Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự

1. Khái quát về Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự:

1.1. Khái niệm:

Hiện nay, mặc dù Nhà nước ta đã có hệ thống pháp luật chặt chẽ để quản lý vũ khí quân dụng và phương tiện kỹ thuật quân sự, song tình trạng vi phạm vẫn còn diễn biến phức tạp. Một số đối tượng lợi dụng sự sơ hở trong quản lý hoặc móc nối với cán bộ, chiến sĩ để chiếm đoạt, mua bán, vận chuyển trái phép các loại vũ khí như súng, đạn, lựu đạn, chất nổ quân dụng… Ngoài ra, một số đối tượng còn tham gia đường dây buôn bán xuyên quốc gia, đưa vũ khí quân dụng qua biên giới, gây nguy cơ mất an ninh, trật tự và tiềm ẩn đe dọa lớn đối với quốc phòng.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự như sau:

“Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự là hành vi của cá nhân hoặc tổ chức, không được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho phép nhưng vẫn thực hiện các hoạt động liên quan đến vũ khí quân dụng và phương tiện kỹ thuật quân sự. Các hành vi này bao gồm: tự chế tạo, cất giữ, di chuyển, sử dụng sai mục đích, mua bán bất hợp pháp hoặc chiếm đoạt bằng nhiều thủ đoạn khác nhau. Đặc điểm chung của loại tội phạm này là xâm phạm trực tiếp đến chế độ quản lý vũ khí quân dụng của Nhà nước – một lĩnh vực đặc biệt quan trọng gắn với an ninh, quốc phòng.”

1.2. Ý nghĩa của chế định trong pháp luật hình sự:

• Thứ nhất, bảo vệ an ninh quốc gia và quốc phòng: Quy định tội danh này góp phần bảo đảm sự độc quyền quản lý vũ khí quân dụng của Nhà nước cũng như ngăn chặn nguy cơ vũ khí rơi vào tay tội phạm hoặc các tổ chức phản động.
• Thứ hai, giữ gìn trật tự và an toàn xã hội: Vũ khí quân dụng có tính sát thương cao, nếu sử dụng trái phép dễ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như giết người, khủng bố, gây rối an ninh… Việc xử lý nghiêm khắc giúp phòng ngừa, răn đe tội phạm và bảo vệ an toàn cho người dân.
• Thứ ba, khẳng định chủ quyền pháp lý của Nhà nước: Chỉ có cơ quan có thẩm quyền mới được quyền quản lý và trang bị và sử dụng vũ khí quân dụng. Việc quy định tội danh này thể hiện tính nghiêm minh, khẳng định vị thế tối thượng của pháp luật trong lĩnh vực quốc phòng an ninh.
• Thứ tư, góp phần nâng cao ý thức pháp luật trong nhân dân: Khi pháp luật quy định rõ hành vi nào là vi phạm và chế tài xử lý tương ứng thì người dân sẽ nâng cao ý thức chấp hành, đồng thời tích cực phối hợp với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, tố giác các hành vi vi phạm.

1.3. Cơ sở pháp lý trong Bộ luật Hình sự 2015:

Tội danh này được quy định tại Điều 304 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm:

a) Có tổ chức;

b) Vận chuyển, mua bán qua biên giới;

c) Làm chết người;

d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

đ) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;

e) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

g) Vật phạm pháp có số lượng lớn hoặc có giá trị lớn;

h) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:

a) Làm chết 02 người;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;

c) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng;

d) Vật phạm pháp có số lượng rất lớn hoặc có giá trị rất lớn.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Làm chết 03 người trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;

c) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên;

d) Vật phạm pháp có số lượng đặc biệt lớn hoặc có giá trị đặc biệt lớn.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.”

2. Cấu thành Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự:

2.1. Khách thể:

Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự xâm phạm trực tiếp đến: Chế độ quản lý vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự của nhà nước. Khách thể gián tiếp của tội phạm này là an toàn, trật tự công cụ.

Đối tượng tác động là: các loại vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự. Đây là dấu hiệu bắt buộc để xác định có hay không có cấu thành tội phạm.

Trong đó, theo Điều 2 Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2024 quy định:

“Vũ khí” là thiết bị, phương tiện hoặc tổ hợp những thiết bị, phương tiện được chế tạo, sản xuất có khả năng gây sát thương, nguy hại cho tính mạng, sức khỏe con người, phá hủy kết cấu vật chất, bao gồm: vũ khí quân dụng, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao, súng săn.

“Vũ khí quân dụng” bao gồm:

• Súng cầm tay, súng vác vai, vũ khí hạng nhẹ, vũ khí hạng nặng, đạn sử dụng cho các loại vũ khí này; các loại bom, mìn, lựu đạn, ngư lôi, thủy lôi và vũ khí khác thuộc danh mục do Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ban hành, trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác theo quy định của Luật này;
• Súng bắn đạn ghém, súng nén khí, súng nén hơi, đạn sử dụng cho các loại súng này thuộc danh mục do Bộ trưởng Bộ Công an ban hành;
• Vũ khí quy định tại điểm a khoản 4 Điều này trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác theo quy định của Luật này để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội; 
• Súng săn, vũ khí quy định tại điểm a khoản 4, vũ khí quy định tại điểm a khoản 5 và dao có tính sát thương cao quy định tại khoản 6 Điều này sử dụng với mục đích xâm phạm tính mạng, sức khỏe con người trái pháp luật;
• Linh kiện cơ bản của súng quy định tại điểm a khoản này bao gồm: thân súng, nòng súng, bộ phận cò, bộ phận khóa nòng, kim hỏa;
• Linh kiện cơ bản của súng quy định tại điểm b khoản này bao gồm: thân súng, bộ phận cò; 
• Vũ khí khác có tính năng, tác dụng, khả năng gây sát thương tương tự như vũ khí quy định tại điểm a hoặc điểm b khoản này, không thuộc danh mục do Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an ban hành.

2.2. Mặt khách quan:

Mặt khách quan của tội phạm được thể hiện qua 06 hành vi: chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ. Cụ thể như sau:

• Thứ nhất, chế tạo trái phép vật liệu nổ là hành vi làm ra các loại vật liệu nổ dưới bất kỳ hình thức nào mà không được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho phép. Việc chế tạo có thể là sản xuất hoàn toàn mới, hoặc lắp ráp, ghép nối các bộ phận từ vật liệu nổ này thành loại khác có tính năng, tác dụng tương tự.
• Thứ hai, tàng trữ trái phép vật liệu nổ là hành vi cất giữ bất hợp pháp vật liệu nổ tại bất kỳ địa điểm nào như trong người, nhà ở, cơ quan, phương tiện giao thông, túi xách… mà không nhằm mục đích chế tạo, mua bán hay vận chuyển. Nguồn gốc của vật liệu nổ có thể là do nhặt được, được cho, được tặng… Nếu việc cất giữ còn nhằm che giấu tội phạm khác thì tùy trường hợp, người phạm tội có thể bị xử lý thêm về tội che giấu tội phạm.
• Thứ ba, vận chuyển trái phép vật liệu nổ là hành vi di chuyển trái phép vật liệu nổ từ nơi này sang nơi khác, từ người này sang người khác, từ trong nước ra nước ngoài hoặc ngược lại, bằng bất kỳ phương thức nào. Điểm đặc trưng là việc vận chuyển này không nhằm mục đích chiếm đoạt, song vẫn bị coi là hành vi nguy hiểm cho xã hội.
• Thứ tư, sử dụng trái phép vật liệu nổ là dùng vật liệu nổ vào những mục đích ngoài phạm vi cho phép của pháp luật. Ví dụ như sử dụng lựu đạn để đánh bắt cá, gây nguy hiểm đến tính mạng, tài sản và môi trường…
• Thứ năm, mua bán trái phép vật liệu nổ bao gồm các hành vi mua để bán lại, bán trực tiếp, tàng trữ nhằm mục đích bán, hoặc trao đổi vật liệu nổ lấy hàng hóa, dịch vụ khác. Nguồn gốc vật liệu nổ không làm thay đổi bản chất phạm tội, dù đó là vật liệu nổ thật hay giả; còn hay đã mất tác dụng.
• Thứ sáu, chiếm đoạt vật liệu nổ được thực hiện thông qua các hành vi như cướp, cưỡng đoạt, cướp giật, trộm cắp, lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm hoặc tham ô… Ngoài ra, trường hợp cá nhân được trang bị vật liệu nổ để thực hiện nhiệm vụ nhưng khi xuất ngũ, chuyển ngành, nghỉ việc mà không bàn giao lại theo quy định, cũng được coi là hành vi chiếm đoạt.

Tội phạm này được coi là hoàn thành khi người phạm tội thực hiện bất kỳ một trong 06 hành vi trên. 

2.3. Mặt chủ quan:

Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự được thực hiện với lỗi cố ý.

Động cơ, mục đích không là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạ của tội danh này. Tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là trái phép không đúng với quy định của pháp luật nhưng vẫn thực hiện.

Nếu vì một lý do nào đó mà người phạm tội không thể nhận thức được hoặc không buộc phải nhận thức được hành vi của mình là trái phép thì không thuộc trường hợp này.

2.4. Chủ thể:

Tội phạm được thực hiện bởi những người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi từ đủ 16 tuổi trở lên theo Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015.

Pháp nhân thương mại không phải chủ thể của tội phạm này.

3. Khung hình phạt của Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự:

Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự theo Điều 304 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tù từ 01 năm đến 07 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 05 năm đến 12 năm.
• Khung 3: Phạt tù từ 10 năm đến 15 năm.
• Khung 4: Phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 304 Bộ luật hình sự:

4.1. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 2 Điều 304 Bộ luật Hình sự 2015:

• Có tổ chức: Đây là trường hợp nhiều người cùng bàn bạc, phân công, câu kết chặt chẽ để thực hiện hành vi phạm tội. Yếu tố tổ chức làm tăng mức độ nguy hiểm bởi tội phạm trở nên có hệ thống và khó phát hiện, gây hậu quả nghiêm trọng và tiềm ẩn nguy cơ tái phạm cao.
• Vận chuyển, mua bán qua biên giới: Khi vũ khí quân dụng hoặc phương tiện kỹ thuật quân sự được vận chuyển, mua bán xuyên biên giới thì hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật Việt Nam mà còn có yếu tố quốc tế, ảnh hưởng đến an ninh, trật tự khu vực và uy tín quốc gia. Do đó, tính chất nguy hiểm cao hơn so với hành vi phạm tội trong phạm vi lãnh thổ.
• Làm chết người: Nếu hành vi phạm tội trực tiếp hoặc gián tiếp dẫn đến cái chết của một người thì mức độ nguy hiểm đặc biệt lớn vì đã xâm phạm nghiêm trọng đến quyền sống – một trong những quyền cơ bản nhất của con người.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên: Đây là tình tiết thể hiện mức độ hậu quả nặng nề về sức khỏe, làm tăng đáng kể tính nguy hiểm của hành vi vì vũ khí quân dụng có sức sát thương lớn cũng như để lại thương tích nghiêm trọng.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%: Khi có nhiều nạn nhân cùng bị tổn hại thì hành vi không chỉ gây đau thương cho cá nhân mà còn ảnh hưởng xã hội rộng lớn, do đó khung hình phạt tăng nặng.
• Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng: Tình tiết này cho thấy hậu quả vật chất đáng kể, ảnh hưởng đến quyền sở hữu và an toàn tài sản của tổ chức, cá nhân.
• Vật phạm pháp có số lượng lớn hoặc có giá trị lớn: Khi số lượng hoặc giá trị vũ khí, phương tiện bị chế tạo, mua bán, vận chuyển, chiếm đoạt nhiều hơn mức thông thường thì tính chất nguy hiểm tăng cao vì khả năng sử dụng để phạm tội hoặc gây hậu quả lớn.
• Tái phạm nguy hiểm: Những trường hợp sau đây được coi là tái phạm nguy hiểm: Đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý; hoặc đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý.

4.2. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 3 Điều 304 Bộ luật Hình sự 2015:

• Làm chết 02 người: Hành vi phạm tội dẫn đến cái chết của 2 người cho thấy mức độ hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, do đó cần có hình phạt nghiêm khắc hơn để răn đe cho xã hội.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%: Trường hợp này phản ánh hậu quả về sức khỏe ở mức độ rất nặng và nhiều người bị thương tích, tác động tiêu cực đến xã hội. Vì vậy cần áp dụng khung hình phạt nặng hơn của tội danh này.
• Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng: Giá trị tài sản bị thiệt hại lớn cho thấy tác động kinh tế xã hội của hành vi là đáng kể, làm gia tăng mức độ nguy hiểm của hành vi vi phạm
• Vật phạm pháp có số lượng rất lớn hoặc có giá trị rất lớn: Khi quy mô, giá trị tang vật đạt mức rất lớn thì nguy cơ gây hậu quả nghiêm trọng đến an ninh, quốc phòng sẽ cao hơn so với các trường hợp thông thường khác; do đó khung hình phạt tăng được áp dụng.

4.3. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 4 Điều 304 Bộ luật Hình sự 2015:

• Làm chết 03 người trở lên: Hậu quả đặc biệt nghiêm trọng về tính mạng và xâm phạm nghiêm trọng quyền sống của nhiều người, cần áp dụng hình phạt nặng nhất của Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự.
• Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên: Đây là tình tiết cho thấy nhiều người bị tổn hại sức khỏe ở mức độ rất nghiêm trọng, làm tăng tính nguy hiểm đặc biệt của tội phạm.
• Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên: Giá trị thiệt hại cực kỳ lớn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền sở hữu và nền kinh tế, buộc phải áp dụng khung hình phạt cao nhất theo khoản 4 Điều 304.
• Vật phạm pháp có số lượng đặc biệt lớn hoặc có giá trị đặc biệt lớn: Khi tang vật vượt mức rất lớn và đạt đến đặc biệt lớn thì nguy cơ đe dọa trực tiếp an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội là vô cùng nghiêm trọng. Vì thế cần áp dụng khung hình phạt nặng nhất của Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự.

5. Phân biệt với Tội vi phạm quy định về quản lý vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ:

THAM KHẢO THÊM:

• Tội làm mất hoặc vô ý làm hư hỏng vũ khí quân dụng, phương tiện quân sự
• Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự
• Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt súng săn, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao, công cụ hỗ trợ và các vũ khí khác có tính năng tác dụng tương tự