Giải pháp áp dụng và hoàn thiện pháp luật thi hành án treo

1. Các giải pháp áp dụng pháp luật về thi hành án treo:

1.1. Tiếp tục đổi mới về nhận thức và phát huy năng lực, trách nhiệm của các chủ thể tham gia thi hành án treo, án cải tạo không giam giữ:

• Đổi mới về nhận thức trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ

Hoạt động THAHS không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan như: Tòa án, VKS, cơ quan THAHS, UBND xã, Công an xã … mà còn là trách nhiệm của cả xã hội, trước hết là trách nhiệm của các cấp ủy, chính quyền các cấp. Do vậy, cần phải có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của cấp ủy, chính quyền các cấp đối với công tác này. Cần phát huy được sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị; thu hút, khuyến khích sự tham gia của các tổ chức kinh tế, chính trị – xã hội, cộng đồng dân cư và gia đình của người chấp hành án vào hoạt động THAHS, nhất là đối với việc thi hành hình phạt tù cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ. Quá trình tổ chức, thực hiện công

tác THAHS phải đặt dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, quán triệt quan điểm nhân đạo của Đảng và Nhà nước; hoàn thiện thể chế và các quy định của pháp luật về THAHS, tăng cường quản lý, bảo đảm các bản án và quyết định THAHS phải được thi hành nghiêm chỉnh. Vận dụng đúng đắn giữa trừng trị với thực hiện chính sách nhân đạo, khoan hồng; kết hợp chặt chẽ giữa quản chế đi đôi với giáo dục pháp luật, chính trị, văn hóa. Gắn mục đích giáo dục, cải tạo với lao động, dạy nghề, tạo điều kiện cho người phạm tội vừa sửa chữa lỗi lầm, vừa ổn định đời sống, trở thành người có ích cho xã hội.

+ Những chủ trương, chính sách của Đảng về công tác THAHS là cơ sở và điều kiện tiên quyết đảm bảo hiệu lực, hiệu quả của pháp luật THAHS. Thực trạng công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ trong những năm qua cho thấy nơi nào cấp ủy Đảng quan tâm lãnh đạo thì công tác THAHS nói chung, thi hành án treo và cải tạo không giam giữ nói riêng ở nơi đó vai trò quản lý nhà nước được tăng cường; các bản án, quyết định của Tòa án được thi hành nghiêm chỉnh, việc giám sát, giáo dục người bị kết án đạt hiệu quả cao. Để tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong hoạt động THAHS nói chung, thi hành án treo và cải tạo không giam giữ nói riêng, các cấp ủy Đảng trên địa bàn thành phố Hà Nội cần quan tâm chỉ đạo:

Thành phố Hà Nội và các quận, huyện, thị xã sớm ban hành nghị quyết, chỉ thị yêu cầu UBND các cấp tăng cường quản lý hoạt động THAHS trong phạm vi địa phương mình quản lý.

Các cấp ủy Đảng chỉ đạo UBND các cấp định kỳ tiến hành sơ, tổng kết công tác THAHS và thi hành án treo, cải tạo không giam giữ.

Các cấp ủy Đảng tăng cường lãnh đạo các cơ quan truyền thông và các cơ quan hữu quan cùng cấp trong hoạt động tuyên truyền, giáo dục, giải thích pháp luật nhất là pháp luật THAHS.

– Thành ủy và các quận ủy, huyện ủy, thị ủy quan tâm lãnh đạo hoạt động kiểm tra, giám sát thực hiện pháp luật THAHS của Hội đồng nhân dân các cấp, VKSND các cấp…

– Các cấp ủy Đảng tăng cường lãnh đạo công tác tổ chức, bộ máy, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác THAHS, lựa chọn sắp xếp Đảng viên làm công tác THAHS sao cho phù hợp với năng lực.

Thành ủy chỉ đạo UBND thành phố nghiên cứu, đề xuất xây dựng đề án đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt động THAHS và chính sách đãi ngộ đối với cán bộ làm công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ ở cấp xã, phường, thị trấn. Báo cáo trình Hội đồng nhân dân thành phố xem xét, quyết định để thống nhất thực hiện trong toàn thành phố.

– Lãnh đạo công tác thanh tra, kiểm tra vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo, công tác thi đua khen thưởng trong hoạt động THAHS. Đôn đốc các cơ quan THAHS và cơ quan liên quan (Tòa án, Viện kiểm sát) tập trung giải quyết khiếu nại, tố cáo về thi hành án, không để tồn đọng kéo dài.

– Ban nội chính Thành ủy tăng cường phối hợp, đôn đốc Công an trong việc chỉ đạo sát sao các cơ quan THAHS – Công an các quận, huyện, thị xã trong công tác cập nhật các biểu mẫu tại Thông tư 84/2019/TT-BCA ngày 31/12/2019 của Bộ Công an để kịp thời bàn giao, cấp phát tài liệu cho cơ quan tổ chức giám sát, giáo dục người chấp hành án theo quy định.

• Phát huy năng lực, trách nhiệm của các chủ thể tham gia thi hành án treo, cải tạo không giam giữ

Thứ nhất, Bộ Công an là cơ quan được giao nhiệm vụ chủ trì trong việc tổ chức THAHS nói chung và thi hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng, cần nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện Đề án quy hoạch tổng thể phát triển Cơ quan quản lý THAHS và cơ quan THAHS các cấp trong lực lượng Công an nhân dân. Làm cơ sở định hướng kiện toàn lực lượng Cảnh sát THAHS và hỗ trợ tư pháp Công an các cấp theo hướng chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước về THAHS và tái hòa nhập cộng đồng đối với người chấp hành án trong tình hình mới, trong đó:

– Quan tâm kiện toàn hệ thống tổ chức THAHS và cần có hướng dẫn quy định cụ thể về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp để đảm bảo việc quản lý, thực hiện thống nhất.

Rà soát lại tổng thể biên chế, căn cứ vào yêu cầu tình hình và thực tiễn của từng địa phương để bố trí đủ biên chế, xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ làm công tác quản lý và tổ chức THAHS có phẩm chất đạo đức, vững vàng về chính trị, chuyên môn nghiệp vụ; có trình độ pháp luật, đáp ứng được nhiệm vụ thi hành án trong tình hình mới. Trước mắt, cần ban hành quy định cụ thể về tiêu chuẩn biên chế, chức danh cho lực lượng Cảnh sát THAHS tương ứng với chức năng, nhiệm vụ được phân công và số lượng đối tượng quản lý giám sát, giáo dục tại địa phương.

– Nghiên cứu bổ sung, sửa đổi chế độ, chính sách đối với cán bộ, chiến sĩ làm công tác quản lý THAHS, đặc biệt là đối với những cán bộ, chiến sĩ đang công tác ở những vùng khó khăn, phù hợp với tính chất công tác, chiến đấu, góp phần nâng cao trách nhiệm và hiệu quả công việc trong khi thi hành nhiệm vụ.

– Bảo đảm điều kiện về cơ sở vật chất của cơ quan Quản lý THAHS, cơ quan THAHS bao gồm đất đai, trụ sở, trang thiết bị, vũ khí, công cụ hỗ trợ, phương tiện giao thông, thông tin liên lạc, kỹ thuật nghiệp vụ và các điều kiện vật chất, kỹ thuật khác. Ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất cho các cơ quan THAHS ở vùng sâu, vùng xa, miền núi, vùng đặc biệt khó khăn, địa bàn trọng yếu, phức tạp về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.

– Chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính sớm xây dựng đề án báo cáo Chính phủ về chế độ phụ cấp đối với những cán bộ làm công tác THAHS không chuyên trách ở UBND xã, phường, thị trấn và các cơ quan, tổ chức khác có liên quan. Qua đó, nâng cao trách nhiệm khi được phân công làm công tác THAHS. Chủ trì, phối hợp với Văn phòng Chính phủ, Bộ Tư pháp xây dựng đề án báo cáo trình Chính phủ về triển khai hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia và phần mềm quản lý thi hành án treo, cải tạo không giam giữ để triển khai tới cơ quan quản lý THAHS – Bộ Công an, cơ quan THAHS – Công an thành phố, huyện, quận, thị xã tạo sự thống nhất, chặt chẽ.

Đảm bảo nhanh chóng, thuận tiện trong quản lý thi hành án treo, cải tạo không giam giữ, góp phần đẩy nhanh ứng dụng công nghệ thông tin cho các cơ quan THAHS đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, cải cách hành chính và hội nhập quốc tế.

Thứ hai, Bộ Quốc phòng cần tiến hành tổng kết, đánh giá rộng rãi, sâu sắc để có giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý giám sát, giáo dục người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ trong điều kiện đặc thù của lực lượng quân đội, nhất là khi có sự đổi mới theo quy định của Luật THAHS năm 2019. Từ đó ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể, chi tiết thi hành án treo, cải tạo không giam giữ trong điều kiện tổ chức, hoạt động đặc thù của quân đội để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác thi hành án.

Thứ ba, UBND thành phố và UBND quận, huyện, thị xã cần tăng cường quản lý trong lĩnh vực thi hành án phạt tù cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ:

Tổ chức tổng kết đánh giá tình hình, kết quả thực hiện Luật THAHS 2010 so với Luật THAHS 2019. Đồng thời tiến hành khảo sát lại toàn bộ thực trạng thi hành án treo, cải tạo không giam giữ trên địa bàn toàn thành phố để đảm bảo công tác lãnh đạo, chỉ đạo theo những quy định mới. UBND các quận, huyện, thị xã có kế hoạch khảo sát, nắm bắt số người thi hành án trên địa bàn từ năm 2016 và thời điểm từ ngày 01/01/2020 đến nay. Qua đó báo cáo thực trạng thi hành án treo, cải tạo không giam giữ trên địa bàn; nêu rõ những khó khăn, vướng mắc để UBND thành phố có hướng chỉ đạo cụ thể, thống nhất trong toàn thành phố. Trên cơ sở đó, UBND thành phố mở hội nghị tổng kết công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ trong toàn thành phố.

– UBND thành phố ban hành văn bản chỉ đạo hoạt động thi hành án trên địa bàn, trước mắt cần xây dựng quy chế phối hợp trong thi hành hình phạt tù cho hưởng án treo và cải tạo không giam giữ. Trong đó quy định rõ chủ thể phối hợp; cơ chế và nội dung phối hợp; trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong quan hệ phối hợp. Tổ chức ban hành các văn bản quy phạm pháp luật khác theo thẩm quyền để hướng dẫn cụ thể công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ trên địa bàn.

– UBND thành phố chỉ đạo Công an thành phố, Sở Tư pháp phối hợp với TAND thành phố, VKSND thành phố tham mưu, tổ chức hội nghị tập huấn nghiệp vụ công tác quản lý giám sát người bị kết án phạt tù cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ cho những cán bộ trực tiếp làm công tác thi hành án tại UBND và Công an các xã, phường, thị trấn trên địa bàn thành phố.

– Định kỳ hằng năm xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện và đề ra biện pháp nâng cao hiệu quả công tác giám sát, giáo dục người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ trên địa bàn thành phố và các đối tượng chấp hành án ngoài xã hội khác. Đồng thời, xây dựng và từng bước củng cố quy chế phối hợp giữa các ngành trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ trên địa bàn thành phố. Chỉ đạo UBND các xã, phường, thị trấn báo cáo hoạt động thi hành án treo, cải tạo không giam giữ thường xuyên, chủ động thành lập các đoàn tiến hành thanh tra, kiểm tra nhằm đôn đốc, rút kinh nghiệm thực hiện.

– Tăng cường chỉ đạo công tác thi đua khen thưởng, tuyên truyền giáo dục pháp luật về thi hành án treo, cải tạo không giam giữ; nghiêm túc phê bình, kiểm điểm Chủ tịch UBND các xã về những thiếu sót, tồn tại chậm khắc phục, để kéo dài sau khi được kiểm tra, kiểm sát.

– Tạo điều kiện về cơ sở vật chất, kinh phí cho hoạt động thi hành án nói chung, hoạt động giám sát, giáo dục người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng. Xây dựng chế độ phụ cấp đối với những cán bộ làm công tác THAHS ở UBND, Công an cấp xã, phường, thị trấn và ở các cơ quan, tổ chức có liên quan khác để nâng cao trách nhiệm khi được phân công làm công tác THAHS.

Thứ tư, UBND các xã, phường, thị trấn cần tăng cường hơn nữa vai trò, trách nhiệm của mình trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ, trong đó:

– Chủ tịch và cán bộ làm công tác thi hành án của UBND xã, phường, thị trấn nơi có người chấp hành án đang cư trú cần nắm vững quy định của Luật THAHS và các văn bản hướng dẫn thi hành, nhất là về quyền, trách nhiệm của mình trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ; nội dung, trình tự, thủ tục thi hành… để tổ chức thực hiện nghiêm túc, đúng quy định của Luật THAHS 2019.

– Hằng năm, UBND xã, phường, thị trấn cần phải xây dựng kế hoạch tổ chức triển khai thực hiện công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ tại địa phương. Chỉ đạo củng cố hệ thống hồ sơ, tài liệu và các trang thiết bị bảo quản; hỗ trợ kinh phí trong ngân sách thường xuyên phục vụ triển khai công tác THAHS và bồi dưỡng cho cán bộ trực tiếp làm công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ, góp phần nâng cao hiệu quả công tác THAHS tại địa phương.

– Tiếp thu đầy đủ, nghiêm túc các nội dung kiến nghị và thực hiện kết luận kiểm sát, kiểm tra của Viện kiểm sát, cơ quan THAHS. Khắc phục kịp thời những thiếu sót, tồn tại trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo có liên quan đến thi hành án treo, cải tạo không giam giữ theo thẩm quyền, không để tồn tại kéo dài.

– Cán bộ của UBND, Công an cấp xã, phường, thị trấn trực tiếp làm nhiệm vụ thi hành án treo, cải tạo không giam giữ cần nắm vững, thực hiện đầy đủ quyền và trách nhiệm của mình theo quy định của Luật THAHS 2019 và các văn bản pháp luật khác có liên quan. Thường xuyên cập nhật, bồi dưỡng kiến thức pháp luật; trau dồi đạo đức, rèn luyện kỹ năng thao tác nghiệp vụ thi hành án. Chủ động thực hiện nhiệm vụ, gặp gỡ người chấp hành án, giúp họ nắm vững pháp luật, chủ trương đường lối của Đảng. Đề xuất với chính quyền địa phương có biện pháp giúp đỡ khi họ gặp khó khăn trong thời gian cải tạo. Liên hệ mật thiết với gia đình người chấp hành án để nắm bắt tâm tư, thái độ, ý thức của họ. Hướng dẫn họ thực hiện quyền và các nghĩa vụ theo quy định, vận động các tổ chức đoàn thể như đoàn thanh niên, hội phụ nữ phối hợp, nâng cao tinh thần trách nhiệm để giáo dục, giúp đỡ người chấp hành án cải tạo tốt, sớm hòa nhập cộng đồng trở thành công dân có ích. Đồng thời nhắc nhở kịp thời với những biểu hiện vi phạm của người chấp hành án.

Thứ năm, trên cơ sở quyền hạn, trách nhiệm theo quy định của Luật THAHS 2019 và sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Chính quyền địa phương; các cơ quan, chức có người đang chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ học tập, công tác, sinh hoạt cần phân công lãnh đạo trực tiếp phụ trách hoạt động thi hành án và cán bộ theo dõi, giám sát, giáo dục họ. Thường xuyên động viên, giúp đỡ người bị kết án phòng ngừa họ tái phạm tội; giúp họ nhanh chóng hòa nhập cộng đồng, ổn định công việc, tránh tâm lý kỳ thị, mặc cảm, xa lánh. Phối hợp với các cơ quan có chức năng quán triệt, phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật thi hành án treo, cải tạo không giam giữ đến cán bộ, công chức và nhân dân. Thực hiện đầy đủ trách nhiệm và quyền hạn của mình trong việc tổ chức quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án. Phối hợp với UBND và Mặt trận tổ quốc xã, phường, thị trấn tổ chức kiểm điểm người chấp hành án vi phạm nghĩa vụ theo quy định.

Thứ sáu, người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ và gia đình họ cần chủ động tìm hiểu các quy định pháp luật về thi hành án, nắm chắc và thực hiện tốt quyền, nghĩa vụ của mình. Thường xuyên liên hệ chặt chẽ với cán bộ trực tiếp giám sát, giáo dục và đề nghị họ giúp đỡ trong thời gian cải tạo. Bằng sự cảm thông, chia sẻ trong gia đình tạo điều kiện thuận lợi nhất để người chấp hành án nhanh chóng xóa bỏ mặc cảm, chủ động hòa nhập với cộng đồng.

Thứ bảy, cơ quan THAHS, TAND và VKSND hai cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội cần chủ động thực hiện tốt nhiệm vụ thi hành án, trong đó:

– Cơ quan THAHS Công an thành phố và cơ quan THAHS Công an các quận, huyện, thị xã cần chủ động định kỳ hoặc đột xuất xây dựng kế hoạch kiểm tra, hướng dẫn, chấn chỉnh việc tổ chức thi hành Luật THAHS 2019 theo chuyên đề về thi hành án treo, cải tạo không giam giữ. Kịp thời bàn giao các biểu mẫu nghiệp vụ cho cơ quan, tổ chức giám sát, giáo dục người chấp hành án. Bố trí các cán bộ làm công tác THAHS quản lý các xã, phường, thị trấn cho phù hợp; thường xuyên đối chiếu, rà soát, nắm chắc số người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ để thực hiện báo cáo, thống kê theo quy định. Với vai trò là cơ quan chủ trì của địa phương, cơ quan THAHS cần sát sao trong việc theo dõi, kiểm tra, đôn đốc trong công tác này. Chủ động nghiên cứu, phối hợp với TAND, VKSND xây dựng Quy chế phối hợp liên ngành trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ để tạo sự thống nhất, đồng bộ trong tổ chức thực hiện, phù hợp với điều kiện đặc thù của thành phố và của từng quận, huyện, thị xã. Đảm bảo cơ chế ràng buộc trách nhiệm, nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các ngành trong công tác THAHS nói chung và thi hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng.

– TAND thành phố cần tăng cường kiểm tra theo định kỳ và bất thường hoạt động THAHS của TAND các quận, huyện, thị xã. Hằng năm, mở hội nghị tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác THAHS. Chỉ đạo các cán bộ làm công tác THAHS tại các TAND các quận, huyện, thị xã thực hiện nghiêm các quy định của Luật THAHS 2019; thường xuyên liên hệ với cơ quan THAHS và VKSND trong quá trình kiểm tra, kiểm sát đối với công tác THAHS trên địa bàn. Thường xuyên tổ chức rà soát, trao đổi nghiệp vụ về công tác THAHS giữa ba cơ quan; phối hợp 03 cơ quan tổ chức tập huấn, tuyên truyền pháp luật về công tác THAHS trên địa bàn. Giải đáp những vướng mắc nghiệp vụ và giải quyết những khiếu nại thuộc thẩm quyền. Báo cáo đầy đủ kịp thời về tình hình thi hành án treo và cải tạo không giam giữ trên địa bàn cho Chánh án TAND và thực hiện công tác thống kê báo cáo theo ngành dọc.

– VKSND thành phố và VKSND các quận, huyện, thị xã chủ động xây dựng kế hoạch kiểm sát thi hành án, xác định những đơn vị cần phải kiểm sát. Phối hợp cùng cơ quan THAHS nắm chắc số lượng người bị phạt tù cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ và những đối tượng chấp hành án ngoài xã hội khác. Nắm được những đối tượng được giám sát, đã cải tạo tốt, số đối tượng hiện chưa được bàn giao hồ sơ xuống địa phương để tiến hành quản lý. Xây dựng quy chế phối hợp với Tòa án, cơ quan THAHS về công tác THAHS. Tăng cường kiểm sát cơ quan THAHS cùng cấp và cấp dưới, kiểm sát trực tiếp các UBND xã, phường, thị trấn về công tác tổ chức quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án. Nêu rõ vi phạm và kịp thời ra các văn bản kiến nghị, kháng nghị để các cơ quan có những biện pháp khắc phục. Nâng cao hiệu quả các văn bản ban hành, tăng cường kiểm tra việc thực hiện kháng nghị, kiến nghị đối với các đơn vị bị kiểm sát. Xây dựng chuyên đề về thi hành án treo, cải tạo không giam giữ, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động này tại địa phương.

1.2. Nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các chủ thể thi hành án treo, án cải tạo không giam giữ:

Công tác thi hành án là hoạt động hành chính rộng rãi do đó cần phải có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa các chủ thể thi hành án treo, cải tạo không giam giữ. Cần thực hiện các giải pháp tăng cường mối phối hợp giữa các chủ thể theo các hướng chủ yếu sau:

Thứ nhất: Tăng cường quan hệ giữa gia đình người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ với UBND các xã, phường, thị trấn, các cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư nơi người chấp hành án đang cư trú, học tập, công tác. Đảm bảo người chấp hành án được quản lý, giám sát, giáo dục đạt hiệu quả. Cần tìm hiểu, năm chắc tình hình gia đình người bị kết án, thương xuyên tạo điều kiện, động viên người chấp hành án cải tạo, phấn đấu trở thành người có ích cho gia đình và xã hội.

Thứ hai: Về quan hệ giữa ba cơ quan THAHS với VKSND và TAND. Mặc dù, cơ quan THAHS, TAND là đối tượng kiểm sát của VKSND tuy nhiên trong từng mối quan hệ cụ thể cần phải tăng cường phối hợp chặt chẽ đảm bảo sự tuân thủ pháp luật trong công tác THAHS của cả ba cơ quan. Nhất là trong việc kiểm tra, giám sát việc thi hành án của các chủ thể giao nhận bản án, quyết định thi hành án; việc xem xét, theo dõi kết quả thi hành án, đề nghị lập hồ sơ rút ngắn thời gian thử thách hay giảm thời hạn chấp hành án … Định kỳ 06 tháng, 01 năm, ba ngành cần tổ chức họp thống nhất để rà soát nắm lại số người chấp hành án trên địa bàn, số người được giám sát, giáo dục; cũng như đánh giá lại chất lượng giám sát giáo dục, số người bị kết án còn tái phạm, trách nhiệm của từng cơ quan trọng mối quan hệ phối hợp, để từ đó đề ra các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phối hợp THAHS trên địa bàn thành phố.

Thứ ba: Quan hệ giữa cơ quan THAHS, VKSND với UBND các xã, phường, thị trấn trong việc hướng dẫn, kiểm tra, kiểm sát thực hiện thi hành án treo, cải tạo không giam giữ. Cần phải tăng cường công tác phúc tra lại việc thực hiện những nội dung kiến nghị trong những bản kết luận kiểm tra, kiểm sát để nâng cao tinh thần, trách nhiệm của UBND các xã, phường, thị trấn trong việc tổ chức thi hành án treo, cải tạo không giam giữ theo quy định của Luật THAHS 2019.

Thứ tư: Quan hệ giữa UBND thành phố, UBND các quận, huyện, thị xã với UBND các xã, phường, thị trấn trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ. Trong đó, cần tập trung thống nhất công tác lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện chế độ thông tin báo cáo từ thành phố đến quận, huyện, thị xã và các xã, phường, thị trấn. Đưa vào chương trình, kế hoạch và nội dung tình hình, kết quả trong báo cáo công tác định kỳ hàng năm, có phê bình, biểu dương cụ thể để nâng cao trách nhiệm trong tổ chức thực hiện.

Thực tiễn công tác thi hành án ở địa phương cho thấy sự phối hợp giữa các chủ thể còn rất lúng túng, kém hiệu quả, thiếu sự thống nhất và đồng bộ. Để đảm bảo sự phối hợp đồng bộ, nhịp nhàng trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ, ngoài những nội dung như đã phân tích, cần thiết phải xây dựng quy chế phối hợp giữa các chủ thể ngang cấp. Trong đó cần chú ý về nguyên tắc phối hợp, nội dung phối hợp, trách nhiệm các chủ thể trong quan hệ phối hợp nhằm phát huy hiệu quả công tác thực hiện pháp luật THAHS. Đối với UBND thành phố và UBND các quận, huyện, thị xã cần phải bố trí bộ phận cán bộ chuyên trách theo dõi công tác THAHS nói chung, thi hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng. Qua đó tham mưu cho các UBND thành phố và các quận, huyện, thị xã có những chỉ đạo kịp thời; thống nhất về lề lối, phương pháp làm việc; từng bước nâng cao hiệu quả công tác này tại địa phương.

1.3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm hành vi vi phạm pháp luật thi hành án treo, án cải tạo không giam giữ:

Việc áp dụng và mở rộng hình phạt tù cho hưởng án treo và cải tạo không giam giữ là xu thế tất yếu theo yêu cầu cải cách tư pháp. Hoạt động thực hiện pháp luật về công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ không chỉ là trách nhiệm của cơ quan THAHS mà còn là trách nhiệm chung của xã hội. Để đảm bảo các bản án do Tòa án tuyên được thi hành nghiêm chỉnh, đòi hỏi các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội, mọi công dân phải tăng cường kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý mọi vi phạm pháp luật trong công tác THAHS, trong đó:

– Liên ngành Tư pháp Trung ương gồm Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, TAND tối cao, VKSND tối cao sớm ban hành Thông tư liên tịch quy định rõ trách nhiệm của cơ quan THAHS – Công an cấp quận, huyện, thị xã và UBND cấp xã, phường, thị trấn trong việc thực hiện kết luận kiểm tra của cơ quan THAHS – Công an cấp thành phố, cơ quan THAHS – Công an cấp quận, huyện, thị xã và kết luận, kiến nghị, kháng nghị của VKSND các cấp nhằm kịp thời khắc phục, sửa chữa những thiếu sót, vi phạm trong quản lý, thực hiện công tác THAHS tại địa phương.

VKSND hai cấp cần tiếp tục tăng cường công tác kiểm sát đảm bảo việc chấp hành pháp luật của cơ quan THAHS, TAND và của UBND xã, phường, thị trấn trong việc tổ chức, quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án trên địa bàn thành phố. Tập trung kiểm sát các địa phương có số lượng người chấp hành án lớn, địa bàn phức tạp về trật tự xã hội. Tập hợp các dạng vi phạm phổ biến, tổng hợp kiến nghị chung đến Chủ tịch UBND thành phố, quận, huyện, thị xã để có biện pháp chỉ đạo nhằm khắc phục kịp thời các vi phạm trong công tác này.

– TAND thành phố cần tăng cường kiểm tra và hướng dẫn nghiệp vụ cho TAND các quận, huyện, thị xã ra thông báo rút kinh nghiệm đối với các Tòa án có sai sót nghiêm trọng trong công tác THAHS như: Chậm ra quyết định thi hành án, không chuyển giao đầy đủ quyết định thi hành án cho cơ quan, tổ chức giám sát, giáo dục người bị kết án …

– Hội đồng nhân dân thành phố cần nâng cao hơn nữa nhận thức của các cơ quan chuyên trách và đại biểu Hội đồng nhân dân về vai trò giám sát trong công tác THAHS tại địa phương. Nghiên cứu đổi mới cơ chế, phương thức giám sát, kiểm tra; tăng cường kiểm sát thi hành án đối với các đối tượng tổ chức thi hành án là các cơ quan nhà nước, nhằm đảm bảo cho việc thực thi pháp luật được kịp thời, đúng quy định. Đề nghị tăng cường đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách, nhất là đại biểu có trình độ và kinh nghiệm về hoạt động tư pháp nhằm nâng cao chất lượng giám sát thi hành án. Đồng thời cần quan tâm chỉ đạo việc thẩm tra của Hội đồng nhân dân đối với báo cáo của các cơ quan tư pháp về lĩnh vực THAHS.

Hội đồng nhân dân tỉnh cần tăng cường giám sát việc thực hiện pháp luật THAHS ở địa phương, dành thời gian chất vấn và yêu cầu giải trình những vi phạm, tồn tại trong công tác thi hành án. Đổi mới, nâng cao chất lượng chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp Hội đồng nhân dân đối với hoạt động của các cơ quan tư pháp, nhất là các cơ quan thực hiện công tác THAHS. Ban hành nghị quyết riêng về hoạt động tư pháp sau khi nghe báo cáo và trả lời chất vấn.

– Các cơ quan nhà nước trong phạm vi trách nhiệm của mình, kịp thời xử lý nghiêm minh cá nhân có vi phạm trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ ở địa phương mình theo quy định của pháp luật.

Các địa phương cần phát huy vai trò giám sát thực hiện pháp luật THAHS của cộng đồng dân cư, làng, thôn, bản nơi người bị kết án cư trú. Có chính sách khen thưởng kịp thời đối với những người phát hiện và mạnh dạn tổ giác, đấu tranh với những hành vi vi phạm pháp luật của người chấp hành án án treo, cải tạo không giam giữ đang trong thời gian thi hành án.

1.4. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về thi hành án treo, án cải tạo không giam giữ:

Thực trạng công tác quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ cho thấy công tác giáo dục tuyên truyền pháp luật về công tác thi hành án còn kém hiệu quả. Ngay chính một số cán bộ trong các cơ quan, tổ chức trực tiếp làm công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ như UBND – Công an xã, phường, thị trấn cũng không nắm hết được các văn bản, quy định của pháp luật về công tác này. Đây là một trong những nguyên nhân khiến cho hoạt động quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án không đạt được hiệu quả. Vì vậy cần phải tăng cường công tác phổ biến, tuyên truyền, giáo dục pháp luật THAHS nói chung, thi hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị và công dân nhằm mục đích từng bước hình thành tri thức pháp luật, tình cảm niềm tin đối với pháp luật. Từ đó có thói quen và hành vi xử sự hợp pháp trong thi hành pháp luật THAHS. Công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật bằng nhiều biện pháp cụ thể như:

– Các cấp ủy Đảng, chính quyền trên địa bàn thành phố Hà Nội, nhất là chính quyền cấp xã cần quan tâm chỉ đạo, phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan như Hội đồng nhân dân, công an nhân dân, TAND, VKSND, cơ quan thông tin đại chúng, các tổ chức chính trị – xã hội thực hiện công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật, coi đây là hoạt động thường xuyên, liên tục của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương.

– Các cơ quan chức năng phải xây dựng chương trình, kế hoạch tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật. Đối tượng tuyên truyền là các cán bộ, công chức và toàn thể nhân dân. Nội dung và hình thức tuyên truyền cần chú ý trình độ dân trí, hoàn cảnh, điều kiện sống từng vùng, tập quán từng địa phương. Về nội dung tuyên truyền, giáo dục pháp luật cần tập trung tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng; các văn bản pháp luật nói chung, thi hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng; các quy định của Chính phủ, các Bộ, Ngành; các quy định của BLHS, BLTTHS có liên quan đến công tác THAHS và các văn bản hướng dẫn thi hành. Về hình thức tuyên truyền, cần kết hợp sử dụng nhiều phương thức tuyên truyền sao cho đạt được hiệu quả tốt nhất như:

+ Thông qua các kênh thông tin truyền thông của các cơ quan thông tin đại chúng: Đài truyền hình, phát thanh của thành phố, báo địa phương…

+ Thông qua hoạt động tuyên truyền pháp luật của báo cáo viên, đây là những người được tổ chức cơ sở Đảng bầu, chọn, cử nắm bắt tin tức thời sự, am hiểu pháp luật, có khả năng truyền đạt tốt.

+ Thông qua hoạt động của cán bộ chính quyền, cán bộ đoàn thể, nhất là cán bộ Mặt trận tổ quốc, Đoàn Thanh niên, Hội phụ nữ, cán bộ hòa giải viên, Bí thư chi bộ, Tổ trưởng tổ dân phố và những người có uy tín trong nhân dân. Phương pháp thực hiện có thể tuyên truyền trực tiếp cá biệt đến từng hộ dân, từ cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên, hoặc có thể thực hiện thông qua tuyên truyền tập trung, các buổi sinh hoạt chi bộ, họp tổ dân phố…

+ Đẩy mạnh tuyên truyền thông qua tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật tại địa phương, đòi hỏi cấp ủy, chính quyền địa phương phải quan tâm đầu tư về kinh phí, thời gian, thu hút đông đảo mọi người dân tham gia một cách sôi nổi.

+ Thông qua hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, nhất là hoạt động xét xử của Tòa án: Hoạt động tuyên truyền giáo dục pháp luật được thực hiện lồng ghép trong quá trình thực thi nhiệm vụ của Điều tra viên, Kiểm sát viên, Thẩm phán và của các cán bộ làm công tác thi hành án ở các cơ quan, tổ chức. Đây là một kênh tuyên truyền pháp luật trực tiếp đến các đối tượng là bị can, bị cáo, người bị kết án, gia đình và những người thân của họ cùng với những người có liên quan khác.

+ Thông qua đó giúp họ nâng cao nhận thức và nghĩa vụ thực hiện pháp luật. TAND các cấp cần tăng cường xét xử lưu động ở các địa bàn có trình độ dân trí thấp, xa trung tâm, tập trung xét xử những vụ án phức tạp, có nhiều đối tượng tham gia …

+ Nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn giáo dục công dân trong hệ thống các trường học. Trong giảng dạy chú ý đến giáo dục pháp luật hình sự, dân sự, thi hành án và lối sống, cách ứng xử văn hóa, sẵn sàng giúp đỡ những người đang chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ cũng như những người lầm lỗi khác vươn lên trở thành người có ích cho xã hội, tránh xa lánh, ác cảm, kỳ thị họ. Gắn việc đào tạo kiến thức trong nhà trường với việc giáo dục phổ biến pháp luật trong học sinh, sinh viên, cũng như nâng cao trách nhiệm trong quản lý, giáo dục, phòng ngừa vi phạm pháp luật của cán bộ, giáo viên, góp phần từng bước hình thành ý thức chấp hành pháp luật tốt trong xã hội nói chung và pháp luật về thi hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng.

– UBND hai cấp cần tạo điều kiện đầu tư kinh phí bảo đảm cho hoạt động tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung và pháp luật thi hành án đối với người được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng. Xây dựng tủ sách pháp luật cho xã, phường đến các cơ quan, tổ chức, áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động tuyên truyền pháp luật như: Kết nối internet, hình thành trang chủ của cơ quan THAHS cho mọi người dễ truy cập tìm hiểu …

Các cơ quan có chức năng, đơn vị, tổ chức và mọi công dân trên địa bàn thành phố cần đẩy mạnh việc đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật, trong đó có pháp luật THAHS. Kết hợp giữa việc đảm bảo pháp chế với quần chúng nhân dân, thông qua đó nâng cao ý thức đấu tranh phòng chống vi phạm pháp luật và tội phạm. Đảm bảo công bằng xã hội, từ đó nâng cao ý thức pháp luật nói chung, pháp luật THAHS nói riêng.

1.5. Đảm bảo các điều kiện cần thiết và có chế độ chính sách cho cán bộ làm công tác thi hành án treo, án cải tạo không giam giữ:

Các điều kiện cần phải đảm bảo gồm kinh phí tổ chức bộ máy và công tác đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ trực tiếp làm công tác THAHS. Từ trước đến nay, công tác này ít được quan tâm, chi ngân sách cho hoạt động này không đáng kể, có nơi không có kinh phí phải vận dụng các nguồn kinh phí khác. Nhiều nơi không có kinh phí cấp cho cán bộ đi công tác, chi mua in ấn tài liệu Hầu hết các cán bộ phải bỏ tiền của bản thân để chi tiêu phục vụ nhiệm vụ THAHS, trong khi chế độ, chính sách đối với họ còn chưa đảm bảo. Qua đó, phần nào ảnh hưởng đến kết quả chất lượng công tác này. Vì vậy, UBND thành phố và UBND các quận, huyện, thị xã cần lập dự quán chi ngân sách hằng năm cho hoạt động THAHS của địa phương, giúp cơ sở chủ động và linh hoạt trong công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ. Bố trí đầy đủ phòng làm việc, tủ đựng hồ sơ, tài liệu cho lực lượng Công an xã, phường, thị trấn. Để đáp ứng yêu cầu của tình hình hiện nay, UBND thành phố cần sớm nghiên cứu xây dựng, trình Hội đồng nhân dân thành phố xem xét, thông qua đề án hỗ trợ kinh phí công tác và tiền phụ cấp cho cán bộ trực tiếp làm công tác THAHS tại các xã, phường, thị trấn cũng như tăng cường cơ sở vật chất, điều kiện đảm bảo cho công tác THAHS trên toàn thành phố.

Đối với tổ chức bộ máy và công tác cán bộ trực tiếp làm nhiệm vụ THAHS tại các xã, phường, thị trấn cần thống nhất trong toàn thành phố. Giao hoạt động giám sát, giáo dục người bị kết án cho các cán bộ cảnh sát khu vực là Công an các xã, phường, thị trấn. Đây là lực lượng thực thi pháp luật, đảm bảo an ninh chính ở cơ sở, trực tiếp giải quyết từ 70-80% số vụ việc phát sinh hằng ngày. Công an các xã, phường, thị trấn luôn là lực lượng có nghiệp vụ, nắm chắc tình hình của các đối tượng có liên quan đến trật tự an toàn xã hội tại địa phương; nhất là các đối tượng đã và đang có biểu hiện vi phạm pháp luật nói chung, cũng như đối tượng đang chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng. Để đáp ứng yêu cầu quản lý, giám sát người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ trong tình hình hiện nay, đề nghị hằng năm UBND thành phố cấp kinh phí thường niên đối với công tác đào tạo các đồng chí cán bộ Công an xã, phường, thị trấn. Giao cho Công an quận, huyện, thị xã liên kết với TAND – VKSND – Phòng Tư pháp quận, huyện, thị xã tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn cho lực lượng cán bộ Công an xã, phường, thị trấn và các cán bộ làm công tác THAHS trên địa bàn xã, phường, thị trấn. Liên kết với các trường Đại học Luật trên địa bàn thành phố Hà Nội để mở các lớp hệ vừa học, vừa làm tại địa phương cho cán bộ Công an xã có nhu cầu, nguyện vọng theo học nâng cao trình độ phục vụ công tác. Cán bộ Công an xã, phường, thị trấn phải thường xuyên tích cực học tập, trau dồi kiến thức, nghiên cứu và nắm vững các quy định pháp luật về THAHS; nắm vững quan điểm chỉ đạo và đường lối của Đảng về công tác này để thực hiện tốt hơn chuyên môn nghiệp vụ của mình. Thường xuyên bám sát địa bàn, gắn bó, gặp gỡ các gia đình, cá nhân đang chấp hành án; kết hợp nhiệm vụ đảm bảo an ninh, trật tự với nhiệm vụ thi hành án, giám sát các đối tượng có liên quan tại cộng đồng, nhằm loại trừ các nguy cơ lôi kéo người đang chấp hành án tái phạm. Thực hiện tốt chế độ thông tin, báo cáo đối với UBND xã, phường, thị trấn và cơ quan THAHS – Công an quận, huyện, thị xã và các cơ quan cấp trên.

Bộ công an chỉ đạo cơ quan quản lý THAHS thuộc Bộ Công an hằng năm có kế hoạch tổ chức tập huấn chuyên sâu về nghiệp vụ đối với công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ cho cán bộ cơ quan THAHS – Công an các địa phương.

Tổ chức các lớp bồi dưỡng, huấn luyện nghiệp vụ chuyên ngành cho lực lượng Công an xã. Chỉ đạo Công an các địa phương trích kinh phí thường xuyên hằng năm được cấp từ nguồn ngân sách để hỗ trợ cho công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ và cán bộ trực tiếp làm công tác này. Đối với những huyện có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn cần có chế độ đặc thù cho cán bộ Công an tại các địa phương này để động viên, khuyến khích họ thực hiện tốt nhiệm vụ.

2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về thi hành án tù treo:

2.1. Sửa đổi, bổ sung một số quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng Hình sự liên quan đến công tác thi hành án treo, án cải tạo không giam giữ:

Để đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ trong hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, phù hợp với quy định của Luật THAHS mới được ban hành năm 2019, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ trong thực tiễn áp dụng, cần phải nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số quy định của BLHS 2015, BLTTHS 2015:

– Bổ sung BLTTHS 2015 quy định về việc cấp trích lục phần quyết định thi hành của bản án: “Đối với người bị kết án phạt tù cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ ngay sau khi xét xử Tòa án cần cấp ngay 01 trích lục về phần quyết định của Tòa án để người chấp hành án trình diện và giao cho UBND xã, phường, thị trấn nơi cư trú trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày tuyên án”.

– Bổ sung BLTTHS 2015 quy định điều kiện ràng buộc với người bị kết án phạt tù cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ được trả tự do ngay tại phiên tòa theo hướng: “Trong bản án phải nêu rõ trong thời hạn 03 ngày, người bị kết án phạt tù nhưng cho hưởng án treo, cải tạo không giam giữ có trách nhiệm đến trình diện với UBND xã, phường, thị trấn nơi cư trú sau khi được trả tự do tại phiên tòa”.

– Bổ sung khoản 5 Điều 36 BLHS quy định về thời điểm bắt đầu tính thời gian chấp hành án của người chấp hành án cải tạo không giam giữ cụ thể đề nghị bổ sung như sau: “Thời gian chấp hành án cải tạo không giam giữ được tính từ khi người chấp hành án trình diện tại UBND xã, phường, thị trấn nơi người chấp hành án cư trú”.

– Bổ sung khoản 6 Điều 36 BLHS quy định về chế tài đối với người chấp hành án cải tạo không giam giữ cụ thể đề nghị bổ sung như sau: “Người bị kết án cải tạo không giam giữ phải thực hiện nghiêm nghĩa vụ quy định tại Luật THAHS 2019 nếu vi phạm có thể bị tăng thời gian cải tạo không giam giữ theo đề nghị của UBND xã, phường, thị trấn nơi người bị kết án cư trú”.

– Bổ sung khoản 1 Điều 65 BLHS quy định về án treo, cần bổ sung quy định về thời điểm bắt đầu tính thời gian chấp hành án của người chấp hành án treo cụ thể đề nghị bổ sung như sau: “Thời gian thử thách đối với người chấp hành án treo được tính từ khi người chấp hành hình phạt tù nhưng cho hưởng án treo trình diện tại UBND xã, phường, thị trấn nơi người đó cư trú”.

Xét thấy nên bổ sung theo hướng gắn trách nhiệm, nghĩa vụ của người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ vào việc chấp hành án của họ như vậy thì hết sức hợp lý. Bởi việc được tính thời gian chấp hành án sớm hay muộn sẽ gắn với việc họ chấp hành xong sớm hay muộn. Tất cả điều đó phụ thuộc vào bản thân người chấp hành án. Nếu họ đến muộn quá 03 ngày theo quy định trên thì thời gian chấp hành án của họ sẽ bị chậm là do lỗi của chính bản thân họ, việc ảnh hưởng đến quyền lợi sau này của họ thì họ cũng không thể trách ai được. Kể cả trong trường hợp kháng cáo, kháng nghị thì khi thực hiện tốt các quy định trên thì người chấp hành án và các cơ quan liên quan cũng không làm ảnh hưởng đến quyền lợi trong quá trình chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ của người chấp hành án.

2.2. Sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định của Luật Thi hành án hình sự 2019:

Bổ sung Luật THAHS 2019 về việc xử lý vi phạm đối với người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ theo hướng:

1. Trường hợp người chấp hành án cố ý vi phạm nghĩa vụ quy định tại Điều 99 của Luật này từ 02 lần trở lên thì Công an xã đề xuất UBND cấp xã báo cáo, đề nghị cơ quan THAHS Công an cấp huyện tiến hành trình tự, thủ tục đề nghị Tòa án có thẩm quyền quyết định tăng thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ đối với người chấp hành án.

2. Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận được báo cáo, cơ quan THAHS Công an cấp huyện lập hồ sơ đề nghị tăng thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ gửi TAND cấp huyện để xem xét, quyết định, đồng thời gửi VKS cùng cấp. Hồ sơ bao gồm:

a) Văn bản đề nghị của cơ quan THAHS Công an cấp huyện;

b) Báo cáo của UBND cấp xã được giao giám sát, giáo dục người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ về việc người chấp hành án vi phạm nghĩa vụ từ 02 lần trở lên;

c) Biên bản người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ vi phạm nghĩa vụ;

d) Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ trong trường hợp người đó bị xử phạt vi phạm hành chính;

đ) Biên bản kiểm điểm người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ vi phạm nghĩa vụ;

e) Tài liệu khác có liên quan.

3. Trong thời gian thử thách, nếu người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ do đơn vị quân đội giám sát, giáo dục đã bị kiểm điểm theo quy định tại Điều 99 của Luật này nhưng sau khi kiểm điểm vẫn tiếp tục vi phạm và đã được nhắc nhở bằng văn bản mà vẫn cố ý vi phạm thì đơn vị quân đội giám sát, giáo dục lập biên bản vi phạm và đề nghị cơ quan THAHS cấp quân khu tiến hành trình tự, thủ tục đề nghị Tòa án có thẩm quyền quyết định tăng thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ đối với người đó, đồng thời gửi VKS quân sự cùng cấp. Hồ sơ bao gồm:

a) Văn bản đề nghị của cơ quan THAHS cấp quân khu;

b) Báo cáo của đơn vị quân đội được giao giám sát, giáo dục người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ về việc người đó vi phạm nghĩa vụ từ 02 lần trở lên;

c) Biên bản người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ vi phạm nghĩa vụ;

d) Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ trong trường hợp người đó bị xử phạt hành chính;

đ) Biên bản kiểm điểm người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ vi phạm nghĩa vụ;

e) Tài liệu khác có liên quan.

4. Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận được hồ sơ đề nghị, Chánh án TAND cấp huyện, Chánh án Tòa án quân sự khu vực nơi người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ cư trú hoặc làm việc thành lập Hội đồng và tổ chức phiên họp để xét, quyết định tăng thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ. Thành phần Hội đồng gồm 03 Thẩm phán; phiên họp có sự tham gia của Kiểm sát viên VKS cùng cấp. Trường hợp hồ sơ phải bổ sung theo yêu cầu của Tòa án thì thời hạn mở phiên họp được tính từ ngày nhận được hồ sơ bổ sung. Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định về việc tăng thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ, Tòa án phải gửi quyết định cho cá nhân, cơ quan quy định tại khoản 2 Điều 96 của Luật này. 5. Trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật, cơ quan THAHS Công an cấp huyện, cơ quan THAHS cấp quân khu phải bổ sung thủ tục, hồ sơ đối với người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ.

Trường hợp Tòa án không chấp nhận đề nghị tăng thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ thì cơ quan THAHS Công an cấp huyện, cơ quan THAHS cấp quân khu lưu quyết định và các tài liệu có liên quan vào hồ sơ thi hành án cải tạo không giam giữ và thông báo quyết định cho UBND cấp xã, đơn vị quân đội được giao giám sát, giáo dục người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ để tiếp tục giám sát, giáo dục.

Việc bổ sung chế tài xử lý đối với người chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật trong việc quản lý, giám sát người chấp hành án nói chung và chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ nói riêng. Qua đó phần nào đảm bảo được hiệu quả trong quá trình chấp hành án.

Về khó khăn trong việc quản lý, giám sát đối với người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ thường xuyên thay đổi nơi cư trú do bản chất công việc hoặc nhu cầu cuộc sống của họ thì cần bổ sung quy định về nghĩa vụ của người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ tại các Điều 87, 99 Luật THAHS 2019 như sau:

Đối với những người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ trong quá trình chấp hành án do bản chất công việc hoặc nhu cầu về cuộc sống cần thay đổi địa điểm thì có trách nhiệm báo cáo với UBND xã, phường, thị trấn nơi người chấp hành án rời đi và nơi người chấp hành án đến cư trú. Trong 05 ngày làm việc đầu tiên của tháng cần đến UBND xã, phường, thị trấn nơi đang cư trú làm bản nhận xét, tự nhận xét theo quy định của Luật này.

Ngoài ra cần bổ sung Điều luật về ủy thác kết quả thi hành án giữa các UBND xã, phường, thị trấn để đảm bảo công tác giám sát, giáo dục đối với người chấp hành án trong trường hợp không kịp chuyển giao hồ sơ cũng như ủy thác thi hành án đến nơi ở mới của người chấp hành án.

– Bổ sung thêm các văn bản pháp luật và các quy định về việc UBND quận, huyện, thị xã cần phối hợp với cơ quan THAHS – Công an quận, huyện, thị xã và VKSND quận, huyện, thị xã trong việc kiểm tra, giám sát, đôn đốc công tác THAHS trên địa bàn mình quản lý. Qua đó báo cáo kết quả đến Hội đồng nhân dân và các cơ quan liên quan; báo cáo UBND cấp trên để phối hợp đưa ra các hướng giải quyết đối với công tác THAHS nói chung, thi hành án treo, cải tạo không giam giữ nói riêng.

– Đối với các cơ quan, tổ chức có người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ đang lao động, học tập. Cần có các nhận xét, đánh giá của người có trách nhiệm đối với quá trình học tập, lao động của người chấp hành án gửi về UBND xã, phường, thị trấn nơi người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ cư trú định kỳ hằng tháng, quý, năm.

– Đối với các cơ quan trực tiếp thực hiện công tác THAHS trong đó có thể hành án treo, cải tạo không giam giữ như: TAND, VKSND, cơ quan THAHS, UBND xã, Công an xã … cần thực hiện nghiêm các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của mình trong công tác quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ. Nếu cá nhân, cơ quan, tổ chức, đơn vị nào vi phạm các quy định trong Luật THAHS thì bị xử lý kỷ luật theo quy định của cơ quan, tổ chức, đơn vị đó bằng các hình thức kỷ luật kiểm điểm, cảnh cáo…

2.3. Phát huy vai trò của các cơ quan chức năng trong việc ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết thi hành Luật thi hành án hình sự có nội dung liên quan đến thi hành án treo, án cải tạo không giam giữ:

Suốt từ khi Luật THAHS 2010 đến nay Chính phủ chưa ban hành Nghị định mới nào quy định cụ thể về thi hành án treo, cải tạo không giam giữ. Hiện nay Luật THAHS 2019 đã có hiệu lực từ ngày 01/01/2020 đã có nhiều thay đổi, bổ sung lớn vì vậy Chính phủ cần ban hành Nghị định mới quy định cụ thể hơn về công tác này. Trong đó, cần tập trung xây dựng quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thi hành án treo, cải tạo không giam giữ; cơ cấu, tổ chức các cơ quan có nhiệm vụ THAHS, điều kiện làm việc, biên chế cán bộ, kinh phí hoạt động, chế độ đãi ngộ cho các cán

bộ làm công tác THAHS … sao phù hợp với Luật THAHS 2019 cũng như những điều kiện thực tế hiện nay ở Việt Nam và đáp ứng yêu cầu quốc tế. Đặc biệt là tăng cường vai trò, trách nhiệm của UBND các cấp trong công tác chỉ đạo và tổ chức thi hành án treo, cải tạo không giam giữ. Tạo sự thống nhất, từ UBND cấp xã, cấp huyện đến cấp tỉnh và Chính phủ. Qua đó, đảm bảo cho việc thực thi pháp luật THAHS và thi hành án treo, cải tạo không giam giữ thực sự hiệu quả.

Các bộ, ngành Trung ương, nhất là các cơ quan tư pháp Trung ương gồm: Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, TAND tối cao, VKSND tối cao cũng cần ngồi lại với nhau để họp, ban hành các văn bản liên quan và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật THAHS 2019 theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Trong đó, cũng nên xây dựng Thông tư liên tịch để thống nhất hướng dẫn thi hành cụ thể một số nội dung của Luật THAHS 2019 về công tác thi hành án treo, cải tạo không giam giữ mà hiện còn đang vướng mắc hoặc chưa có Nghị định của Chính phủ quy định. Ban hành các quy định và quy trình về giám sát, giáo dục người chấp hành án ở xã, phường, thị trấn để tạo cơ sở pháp lý và điều kiện thuận lợi cho quá trình tổ chức thực hiện: từ khâu tiếp nhận bản án, quyết định thi hành án, người chấp hành án cho đến quản lý, giám sát, giáo dục và thực hiện chế độ thống kê báo cáo… Đồng thời, cần chú ý đến điều kiện tổ chức, hoạt động đặc thù của lực lượng Quân đội, Công an, Tòa án, Kiểm sát để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác này trong thời gian tới.

2.4. Phát huy vai trò, tính chủ động của các nhà nghiên cứu khoa học trong việc hoạch định chính sách quốc gia và các tổ chức, đoàn thể xã hội trong việc tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện thể chế pháp luật:

Các nhà nghiên cứu khoa học, hoạch định chính sách quốc gia và các tổ chức, đoàn thể xã hội cần liên tục phát huy tính chủ động trong việc nghiên cứu hoàn thiện thể chế pháp luật thi hành án treo, cải tạo không giam giữ theo hướng tăng cường vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức xã hội trong công tác giám sát, giáo dục, giúp đỡ người chấp hành án. Đảm bảo các quyền của người chấp hành án trong quá trình lao động, học tập, cải tạo và đẩy mạnh xã hội hóa công tác này theo định hướng nêu tại Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020:

Chuẩn bị điều kiện về cán bộ, cơ sở vật chất để giao cho Bộ Tư pháp giúp Chính phủ thống nhất quản lý công tác thi hành án. Xác định rõ trách nhiệm của UBND xã, phường, thị trấn và của cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh, thành phố trong việc thi hành các hình phạt không phải là hình phạt tù để thực hiện nghiêm túc các bản án của tòa án. Từng bước thực hiện việc xã hội hóa và quy định những hình thức, thủ tục để giao cho tổ chức không phải là cơ quan nhà nước thực hiện một số công việc thi hành án.

Thi hành án treo, cải tạo không giam giữ là hoạt động phức tạp, có liên quan đến nhiều cá nhân, tổ chức và những chính sách của Đảng, Nhà nước. Do vậy trong thời gian tới cần tiếp tục nghiên cứu, thể chế hóa quy định của pháp luật sao cho phù hợp với tình hình thực tiễn của Việt Nam để đảm bảo thực thi trong thực tế. Tránh quy định chung chung dẫn đến việc áp dụng vào thực tiễn gặp nhiều khó khăn. Trong đó, cần cụ thể hóa và quy định rõ cơ chế phối hợp giữa các tổ chức đoàn thể với chính quyền địa phương như UBND và Công an xã, phường, thị trấn. Bên cạnh đó, cũng cần làm rõ trách nhiệm của tổ chức, đoàn thể, cộng đồng dân cư khi trực tiếp quản lý, giám sát người chấp hành án để đảm bảo xã hội hóa hoạt động này.

THAM KHẢO THÊM:

• Án treo có phải là tiền án không? Án treo có ảnh hưởng gì?
• Nghĩa vụ lao động, học tập của người được hưởng án treo
• Giám sát người chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ