Ý nào không phản ánh đúng ý nghĩa cuộc Duy Tân Minh Trị?

2. Sự ra đời của cuộc Duy tân Minh Trị:

Thiên Hoàng Minh Trị sau quá trình lên ngôi và lật đổ chế độ Mạc phủ đầy sóng gió, dời đô từ Kinh đô (Kyoto) về Đông kinh (Tokyo) và đặt niên hiệu mới. Sớm nhận thấy tình trạng suy kiệt, bi đát của đất nước, cũng như thấy được nguy cơ xâm lược đang ngày càng lộ rõ của chủ nghĩa thực dân phương Tây, Thiên Hoàng Minh Trị cùng với những người theo chủ nghĩa dân tộc cấp tiến đã quyết định cải cách, nhằm đưa đất nước Nhật Bản trở thành một cường quốc hùng mạnh. Biểu hiện của quyết tâm này là ngay sau khi lên ngôi, Thiên Hoàng đã cho tiến hành các cuộc cải cách đồng bộ và toàn diện trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội Nhật Bản như: Giáo dục, chính trị – xã hội, kinh tế, quân sự và tôn giáo, …

Về giáo dục: Vấn đề cải tổ nền giáo dục được đặc biệt quan tâm và chú trọng. Nhiều cải cách quan trọng về giáo dục được thi hành, trong đó có việc thành lập các trường đại học để đào tạo tầng lớp lãnh đạo chính quyền và kinh doanh thời bấy giờ. Bên cạnh đó, tập trung thi hành chính sách giáo dục bắt buộc với việc mở ra các hội truyền bá kiến thức học thuật, dịch thuật, văn hóa, khoa học, báo chí và thư viện, đồng thời kết hợp với việc đưa những thành tựu khoa học – kỹ thuật tân thời vào giảng dạy. Triều đình cũng chú trọng tới việc cử người sang các nước phương Tây để học về hệ thống chính trị, quân sự, kinh tế nhằm tiếp thu khoa học kỹ thuật. Kết quả của việc thi hành chính sách cải cách giáo dục, coi trọng việc đào tạo nguồn nhân lực này là kiến thức chung của người dân Nhật Bản đã được nâng cao, loại bỏ những hạn chế và những sai lầm không đem lại lợi ích cho sự tiến bộ của nước Nhật.

Về chính trị – xã hội: Để tận dụng ưu thế của trung tâm chính trị (Edo), triều đình Minh Trị đã đổi tên Edo thành Đông Kinh và dời đô về đó. Bên cạnh đó, nhằm khích lệ tinh thần canh tân, triều đình đã đưa ra khẩu hiệu “phú quốc cường binh” và Thiên Hoàng cũng tuyên bố từ bỏ những tập tục có hại, sẵn sàng học hỏi nền “văn minh và khai hóa” phương Tây. Cơ sở hạ tầng trên cả nước được quan tâm phát triển. Nhiều phái đoàn lãnh đạo được cử sang phương Tây học hỏi về cách thức quản lý hành chính, kỹ thuật và nhiều chuyên gia phương Tây cũng được mời tới Nhật Bản để phổ biến kiến thức.

Đến năm 1871, triều đình đã thực hiện “phế phiên, lập huyện” nhằm xóa bỏ quyền lực của các đại danh, bãi bỏ hệ thống lãnh địa và danh hiệu của các đại danh, đồng thời cũng tuyên bố “tứ dân bình đẳng”. Chính phủ được tổ chức theo kiểu châu Âu, tòa án mới được thành lập cũng theo kiểu của tư sản phương Tây. Đến năm 1889, Hiến pháp mới được ban hành, quy định Nhật Bản là một quốc gia quân chủ lập hiến, thành lập Chúng nghị viện và mở đường cho sự kết hợp nền tảng truyền thống với hiện đại của văn hóa pháp luật Nhật Bản cũng như đánh dấu sự ra đời của nhà nước Nhật Bản hiện đại. Như vậy, cuộc Duy tân Minh Trị đã kết thúc một giai đoạn lịch sử hơn 700 năm dưới sự thống trị của dòng họ võ sĩ ở Nhật Bản. Đây là kết quả của một quá trình đấu tranh, chuyển hóa xã hội hết sức nhanh chóng với vai trò quan trọng của các võ sĩ có vị thế thấp, trong việc xóa bỏ chế độ cầm quyền của chính quyền tầng lớp võ sĩ (hệ thống phong kiến tản quyền tại các địa phương).

Về kinh tế: Chính quyền Minh Trị đã xóa bỏ chế độ độc quyền về ruộng đất của giai cấp phong kiến, thống nhất tiền tệ, phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa ở nông thôn, đồng thời xây dựng, sửa sang cơ sở hạ tầng giao thông, đặc biệt là đường sắt. Triều đình còn ban bố quy định về quyền tự do buôn bán (kể cả ruộng đất) và quyền tự do đi lại, không cho người dân tự ý mang đao kiếm. Sự phát triển của nền kinh tế Nhật Bản nhờ cuộc Duy tân Minh Trị với việc làm xuất hiện các công ty độc quyền với các nhà tài phiệt thao túng cả nền kinh tế và chính trị nước này. Tuy nhiên, cải cách Minh Trị lại là nguyên nhân chính dẫn đến quá trình công nghiệp hóa ở Nhật Bản và là sự kiện mở đường đưa đất nước Nhật Bản phong kiến trở thành một cường quốc trên thế giới.

Về quân sự: Quân đội Nhật Bản được tổ chức và huấn luyện theo kiểu phương Tây, áp dụng chế độ nghĩa vụ quân sự thay cho chế độ trưng binh, tăng cường mua và sản xuất vũ khí, đạn dược nhằm phát triển nền công nghiệp quốc phòng. Và cùng với việc thành lập trường chuyên về quân sự, chính quyền Minh Trị cũng chủ trương mời các giảng viên quân sự nước ngoài về giảng dạy và các sinh viên sĩ quan đến một số nước phương Tây để học tập.

Về tôn giáo: Chính quyền của Thiên Hoàng Minh Trị chủ trương Thần đạo thay thế cho Phật giáo, trở thành Quốc đạo của Nhật Bản. Theo đó, Thần đạo mang tư tưởng của chủ nghĩa yêu nước và tôn sùng chính Thiên Hoàng như một trong các vị thần ở Nhật Bản.

Cuộc Duy tân Minh Trị mang tính chất của một cuộc cách mạng tư sản không triệt để, diễn ra dưới hình thức cải cách và canh tân đất nước. Thời kỳ Minh Trị được xem là thời kỳ quá độ, từ chế độ phong kiến sang chế độ tư bản, mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở đất nước Nhật Bản.

3. Hệ quả nổi bật của cuộc Duy tân Minh Trị:

Cuộc Duy tân Minh Trị mang ý nghĩa lịch sử quan trọng khi đem lại sự thay đổi vô cùng to lớn đối với đất nước Nhật Bản. Công cuộc “phá cũ đổi mới” trong hàng chục năm vừa mạnh bạo, vừa nhanh chóng, trải dài qua các lĩnh vực từ chính trị, tới văn hóa, giáo dục, kinh tế, quân sự, … “chẳng sót một vấn đề hay một phương diện nào mà không hóa xưa theo nay, đổi cũ ra mới”. Đất nước Nhật Bản từ một quốc gia phong kiến lạc hậu, bên trong chia cắt, hỗn loạn, bên ngoài thì bị các quốc gia khác chèn ép, sỉ nhục và phương Tây lăm le xâm lược, đã trở thành một cường quốc hàng đầu. Cuộc cải cách lớn do chính quyền Minh Trị thực hiện đã giúp nước Nhật thoát khỏi chế độ phong kiến và sự lệ thuộc cũng như nguy cơ xâm lược từ các nước phương Tây, từ đó mở đường cho việc tiến lên chủ nghĩa tư bản và trở thành Đại đế quốc duy nhất ở phương Đông. Về mặt quốc tế, Duy tân Minh Trị có ảnh hưởng lớn tới các nước trong khu vực, là tấm gương cho các trí thức, tư bản chủ trương canh tân đất nước tìm đến và học hỏi.

Duy tân Minh Trị vẫn được xem là một cuộc cách mạng tư sản không triệt để bởi nó không do giai cấp tư sản lãnh đạo cũng như đã không xóa bỏ hoàn toàn sự thống trị của giai cấp địa chủ phong kiến ở nước Nhật