Cuộc Cách mạng Tân Hợi (1911) ở Trung Quốc đã lật đổ triều đình nhà Thanh và đánh dấu sự kết thúc của hơn 2.000 năm cai trị của triều đình này. Sự thành công của cách mạng này đã tạo ra một tín hiệu mạnh mẽ cho các phong trào độc lập và dân chủ ở nhiều nơi trong khu vực Đông Á, bao gồm cả Việt Nam
Mục lục bài viết
1. Thành lập Việt Nam quang phục Hội:
1.1. Hình thành Việt Nam quang phục Hội:
– Cuộc Cách mạng Tân Hợi (1911) ở Trung Quốc đã lật đổ triều đình nhà Thanh và đánh dấu sự kết thúc của hơn 2.000 năm cai trị của triều đình này. Sự thành công của cách mạng này đã tạo ra một tín hiệu mạnh mẽ cho các phong trào độc lập và dân chủ ở nhiều nơi trong khu vực Đông Á, bao gồm cả Việt Nam.
– Thay đổi quan điểm của Phan Bội Châu: Trước cuộc Cách mạng Tân Hợi, Phan Bội Châu đã theo đuổi con đường quân chủ lập hiến, hướng tới việc lập một triều đình dân tộc tại Việt Nam. Tuy nhiên, thành công của cách mạng ở Trung Quốc đã thay đổi quan điểm của ông. Ông nhận thấy rằng đường lối dân chủ cách mạng mới có thể mang lại sự thất bại đối với mục tiêu lập triều đình. Do đó, ông đã thay đổi hướng đi và tập trung vào việc thúc đẩy sự độc lập của Việt Nam thông qua các biện pháp dân chủ.
– Hình thành của Việt Nam Quang phục Hội: Việt Nam Quang phục Hội được thành lập vào năm 1912 do tiến sĩ Phan Bội Châu lãnh đạo. Tổ chức này ra đời với mục tiêu quan trọng là chống lại sự chiếm đóng và thực dân của người Pháp tại Đông Dương (Việt Nam), đồng thời xây dựng một chế độ dân chủ cho Việt Nam. Việt Nam Quang phục Hội cũng tham gia vào các nỗ lực hợp nhất với các phong trào cách mạng khác, chẳng hạn như Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh) vào cuối thập kỷ 1920.
– Vai trò của Kỳ Ngoại hầu Cường Để: Phan Bội Châu đã tôn vinh Kỳ Ngoại hầu Cường Để bằng cách giao cho ông vị trí Hội chủ và chức Bộ trưởng Tổng vụ của Việt Nam Quang phục Hội. Cường Để trở thành một trong những người lãnh đạo chính của tổ chức này.
Như vậy, cuộc Cách mạng Tân Hợi ở Trung Quốc đã góp phần thay đổi quan điểm của Phan Bội Châu và hình thành Việt Nam Quang phục Hội, một tổ chức với mục tiêu đánh đuổi người Pháp khỏi Đông Dương và thúc đẩy sự độc lập dân chủ cho Việt Nam.
1.2. Cơ cấu Việt Nam phục Hội:
Cấu trúc nội bộ của Hội được tổ chức một cách tỉ mỉ và phân chia rõ ràng:
Ở cấp cao nhất, “Bình nghị Bộ” gồm ba thành viên đại diện cho ba vùng lãnh thổ chính của Việt Nam. Phan Bội Châu đại diện cho Trung Kỳ, Nguyễn Thượng Hiền đại diện cho Bắc Kỳ, và Nguyễn Thần Hiến đại diện cho Nam Kỳ. Họ đã thể hiện tầm quan trọng của việc kết hợp các lực lượng cách mạng từ khắp nơi trong nỗ lực chung cho độc lập.
“Chấp hành bộ” gồm mười thành viên khác, được phân công theo từng lĩnh vực như quân vụ, kinh tế, giao tế, văn hóa và thư vụ. Vai trò của họ là điều hành các hoạt động của Hội trong các lĩnh vực cụ thể. Quân vụ Ủy viên bao gồm Hoàng Trọng Mậu và Lương Ngọc Quyến; Kinh tế Ủy viên bao gồm Đặng Tử Kính và Mai Lão Bạng; Giao tế Ủy viên bao gồm Lâm Đức Mậu và Đặng Bỉnh Thành; Văn hóa Ủy viên bao gồm Phan Bá Ngọc và Nguyễn Yên Dược; Thư vụ Ủy viên bao gồm Đinh Tế Dân và Phan Quý Chức.
Tổ chức có trụ sở chính tại Quảng Châu, Trung Quốc, để tận dụng môi trường thuận lợi cho việc tổ chức và hoạt động. Ngoài ra, còn có ba ủy viên đảm nhiệm ba khu vực lãnh thổ chính của Việt Nam: Đặng Xung Hồng đại diện cho Bắc Kỳ, Lâm Quảng Trung đại diện cho Trung Kỳ và Đặng Bỉnh Thành đại diện cho Nam Kỳ.
Để hỗ trợ hoạt động cách mạng và quân sự, Hội thành lập đội quân mang tên “Quang Phục quân”, với sách “Phương lược” do Phan Bội Châu và Hoàng Trọng Mậu soạn để định hướng cho các hoạt động của quân đội. Biểu tượng và quốc kỳ của Hội cũng thể hiện quyết tâm đấu tranh cho độc lập và chủ quyền của Việt Nam.
Tổ chức này đánh dấu sự đoàn kết của những người ưu tú và tận tụy đối với mục tiêu cách mạng, góp phần thúc đẩy tinh thần đấu tranh cho độc lập trong giai đoạn đối diện với thực dân chiếm đóng
2. Mục tiêu của Việt Nam Quang phục Hội:
Mục tiêu chính của Việt Nam Quang phục Hội ngay từ khi thành lập đã rất rõ ràng và quyết định: đánh đuổi người Pháp khỏi Đông Dương (Việt Nam). Mục tiêu này đã định hình sứ mệnh của tổ chức và tạo nên một hướng dẫn tập trung cho tất cả các hoạt động và nỗ lực của nó.
Mục tiêu chính này không chỉ thể hiện mục đích to lớn của Việt Nam Quang phục Hội, mà còn gắn kết các thành viên và hoạt động của tổ chức một cách thống nhất và mạnh mẽ. Sự tập trung vào mục tiêu chung này giúp Hội thống nhất các nỗ lực định hình và phát triển chiến lược cách mạng, cũng như đồng lòng thực hiện các hành động cụ thể để thúc đẩy sự tự do và độc lập của Việt Nam.
Mục tiêu “đánh đuổi người Pháp khỏi Đông Dương” không chỉ là một khát vọng dân tộc, mà còn thể hiện lòng tự trọng và quyết tâm đấu tranh của người Việt Nam trong việc giành lại quyền tự quyết và chủ quyền cho đất nước. Nó trở thành nguồn cảm hứng để tổ chức các hoạt động cách mạng và thúc đẩy tinh thần đoàn kết và đấu tranh trong cộng đồng.
Như vậy, mục tiêu rõ ràng của Việt Nam Quang phục Hội trong việc đánh đuổi người Pháp đã không chỉ định hình sự tổ chức mà còn góp phần tạo nên sự thống nhất, quyết tâm và đoàn kết trong cuộc chiến đấu cho độc lập và chủ quyền của Việt Nam
3. Hoạt động của Việt Nam Quang phục Hội:
Việt Nam Quang phục Hội đã tìm cách tài trợ cho cuộc chiến đấu của họ thông qua việc lập một tổ chức gọi là “Chấn Hoa Hưng Á Hội” tại Quảng Đông. Tổ chức này đã thực hiện việc quyên góp từ người Hoa bằng cách phát hành “quân dụng phiếu” với các mệnh giá khác nhau, bao gồm 5, 10, 20 và 100 viên. Qua việc huy động tiền quân dụng, Hội hy vọng có thể có đủ nguồn tài trợ để duy trì và thúc đẩy các hoạt động cách mạng của mình.
Ném tạc đạn khủng bố:
Trong giai đoạn từ 1913 đến 1915, Việt Nam Quang phục Hội đã áp dụng chiến lược bạo động để tạo tiếng vang trong dân chúng và tạo áp lực lên chính quyền Pháp tại Đông Dương. Họ thực hiện nhiều vụ tấn công gây ấn tượng, trong đó có những vụ ám sát và tấn công bằng tạc đạn. Các vụ tấn công này nhằm không chỉ gây tổn thất cho thực dân Pháp mà còn để lại dấu ấn đậm nét trong tâm hồn và tinh thần của nhân dân, thúc đẩy sự đoàn kết và đấu tranh.
Một trong những sự kiện quan trọng nhất trong giai đoạn này là vụ ám sát quan tuần phủ tỉnh Thái Bình Nguyễn Duy Hàn bằng tạc đạn vào ngày 19 tháng 4 năm 1913, do Phạm Văn Tráng và Phạm Đề Quy thực hiện. Cũng có các vụ tấn công khác như việc ném tạc đạn vào khách sạn Hanoi Hôtel ở phố Tràng Tiền, Hà Nội, làm hai quan lính Pháp bị giết và một số người khác bị thương.
Tuy nhiên, chính quyền Bảo hộ không chịu chấp nhận những hoạt động này và đã đàn áp mạnh mẽ. Họ lập Hội đồng Đề hình để truy tố và xử phạt các thành viên của Việt Nam Quang phục Hội. Nhiều thành viên đã bị kết án tử hình, chung thân hoặc bị lưu đày. Sự đàn áp này tạo ra một thách thức lớn cho Hội và khiến họ phải thay đổi chiến lược và cách tiếp cận.
Vận động lính bản xứ: Trong tương lai, Việt Nam Quang phục Hội đã tiến hành các nỗ lực vận động tại vùng biên giới Việt-Hoa và cố gắng kêu gọi sự ủng hộ của người Hoa địa phương. Tuy nhiên, áp lực từ người Pháp và các sự kiện chính trị khác đã ảnh hưởng đến khả năng của Hội trong việc thu thập tài trợ và tạo ảnh hưởng lớn.
Trận Tà Lùng: Cuối năm 1914, Phan Bội Châu bị chính quyền Trung Hoa bắt giam và không thể tiếp tục lãnh đạo Hội. Dưới sự chỉ huy của Nguyễn Thượng Hiền, Hội vẫn tiếp tục hoạt động. Tháng 3 năm 1915, Hội quyết định tiến hành cuộc tấn công đồng loạt ở Móng Cái, Lạng Sơn và Hà Khẩu. Tuy nhiên, chỉ có cuộc tấn công vào đồn Tà Lùng tại Cao Bằng được thực hiện. Cuộc tấn công này thất bại do sự bất đồng nội bộ.
Phá ngục Lao Bảo: Ngày 28 tháng 9 năm 1915, một cuộc nổi loạn xảy ra tại nhà tù Lao Bảo, nơi giam giữ các tù nhân chủ yếu là các thành viên của Việt Nam Quang phục Hội và Duy tân Hội. Cuộc nổi loạn này do Liêu Thanh và Hồ Bá Kiện chỉ huy. Tù nhân đã giết lính canh, phá gông cùm, cướp vũ khí rồi tẩu thoát. Tuy nhiên, cuộc nổi loạn cuối cùng tan rã và không đạt được mục tiêu lớn hơn.
Mưu khởi nghĩa ở Trung Kỳ: Năm 1916, Trần Cao Vân và Thái Phiên lập kế hoạch khởi nghĩa ở Huế và Quảng Nam. Họ kết nối với vua Duy Tân, mong muốn đưa ông ra quân khu và tiến hành khởi nghĩa chống lại Pháp. Tuy nhiên, kế hoạch này không thành công và vua Duy Tân bị đày sang Réunion. Các lãnh đạo của cuộc khởi nghĩa, bao gồm Thái Phiên, Trần Cao Vân, Phạm Hồng Cương và Phan Thành Tài, đều bị hành quyết.
Khởi nghĩa Thái Nguyên: Lương Ngọc Quyến, Ủy viên Quân vụ của Hội, khi bị giam ở Thái Nguyên, đã thành công trong việc vận động các cai đội lính khố xanh người Việt trong trại giam nổi dậy chống lại sĩ quan người Pháp. Trịnh Văn Cấn lãnh đạo cuộc khởi nghĩa và dẫn đầu, tuy nhiên cuộc khởi nghĩa chỉ tồn tại trong vòng năm ngày trước khi chính quyền Bảo hộ đồng loạt phản công và đàn áp. Mặc dù thất bại, sự kiện này đã thể hiện khả năng của người dân Việt Nam trong việc chống lại quân đội Pháp và củng cố niềm tin vào khả năng chiến đấu đối với thực dân.
Mưu sát toàn quyền Merlin: Vào tháng 6 năm 1924, Phạm Hồng Thái, một thành viên của nhóm Tâm tâm xã (một nhóm các hội viên trẻ hoạt động độc lập), đã thực hiện mưu sát với mục tiêu là ám sát Toàn quyền Đông Dương, Martial Henri Merlin, trong chuyến thăm Quảng Châu. Phạm Hồng Thái giả danh nhà báo và thực hiện vụ tấn công bằng cách ném bom vào bàn tiệc của Merlin tại khách sạn Victoria. Mặc dù Merlin thoát chết, nhưng năm người Pháp đã thiệt mạng trong vụ tấn công này. Để tránh bị bắt, Phạm Hồng Thái đã nhảy xuống sông Châu Giang tự tử.
