Dựa trên những điểm bất cập, hạn chế của một số quy định, những vướng mắc trong thực tiễn xét xử, cần có một số đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện
Qua việc nghiên cứu, tìm hiểu các chế định về cung cấp và thu thập chứng cứ trong BLTTDS và các văn bản liên quan, dựa trên những điểm bất cập, hạn chế của một số quy định, những vướng mắc trong thực tiễn xét xử, cần có một số đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện.
Thứ nhất, cần bổ sung quy định về thời hạn cung cấp chứng cứ của đương sự BLTTDS không có quy định thời hạn nộp chứng cứ của đương sự, điều này gây ra tình trạng đương sự ỷ vào Tòa án, đối phó với Tòa án không chịu cung cấp chứng cứ và làm kéo dài quá trình giải quyết vụ việc, có khi Tòa án mở phiên tòa xét xử các đương sự mới xuất trình chứng cứ. Nhiều trường hợp những chứng cứ quan trọng thường được các đương sự giữ kín đến thời điểm thích hợp mới xuất trình, thậm chí tại phiên tòa phúc thẩm mới giao nộp chứng cứ khiến cho phía còn lại không có đủ thời gian để phản bác lại, gây mất công bằng cho các đương sự, gây khó khăn cho Tòa án giải quyết vụ án, làm cho quá trình tố tụng kéo dài từ năm này sang năm khác. Vì vậy pháp luật TTDS nên bổ sung quy định về thời hạn giao nộp chứng cứ là điều cần thiết phải làm.
Thứ hai, pháp luật cần có quy định cụ thể những trường hợp được coi là “đương sự không thể tự mình thu thập được chứng cứ”
Thực tế cho thấy việc đương sự không thể tự mình thu thập được chứng cứ gặp nhiều khó khăn do các cá nhân, cơ quan tổ chức có thẩm quyền không làm đúng trách nhiệm. Do đó cần làm rõ khái niệm này để đảm bảo cho đương sự thực hiện nghĩa vụ giao nộp chứng cứ cho Tòa án.
Thứ ba, nên cần phải có một tổ chức giúp đương sự thực hiện nghĩa vụ chứng minh của mình theo Điều 79 BLTTDS
>>> Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài: 1900.6568
Theo Điều 79 BLTTDS quy định, nhưng trên thực tế áp dụng các quy định đang có một số hạn chế chưa phù hợp với xu thế hội nhập và cải cách tư pháp. Chưa có tổ chức nào để giúp đỡ người dân thu thập chứng cứ được pháp luật công nhận việc sưu tầm, sao chép, chụp hình ảnh hiện trạng hoặc lập biên bản về các sự kiện xảy ra trước hay sau khi Tòa án thụ lý đơn kiện…Ở nhiều vùng trình độ pháp luật còn thấp không có khả năng viết một lá đơn đầy đủ theo khoản 2 Điều 164 và Điều 165 BLTTDS quy định về tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho những yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp. Bên cạnh đó nhiều người dân không biết thế nào là chứng cứ, chứng minh; nếu có hiểu thì cũng không biết phải thu thập thế nào. Trong khi họ lại không có điều kiện kinh tế thuê Luật sư tư vấn, còn hoạt động trợ giúp pháp lý thì chưa đáp ứng được cho tất cả các đương sự vì còn nhiều hạn chế. Do đó họ phải chịu nhiều bất lợi khi không hiểu biết hay không thực hiện hết nghĩa vụ chứng minh của mình. Vì thế cần phải có tổ chức thừa phát lại giúp người dân thu thập, hướng dẫn họ, giúp họ hiểu để giúp người dân đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình và giúp đương sự trước Tòa án.
Thứ tư, tạo điều kiện để đương sự và người bảo vệ quyền và lợi ích cho họ thực hiện quyền thu thập chứng cứ để tự bảo vệ
Hầu hết các biện pháp thu thập chứng cứ để có được chứng cứ thì các đương sự đều phải thông qua Tòa án. Đây là quy định đã làm giảm đi khả năng chủ động của đương sự trong việc thu thập chứng cứ bởi phải thông qua hoạt động chủ quan của những người tiến hành tố tụng, chỉ khi những cán bộ này “xét thấy” cần thiết thì mới cho tiến hành thu thập chứng cứ.
Thứ năm, tạo điều kiện cho đương sự nghiên cứu và đánh giá chứng cứ
Quy định tại điểm d khoản 2 Điều 58 BLTTDS còn quá chung chung. Thông thường thì chỉ khi nguyên đơn khởi kiện thì các tài liệu chứng cứ và đơn kiện được thông báo cho phía bị đơn, những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan để họ biết và có văn bản trả lời (Điều 174, 175 BLTTDS). Còn trong quá trình giải quyết vụ án dân sự khi các bên xuất trình chứng cứ mới hay những chứng cứ do Tòa án thu thập được thì các đương sự chỉ có quyền được biết thông qua sao chụp tài liệu, chứng cứ ở Tòa, mà không quy định một cách cụ thể ai là người phải thông báo. Quy định còn nhiều bất cấp, trong nhiều trường hợp chứng cứ được cung cấp tại cấp phúc thẩm, nhưng các bên đương sự còn lại không thể có thời gian thu thập những chứng cứ để phản bác lại lập luận dựa trên chứng cứ của bên kia. Vì vậy, pháp luật phải có quy định thông báo bằng văn bản hoặc photo một bản cung cấp chứng cứ cho bên còn lại, văn bản được chuyển giao thông qua Tòa án. Nếu bên cung cấp chứng cứ không thông báo thì sẽ có một chế tài thích hợp dành cho họ.
