Khái niệm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo BLHS 2015. Ý nghĩa của việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.
Mục lục bài viết
1. Khái niệm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi:
Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là một trong các tội phạm xâm phạm đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của con người (mà cụ thể là người dưới 16 tuổi) được quy định tại Chương XIV của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) – Sau đây viết gọn lại là BLHS năm 2015. Đây không phải là tội danh mới mà là sửa đổi về tên tội danh của “Tội hiếp dâm trẻ em” trong BLHS năm 1999, việc sửa đổi này nhằm phù hợp và đáp ứng nhu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm trong thời kỳ mới.
Để làm rõ được khái niệm về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, trước hết cần nắm được các khái niệm tội phạm, tội hiếp dâm và người dưới 16 tuổi.
Trước tiên, cần phải hiểu tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi cũng là một tội phạm được quy định trong BLHS và là một trường hợp đặc biệt của tội hiếp dâm được quy định trong BLHS, vì vậy muốn hiểu rõ được nội hàm của tội này cần nắm được nội hàm của khái niệm tội phạm.
Theo TSKH.GS Lê Văn Cảm:
Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong pháp luật hình sự (hay còn gọi là trái pháp luật hình sự hoặc bị pháp luật hình sự cấm), do cá nhân (người) có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện một cách có lỗi (cố ý hoặc vô ý).
Tại BLHS năm 2015 tội phạm được định nghĩa như sau:
Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS, do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự. Thứ hai, tại BLHS năm 2015 định nghĩa về tội hiếp dâm như sau:
Hiếp dâm là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của nạn nhân. Hay nói cách khác hiếp dâm là hành vi xâm phạm đến quyền bất khả xâm phạm về tình dục của người khác.
Thứ ba, về khái niệm người dưới 16 tuổi thì tại Điều 1
Theo tác giả Đinh Văn Quế định nghĩa: “Hiếp dâm người dưới 16 tuổi là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người chưa đủ 16 tuổi”.
BLHS năm 2015 không nêu rõ khái niệm về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, nhưng trên cơ sở tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là một trường hợp đặc biệt của Tội hiếp dâm, trong đó căn cứ để phân biệt là đối tượng tác động nạn nhân là người dưới 16 tuổi và các khái niệm nêu trên, kết hợp với quy định tại Điều 142 BLHS năm 2015, có thể khái quát khái niệm về Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi như sau: Hiếp dâm người dưới 16 tuổi là hành vi nguy hiểm cho xã hội, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện với lỗi cố ý bằng hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi; hoặc trường hợp thực hiện hành vi giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người dưới 13 tuổi không phụ thuộc vào ý chí của nạn nhân đều phạm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.
2. Ý nghĩa của việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi:
Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi được quy định tại Điều 142 BLHS năm 2015, thuộc Chương XIV Các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con người. Việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là dựa trên cơ sở lý luận chặt chẽ, có ý nghĩa vô cùng quan trọng:
Trước hết về mặt lý luận, đối tượng tác động của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là người dưới 16 tuổi, việc quy định tội này thể hiện chính sách pháp luật hình sự của Nhà nước ta là chú trọng, quan tâm đến đối tượng người dưới 16 tuổi – nhóm người yếu thế và dễ bị tổn thương trong xã hội, quy định này cũng phù hợp với xu thế chung của nhiều quốc gia trên thế giới và pháp luật quốc tế, giúp hạn chế tình trạng lợi dụng sự non nớt, yếu ớt về cả thể chất lẫn nhận thức, chưa có khả năng biểu lộ ý chí đúng đắn, dễ bị người khác lôi kéo, rủ rê, mua chuộc, khó có thể tự vệ được của người dưới 16 tuổi. Do đó, bằng quy định này trong BLHS đã thể hiện ý chí của Nhà nước, nghiêm khắc xử lý đối với các hành vi phạm tội, nhằm bảo vệ một cách đặc biệt cho người dưới 16 tuổi, đảm bảo sự phát triển bình thường, lành mạnh của họ.
Về mặt thực tiễn, việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi tạo cơ sở pháp lý vững chắc trong việc áp dụng thống nhất pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý trong công tác đấu tranh, phòng, chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.
