Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia

1. Khái quát về Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia:

1.1. Khái niệm:

Trên thực tế, hành vi phá hoại các công trình, cơ sở quan trọng về an ninh quốc gia không phổ biến nhưng luôn tiềm ẩn nguy cơ cao, đặc biệt trong bối cảnh tình hình an ninh – chính trị khu vực và thế giới có nhiều biến động. Một số vụ việc có tính chất phá hoại xảy ra ở các cơ sở quốc phòng, kho tàng, trạm thông tin hoặc hệ thống hạ tầng trọng yếu như đường dây điện cao thế, trạm radar, hệ thống điều hành giao thông hoặc mạng lưới thông tin liên lạc đặc biệt.

Ngoài ra, trong môi trường không gian mạng, các hành vi xâm nhập, tấn công mạng nhằm phá hủy dữ liệu tại các cơ sở quan trọng cũng ngày càng diễn biến phức tạp. Những hành vi này có thể xuất phát từ động cơ chính trị, thù địch, khủng bố hoặc từ các thế lực chống phá nhà nước. Hành vi này có thể để lại hậu quả lớn về cả an ninh quốc phòng và kinh tế xã hội.

Khái niệm về Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia:

”Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia là hành vi nguy hiểm cho xã hội do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện hành vi phá hủy công trình, cơ sở hoặc phương tiện giao thông vận tải, thông tin liên lạc, công trình điện lực, dẫn chất đốt, công trình thủy lợi hoặc công trình quan trọng khác về quốc phòng, an ninh, kinh tế, khoa học kỹ thuật, văn hóa và xã hội.”

1.2. Ý nghĩa của tội danh trong pháp luật hình sự:

• Thứ nhất: Việc quy định và xử lý nghiêm khắc tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với việc bảo vệ chủ quyền, an ninh và lợi ích quốc gia.
• Thứ hai: Là một biện pháp pháp lý cần thiết nhằm ngăn chặn, trấn áp kịp thời các hành vi phá hoại có tổ chức hoặc mang yếu tố chính trị; góp phần giữ vững ổn định chính trị và bảo vệ hệ thống thiết chế của nhà nước.
• Thứ ba: Quy định tội danh này cũng có vai trò răn đe, giáo dục trong toàn xã hội về ý thức bảo vệ tài sản, công trình quan trọng phục vụ an ninh quốc gia, đồng thời thể hiện rõ quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo vệ lợi ích cốt lõi của dân tộc trước các hành vi xâm hại. Việc xử lý đúng người, đúng tội đối với loại hành vi này còn góp phần nâng cao năng lực ứng phó với các nguy cơ an ninh phi truyền thống trong bối cảnh toàn cầu hóa và phát triển công nghệ.

1.3. Cơ sở pháp lý trong Bộ luật Hình sự 2015:

Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia hiện nay đang được quy định tại Điều 303 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

”1. Người nào phá hủy công trình, cơ sở hoặc phương tiện giao thông vận tải, thông tin – liên lạc, công trình điện lực, dẫn chất đốt, công trình thủy lợi hoặc công trình quan trọng khác về quốc phòng, an ninh, kinh tế, khoa học – kỹ thuật, văn hóa và xã hội, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 114 của Bộ luật này, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 12 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Có tổ chức;

b) Làm công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia hư hỏng, ngưng hoạt động;

c) Làm chết 03 người trở lên;

d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;

đ) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên;

e) Gây ảnh hưởng xấu đến tình hình kinh tế – xã hội;

g) Tái phạm nguy hiểm.

3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

4. Người phạm tội còn có thể bị phạt quản chế từ 01 năm đến 05 năm.”

So với Điều 231 Bộ luật Hình sự 2015 năm 1999 thì Điều 303 BLHS năm 2015 có một số điểm mới sau:

• Ngoài công trình, phương tiện quan trọng về an sinh quốc gia như quy định của Điều 231 BLHS năm 1999, Điều 303 BLHS năm 2015 bổ sung đối tượng tác động của tội phạm là cơ sở quan trọng về an ninh quốc gia cho đầy đủ, phù hợp với thực tiễn.
• Cụ thể hóa tình tiết ”gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng” bằng các tình tiết: Làm chết 03 người trở lên; gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên; Gây thiệt hại về tài sản 1.5 tỷ đồng trở lên tại Khoản 2 và bỏ hình phạt tử hình quy định tại khoản này.
• Quy định cụ thể về hình phạt đối với người chuẩn bị phạm tội là bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm tại khoản 3 Điều 303 Bộ luật Hình sự 2015.

2. Cấu thành Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia:

2.1. Khách thể:

Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia xâm phạm trực tiếp đến: Trật tự quản lý Nhà nước trong việc bảo vệ các công trình, cơ sở phương tiện quan trọng của quốc gia.

Đối tượng tác động của tội phạm này là: Công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia. Bao gồm:

• Công trình, cơ sở hoặc phương tiện giao thông vận tải, thông tin – liên lạc;
• Công trình điện lực, dẫn chất đốtl
• Công trình thủy lợi;
• Hoặc công trình quan trọng khác về quốc phòng, an ninh, kinh tế, khoa học kỹ thuật, văn hóa và xã hội.

Các đối tượng này phải đang được sử dụng, đang hoạt động hoặc đã nghiệm thu và chuẩn bị đưa vào sử dụng. Nếu các đối tượng đang thi công hoặc không được sử dụng, hoạt động nữa thì không phải là đối tượng của tội phạm này mà có thể là đối tượng của một tội phạm khác.

2.2. Mặt khách quan:

Hành vi được mô tả trong cấu thành tội phạm là: Hành vi phá hủy công trình, cơ sở hoặc phương tiện giao thông vận tải, thông tin liên lạc, công trình điện lực, dẫn chất đốt, công trình thủy lợi hoặc công trình quan trọng khác về quốc phòng, an ninh, kinh tế, khoa học kỹ thuật, văn hóa và xã hội. Trong đó:

• Phá hủy công trình hoặc phương tiện giao thông vận tải: Là hành vi hủy hoại hoặc làm hư hỏng các công trình, phương tiện giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường không như thao thanh tà vẹt trên đường ray, tháo thanh giằng trên cầu, nổ mìn làm sạt lở đường bộ, phá bỏ các hệ thống biển báo trên các dòng sóng hoặc tất cả các hành vi mang tính chất phá hủy khác.
• Phá hủy công trình điện: Là hành vi hủy hoại hoặc làm hư hỏng các công trình sản xuất điện, tải điện như nhà máy thủy điện, nhàm áy nhiệt điện, các hệ thống tải điện, các trạm biến áp…
• Phá hủy công trình quan trọng khác về quốc phòng, an ninh, kinh tế, khoa học kỹ thuật, văn hóa và xã hội: Là hành vi hủy hoại hoặc làm hư hỏng các công trình quan trong khác chưa được liệt kê trong cấu thành.

Việc thực hiện hành vi phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng có thể dễ bị nhầm lẫn với hành vi ở một số tội khác. Do đó cần có sự phân tích, đối chiếu, xem xét về đối tượng để xác định đúng tội và truy cứu trách nhiệm hình sự.

Hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc để cấu thành tội phạm này. Nhưng là dấu hiệu tăng nặng trách nhiệm hình sự theo khoản khoản 2 Điều 303 Bộ luật Hình sự 2015.

2.3. Mặt chủ quan:

Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia được thực hiện với lỗi cố ý,

Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra; hoặc người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.

Tội danh này không nhằm mục đích nhằm chống chính quyền nhân dân. Bởi lẽ, nếu thực hiện hành vi phá hủy công trình hoặc phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia vì mục đích chống chính quyền nhân dân thì người phạm tội sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114 Bộ luật Hình sự 2015).

2.4. Chủ thể:

Chủ thể của tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia là người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi do luật định (từ 14 tuổi trở lên theo Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015).

3. Khung hình phạt của Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia:

Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia theo ĐIều 303 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tù từ 03 năm đến 12 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 10 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
• Người chuẩn bị phạm tội: Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt quản chế từ 01 năm đến 05 năm.

Như vậy, người phạm tội danh này có thể bị áp dụng mức phạt cao nhất là tù chung thân.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 303 Bộ luật Hình sự 2015:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia được quy định tại khoản 2 với khung hình phạt là phạt tù từ 10 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

• Có tổ chức:

Là hành vi phạm tội được thực hiện bởi nhiều người có sự câu kết, phân công vai trò, kế hoạch cụ thể và chặt chẽ từ trước. Việc phạm tội có tổ chức thể hiện tính chất nguy hiểm cao hơn so với hành vi đơn lẻ, vì có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, mục đích rõ ràng và khả năng gây hậu quả lớn hơn. Trong tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia, sự cấu kết có tổ chức thường thể hiện ở việc lên kế hoạch phá hoại công trình quốc phòng, hệ thống thông tin trọng yếu, hạ tầng kỹ thuật hoặc các cơ sở có liên quan đến an ninh quốc phòng của Nhà nước. Đây là một dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng nhằm phản ánh đúng tính chất nguy hiểm của hành vi phạm tội có tổ chức và nâng cao mức độ răn đe.

• Làm công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia hư hỏng, ngưng hoạt động:

Khi hành vi phạm tội dẫn đến hậu quả trực tiếp là làm hư hỏng hoặc khiến công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng phải ngưng hoạt động,= thì mức độ nguy hiểm không chỉ dừng lại ở thiệt hại vật chất mà còn ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của quốc gia. Những đối tượng này thường là hạ tầng trọng yếu như hệ thống truyền tải điện, giao thông huyết mạch, trung tâm thông tin liên lạc, cơ sở quốc phòng, kho vũ khí… hoặc các công trình bảo vệ an ninh chính trị, trật tự xã hội. Việc làm ngưng hoạt động các công trình đó có thể gây ra gián đoạn trong điều hành đất nước, làm suy yếu khả năng phản ứng của cơ quan chức năng; từ đó gây hậu quả sâu rộng hơn.

• Làm chết 03 người trở lên:

Tình tiết làm chết 03 người trở lên thể hiện hậu quả đặc biệt nghiêm trọng về tính mạng do hành vi phạm tội gây ra. Khi hành vi phá hoại các công trình, phương tiện quan trọng gây ra tai nạn chết người hàng loạt như phá hoại cầu, đập thủy điện, đường dây cao thế… thì không chỉ gây tổn thất về vật chất mà còn trực tiếp xâm phạm đến quyền sống của nhiều cá nhân. Điều này phản ánh mức độ nguy hiểm cao của tội phạm và đòi hỏi hình phạt nghiêm khắc hơn để bảo vệ tính mạng con người – một trong những quyền cơ bản nhất được pháp luật bảo vệ.

• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên:

Tình tiết này nhấn mạnh hậu quả đặc biệt nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, mặc dù không dẫn đến chết người. Việc gây thương tích cho nhiều người với tổng tỷ lệ tổn thương rất cao cho thấy hành vi phạm tội đã tác động trực tiếp và nghiêm trọng đến con người, gây đau đớn thể xác, thiệt hại lâu dài cho sức khỏe của nạn nhân. Trên thực tế, các vụ phá hoại công trình thường tiềm ẩn nguy cơ gây ra tai nạn tập thể như sập nhà, cháy nổ, rò rỉ hóa chất… Do đó đây là một trong những tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia.

• Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên:

Tình tiết này xác định mức độ thiệt hại nghiêm trọng về tài sản do hành vi phạm tội gây ra. Giá trị tài sản bị phá hoại vượt ngưỡng 1,5 tỷ đồng đã cho thấy hậu quả vật chất ở mức đặc biệt lớn, ảnh hưởng đến ngân sách, hoạt động sản xuất, vận hành của các tổ chức, doanh nghiệp hoặc Nhà nước. Thiệt hại này thường gắn với các công trình, phương tiện trọng điểm có giá trị cao và phục vụ mục tiêu lâu dài chiến lược. Vì vậy, tình tiết này được đưa vào khung hình phạt cao nhằm đảm bảo tính răn đe và công bằng trong xét xử.

• Gây ảnh hưởng xấu đến tình hình kinh tế xã hội:

Hành vi phá hủy công trình, phương tiện trọng yếu nếu dẫn đến ảnh hưởng xấu đến tình hình kinh tế – xã hội như gây mất ổn định thị trường, gián đoạn sản xuất, thất nghiệp diện rộng, hoặc làm hoang mang dư luận xã hội… thì được xem là có mức độ nguy hiểm vượt ra ngoài thiệt hại cụ thể. Do đó, tình tiết này phản ánh phạm vi và mức độ tác động xã hội lớn của hành vi phạm tội.

• Tái phạm nguy hiểm:

Những trường hợp sau đây được coi là tái phạm nguy hiểm:

+ Đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý;

+ Đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý.

5. Phân biệt với Tội phá hoại cơ sở vật chất kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam:

6. Bản án điển hình của Tội phá hủy công trình, cơ sở, phương tiện quan trọng về an ninh quốc gia:

• Tên bản án:

Bản án về tội phá huỷ công trình quan trọng an ninh quốc gia số 74/2021/HS-ST ngày 16/11/2021 của Tòa án nhân dân tỉnh Gia Lai.

• Nội dung vụ án:

Vào tháng 3/2021, Huỳnh Anh H đã 05 dùng lần cờ lê, kìm bấm tháo dỡ, lấy cắp 12 thanh giằng và 30 bu lông trên các trụ điện số 2332, 2333, 2338, thuộc đường dây điện 500KV tuyến P – Đắk Nông, tại địa phận xã Ia Der, huyện I, tỉnh Gia Lai, Huỳnh Anh H đã dùng số thanh giằng, bu lông trộm cắp được chế tạo thành 01 máy ép thuỷ lực sử dụng tại tiệm sửa chữa điện cơ của bị cáo, bị cáo nhận thức được hành vi của mình bị pháp luật nghiêm cấm nhưng vẫn cố ý thực hiện, hành vi của bị cáo đã gây hư hỏng đến công trình quan trọng về an ninh quốc gia, khi thực hiện hành vi này bị cáo đã bị kết án về tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xoá án tích nay tiếp tục phạm tội rất nghiêm trọng, vì vậy, đã phạm vào tội ”Phá huỷ công trình quan trọng về an ninh quốc gia” với tình tiết định khung “Tái phạm nguy hiểm” theo điểm g khoản 2 Điều 303 của Bộ luật Hình sự năm 2015, đúng như Cáo trạng đã truy tố.

• Quyết định của Tòa án:

+ Tuyên bố bị cáo Huỷnh Anh H phạm tội ”Phá huỷ công trình quan trọng về an ninh quốc gia”.

+ Xử phạt Huỳnh Anh H 11 (Mười một) năm tù. Thời hạn chấp hành hình phạt tù tính từ ngày 22/4/2021.

THAM KHẢO THÊM:

• Tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước CHXHCN Việt Nam
• Tội phá hoại chính sách đoàn kết theo Điều 116 BLHS 2015
• Tội phá hoại việc thực hiện các chính sách kinh tế xã hội