọng, dễ nhớ, dễ hiểu và dễ tổ chức thực hiện; bám sát nghị quyết các cấp, xác định thật cụ thể, rõ ràng khâu đột phá để giải quyết nhiệm vụ then chốt, khâu yếu, mặt yếu, tạo bước phát triển. Kiên quyết khắc phục tình trạng giảng dạy nghị quyết chung chung, dàn trải, kinh viện, xa rời thực tiễn; cần coi trọng đổi mới, đa dạng hóa hình thức, phương pháp truyền đạt, quán triệt nghị quyết vừa bảo đảm tính hấp dẫn, tính khoa học, vừa bảo đảm tính thực tiễn; kết hợp tuyên truyền miệng với sử dụng hiệu quả các phương tiện thông tin đại chúng; đội ngũ báo cáo viên phải được lựa chọn kỹ, thực sự là những người có phẩm chất tốt, có kỹ năng và năng lực truyền đạt nghị quyết.

Hai là, tăng cường bồi dưỡng, nâng cao đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ nhà báo, phóng viên đưa tin về tham nhũng.

Phẩm chất đạo đức của một nhà báo trước hết thể hiện ở tính khách quan, công tâm, trung thực trước những sự vật, sự việc, hiện tượng mà nhà báo thông tin, phản ánh.

Thời gian tới, cần thường xuyên tiến hành công tác bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên. Bên cạnh những khóa bồi dưỡng chính quy, lãnh đạo các cơ quan báo chí cần tạo điều kiện cho các tổ chức Công đoàn, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Chi hội Nhà báo,… thường xuyên giáo dục cho đoàn viên, hội viên của mình về đạo đức nghề báo và nâng cao vai trò giám sát, kiểm tra của các tổ chức này về đạo đức nghề báo ngay trong nội bộ cơ quan báo chí. Người đứng đầu cơ quan báo chí phải gương mẫu, tiêu biểu trong giữ gìn phẩm chất đạo đức nghề nghiệp. Thường xuyên tạo điều kiện cho cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhân viên trong cơ quan thực hiện tốt nhiệm vụ chuyên môn và bảo đảm đạo đức nghề nghiệp. Bên cạnh đó, cần xử lý nghiêm những trường hợp cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhân viên vi phạm đạo đức nghề báo nhằm phòng ngừa, răn đe những trường hợp vi phạm khác có thể xảy ra.

Ba là, tăng cường bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ nhà báo, phóng viên tham gia đưa tin về tham nhũng.

Trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của đội ngũ nhà báo, phóng viên yếu tố quyết định chất lượng của các bài báo. Theo đó, Hội Nhà báo Việt Nam, các cơ quan báo chí cần chủ động xây dựng kế hoạch, tổ chức các buổi tập huấn, các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ nhà báo, phóng viên đưa tin.

Nội dung của việc bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ những người làm báo cần tập trung vào các nội dung sau đây: phổ biến các quy định pháp luật liên quan đến PCTN; bồi dưỡng nghiệp vụ điều tra, khai thác, thu thập thông tin; nghiệp vụ xử lý, phân tích thông tin…

Bên cạnh đó, bản thân mỗi nhà báo cần chủ động học tập, tìm hiểu, nâng cao vốn kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ cho bản thân; từ đó hoàn thành tốt nhiệm vụ của một nhà báo trong công cuộc đấu tranh PCTN, góp phần làm tốt chức năng của ngành báo chí.

Bên cạnh đó, cũng cần xây dựng và đào tạo lực lượng phóng viên chuyên trách tham gia đưa tin, viết bài về PCTN.

Bốn là, cấp ủy, ban biên tập các cơ quan báo chí cần nâng cao chất lượng công tác lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng tư tưởng để không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của báo chí, đảm bảo tính chính trị, khoa học, tính giáo dục, tính văn hóa trong các sản phẩm báo chí; làm tốt công tác tư tưởng và giữ vững trận địa tư tưởng trong bối cảnh tình hình quốc tế và trong nước luôn có những diễn biến mới, phức tạp; tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động tuyên truyền, luôn hướng vào mục tiêu giữ vững ổn định chính trị, tiếp tục sự nghiệp đổi mới, làm cho những nguyên lý cách mạng và khoa học của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội.

Năm là, hằng năm, cơ quan chủ quản và cơ quan báo chí cần rà soát, đánh giá công tác đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng cán bộ; đồng thời kiên quyết đưa những người phẩm chất, năng lực kém ra khỏi cơ quan báo chí.

Sáu là, mở rộng nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm quản lý báo chí với các nước trong khu vực và trên thế giới; vận dụng sáng tạo bài học, kinh nghiệm tốt của bên ngoài phù hợp thực tiễn báo chí Việt Nam.

2.4. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa báo chí và truyền thông xã hội với cơ quan chuyên trách về phòng, chống tham nhũng:

Đối với cơ quan chức năng về PCTN, như: Cơ quan Thanh tra nhà nước, cơ quan Kiểm tra của Đảng, Kiểm toán Nhà nước, cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án dân dân… bên cạnh việc chú trọng kiện toàn về tổ chức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động và sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị chức năng PCTN với nhau, thì các cơ quan này cần chủ động trong việc phối hợp với cơ quan báo chí, chủ động công khai kết quả kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế; chủ động cung cấp thông tin về những vấn đề nhạy cảm, dư luận xã hội quan tâm, giúp định hướng tốt dư luận xã hội và cũng thể hiện sự công khai, minh bạch của Đảng, Nhà nước trong xử lý tham nhũng.

Để phát huy vai trò, trách nhiệm, sự phối hợp hiệu quả với các cơ quan báo chí trong PCTN, các cơ quan hữu quan cần chú trọng một số giải pháp pháp thiết thực như:

Một là, tăng cường cơ chế phối hợp báo chí chống tham nhũng, giữa Ban chỉ đạo Trung ương về PCTN, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin – Truyền thông và Hội Nhà báo Việt Nam, nhằm thực hiện tốt hơn nữa công tác phối hợp với các cơ quan báo chí trên mặt trận đấu tranh PCTN, thường xuyên có nhiều cuộc gặp gỡ với các cơ quan báo chí để trao đổi, đánh giá kết quả báo chí đấu tranh chống tham nhũng.

Hai là, các cơ quan bảo vệ pháp luật cần thống nhất Cơ chế cung cấp thông tin cho các cơ quan báo chí, thực hiện đúng quy chế người phát ngôn, tạo điều kiện cho báo chí tham gia PCTN một cách thuận lợi và an toàn.

Ba là, có cơ chế để báo chí theo dõi và đồng hành trong quá trình xử lý các vụ việc tham nhũng, tiêu cực.

Bốn là, có các biện pháp bảo vệ an toàn cho nhà báo tham gia cuộc đấu tranh PCTN. Tạo môi trường pháp lý, môi trường xã hội lành mạnh để bảo vệ các nhà báo.

Năm là, sớm bổ sung chế tài xử lý hành vi không trả lời báo chí theo luật định, cần có chế tài trong việc cung cấp thông tin khách quan, kịp thời đối với những vụ việc có dấu hiệu sai phạm, khi cơ quan báo chí đề nghị cung cấp thông tin.

2.5. Tăng cường hoạt động giám sát, quản lý thông tin trên không gian mạng:

Để các phương tiện TTXH thực sự phát huy được hiệu quả trong việc phản ánh thông tin, định hướng dư luận, thực sự là một diễn đàn của nhân dân trong đấu tranh PCTN; đồng thời ngăn chặn các thế lực thù địch lợi dụng không gian mạng nói chung, mạng xã hội nói riêng để xuyên tạc, chống phá, bác bỏ những thành quả của Đảng và Nhà nước trong công cuộc đấu tranh PCTN thì trong thời gian tới cần tăng cường hơn nữa công tác giám sát, quản lý hoạt động thông tin trên không gian mạng.

Một là, các cơ quan chức năng ngành thông tin và truyền thông cần xây dựng kế hoạch tăng cường tuyên truyền thực hiện nghiêm các quy định của Luật an ninh mạng; đồng thời tuyên truyền nâng cao trách nhiệm và ý thức tuân thủ pháp luật của người dân khi sử dụng các phương tiện TTXH.

Theo đó, cần tăng cường giáo dục quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Vạch rõ âm mưu, thủ đoạn mới của các thế lực thù địch, của các đối tượng xấu trên mạng internet và mạng xã hội; những vấn đề, nội dung thường bị lợi dụng xuyên tạc, cũng như mức độ nguy hại, ảnh hưởng của các thông tin xấu, độc này. Phổ biến, quán triệt nội dung Điều 288 của Bộ luật Hình sự 2015 về tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông; Nghị định số 72/2013/NĐ-CP, ngày 15/7/2013, của Chính phủ và Thông tư số 09/2014/BTTTT, ngày 19/8/2014, của Bộ Thông tin và Truyền thông về hoạt động quản lý, cung cấp, sử dụng thông tin trên trang thông tin điện tử và mạng xã hội, những hành vi bị nghiêm cấm trong sử dụng mạng xã hội; Điều 5, Nghị định số 72/2013/NĐ-CP…

Hai là, các cơ quan chức năng của ngành thông tin và truyền thông cần thực hiện tốt cơ chế giám sát, quản lý thông tin trên không gian mạng.

– Cần tăng cường sử dụng các giải pháp công nghệ, các biện pháp kỹ thuật phù hợp trong quản lý giám sát hoạt động PCTN nhằm đảm bảo vừa phát huy vai trò tích cực của thiết chế truyền thông trong kiểm soát tham nhũng, vừa đảm bảo sự ổn định chính trị – xã hội của đất nước, phòng ngừa sự chống phá của các thế lực thù địch. Tăng cường ứng dụng công nghệ để phòng ngừa, phát hiện, xử lý kịp thời các thông tin sai sự thật, xấu, độc có ảnh hưởng đến ổn định chính trị, xã hội. Nâng cao năng lực phân tích, điều tra, nghiên cứu công chúng, đo lường thái độ của người sử dụng internet, tham gia TTXH đối với những vấn đề được dư luận quan tâm.

– Các cơ quan chức năng của ngành thông tin và truyền thông, công an, quân đội thường xuyên phối hợp với thanh tra các bộ, ngành, địa phương tăng cường hoạt động kiểm tra, thanh tra, giám sát việc truyền thông và sử dụng thông tin trên mạng xã hội của người dùng mạng xã hội, theo quy định của pháp luật, kịp thời phát hiện, uốn nắn, cũng như xử lý những sai phạm. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động của các mạng xã hội nhằm chủ động ngăn chặn, đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật về thông tin, truyền thông và thông tin trên mạng xã hội. Trên cơ sở đó, phát hiện và ngăn chặn xử lý kịp thời những thông tin xấu độc được lan truyền trên các phương tiện TTXH, cũng như những cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm pháp luật.

– Cần tiến hành khoanh vùng các đối tượng có những phát ngôn sai sự thật, chống, phá ta để chặn, xóa thông tin trên các phương tiện TTXH theo từ khóa, theo tuyến vật lý, vị trí địa lý, cụm máy chủ, tên miền…; điều tra, truy tìm dấu vết phát tán thông tin, lưu trữ lịch sử thông tin để xử lý nghiêm minh theo quy định pháp luật nhằm răn đe và ngăn chặn từ gốc các thông tin bẩn, xấu độc.

– Xây dựng các “thiết chế ảo” trên các phương tiện TTXH, như các diễn đàn, hội nhóm, fanpage, câu lạc bộ… theo tâm lý, sở thích, nhu cầu cá nhân, có chất lượng, thu hút được nhiều hội viên, thành viên, tạo thành những cộng đồng mạng rộng lớn. Đây là cách thức thu hút người dùng một cách tự nhiên và tuyên truyền hiệu quả hơn so với việc tạo lập ngay từ đầu các kênh, diễn đàn, sản phẩm TTXH mang tính chính trị, có phần khô cứng, ít thành viên tham gia; cũng phù hợp với quan điểm sử dụng chính nền tảng các kênh TTXH phổ biến nhất hiện nay trên thế giới và ở Việt Nam để phản tuyên truyền đối với các thế lực thù địch.

– Bên cạnh đó, công tác thông tin và định hướng thông tin cũng cần được thực hiện một cách nhanh nhạy, chủ động hơn, không để tình trạng theo đuôi sự việc; đặc biệt cần công khai sớm các thông tin về xử lý tham nhũng cho công luận, nhất là các kết quả thanh tra, kiểm tra, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng; chủ động cung cấp các thông tin về những vấn đề nhạy cảm, vấn đề nóng mà dư luận xã hội đang quan tâm để từ đó giúp định hướng tốt dư luận xã hội và thể hiện rõ sự công khai, minh bạch của Đảng và Nhà nước trong xử lý tham nhũng. Lấy tuyên truyền về gương người tốt, việc tốt trong đấu tranh PCTN để lấn át cái xấu, tiêu cực…

– Công tác tuyên truyền và định hướng tuyên truyền về cần thiết ban hành các chính sách, đạo luật quan trọng như Luật PCTN; Luật đất đai, Luật hình sự… cũng như phản bác các luận điệu xuyên tạc, cả trên báo chí và các phương tiện TTXH, cần đi trước một bước để tạo sự đồng thuận xã hội, tránh đi sau, bị động, có những khoảng trống hay tuyên truyền thiếu sự thống nhất giữa các cơ quan báo chí, để lọt các bài viết chất lượng thấp, có nhiều sơ hở, thậm chí thông tin sai lệch, dễ bị các thế lực thù địch lợi dụng…