Hiện nay, với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, mạng viễn thông thì việc số hóa các tài liệu đã không còn là vấn đề mới nữa, các bạn có thể dễ dàng tìm kiếm tài liệu mà mình cần trên nền tảng internet. Vậy khi số hóa các tài liệu để đưa đến công chúng thì có vi phạm quyền tác giả hay không? Nếu vi phạm thì có biện pháp bảo vệ nào?
Mục lục bài viết
1. Vi phạm quyền tác giả đối với tài liệu số là gì?
Tài liệu số là vật mang tin mà thông tin trong đó được tạo lập bằng phương pháp dùng tín hiệu số hình thành trong quá trình hoạt động của quan, tổ chức, cá nhân.
Hiện nay, các thư viện thường số hóa các tài liệu in truyền thống như sách, báo, tài liệu,.. nhằm mục đích lưu trữ và phổ biến tộng đến người sử dụng. Pháp luật quy định, thư viện được pháp sao chép tác phẩm để lưu trữ để phục vụ cho việc nghiên cứu, việc lưu trữ này không được quá một bản, thư viện không được phép sao chép tác phẩm để phân phối bản sao tới công chúng kể cả bản sao kỹ thuật số. Quy định này, không nêu rõ này không nêu rõ việc thư viện được phép sao chép một bản sao truyền thống hay bản sao kỹ thuật số hoặc được phép làm bản sao dưới cả hai dạng thức trên. Chính vì thế cho nên, trong trường hợp này thư viện có thể sao chép không quá một bản dưới cả hai hình thức truyền thống và kỹ thuật số nhằm mục đích lưu trữ phục vụ cho việc nghiên cứu, giảng dạy của cá nhân.
Vậy khi nào thì việc sao chép tài liệu số là vi phạm pháp luật?
Theo như những phân tích vừa nêu trên thì nếu trường hợp thư viện sao chép tài liệu dưới dạng số hóa nhưng không nhằm mục đích nghiên cứu giảng dạy thì sẽ xâm phạm quyền tác giả được pháp luật bảo vệ, các hình thức xâm phạm có thể như sau:
+ Hoạt động số hóa tài liệu lên hệ thống cho phép người dùng tải về, hay đăng tải tài liệu số hóa khi chưa có sự cho phép của tác giả.
+ Thư viện thực hiện việc lưu trữ tại liệu số hóa tại các đám mây dữ liệu thông qua đơn vị trung gian
+ Thì trường hợp này sẽ xâm phạm đến quyền tác giả và không được pháp luật cho phép
+ Công tác giám sát người dùng của các thư viện số không dược chặt chẽ dẫn đến việc xâm phạm quyền tác giả.
+ Hiện nay có rất nhiều phần mềm, trang web hỗ trợ việc tải tài liệu lậu về máy
2. Biện pháp bảo vệ khi vi phạm quyền tác giả đối với tài liệu số:
2.1. Biện pháp chủ sở hữu tự bảo vệ quyền tác giả:
Biện pháp tự bảo vệ quyền tác giả là biện pháp cho phép chủ thể khi bị xâm phạm quyền tác giả được áp dụng những biện pháp nhất định để tự bảo vệ mình. Biện pháp tự bảo vệ này xuất phát từ nguyên tắc tôn trọng, bảo vệ quyền dân sự của pháp luật Việt Nam, được ghi nhận tại Điều 12 Bộ luật dân sự năm 2015 và Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi bổ sung năm 2009,2019
+ Áp dụng biện pháp công nghệ nhằm ngăn ngừa hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ;
+ Yêu cầu tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ phải chấm dứt hành vi xâm phạm, xin lỗi, cải chính công khai, bồi thường thiệt hại;
+ Yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ theo quy định của Luật sở hữu trí tuệ và các quy định khác của pháp luật có liên quan;
+ Khởi kiện ra tòa án hoặc trọng tài để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
Chủ thể bị xâm phạm sở hữu trí tuệ có thể dùng những biện pháp này để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy nhiên, việc chủ thể áp dụng các biện pháp để tự bảo vệ quyền tác giả của mình không được trái với quy định của pháp luật và đạo đức xã hội
2.2. Biện pháp hành chính bảo vệ quyền tác giả:
Xử phạt vi phạm hành chính là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính.
Tại chương XVIII Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 sửa đổi, bổ sung năm 2009, 2019, Nghị định số 131/2013/NĐ-CP Quy định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan quy định về xử lý xâm phạm quyền tác giả bằng biện pháp hành chính.
Theo đó, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ sau đây sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính:
+ Xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ gây thiệt hại cho tác giả, chủ sở hữu, người tiêu dùng hoặc cho xã hội.
+ Sản xuất, nhập khẩu, vận chuyển, buôn bán hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ
+ Sản xuất, nhập khẩu, vận chuyển, buôn bán, tàng trữ tem, nhãn hoặc vật phẩm khác mang nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý giả mạo hoặc giao cho người khác thực hiện hành vi này.
Khi xử phạt vi phạm hành chính thì cách thức bảo vệ quyền của chủ thể bị xâm phạm quyền tác giả rất phong phú. Cảnh cáo và phạt tiền là hai hình thứ xử phạt chính. Tùy theo tính chất, mức độ xâm phạm, người xâm phạm quyền tác giả mà cơ quan có thẩm quyền xử phạt cảnh cáo hay phạt tiền và áp dụng các hình thức xử phạt bổ sung, khắc phục hậu quả
3.3. Biện pháp hình sự bảo vệ quyền tác giả:
Tại Điều 212 Luật sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung năm 2009,2019 quy định, cá nhân thực hiện hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ có yếu tố cấu thành tội phạm thì bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật hình sự
| Hành vi | Cá nhân | Pháp nhân thương mại |
| Người nào không được phép của chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan mà cố ý thực hiện một trong các hành vi như: – Sao chép tác phẩm, bản ghi âm, bản ghi hình; – Phân phối đến công chúng bản sao tác phẩm, bản sao bản ghi âm, bản sao bản ghi hình. | Xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan đang được bảo hộ tại Việt Nam + Với quy mô thương mại hoặc thu lợi bất chính từ triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng + Gây thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng + Hàng hóa vi phạm trị giá từ 100 triệu đồng đến dưới 500 triệu đồng ® Phạt tiền từ 300 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. | Xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan đang được bảo hộ tại Việt Nam + Với quy mô thương mại hoặc thu lợi bất chính từ 200 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng + Hàng hóa vi phạm trị giá từ 300 triêu đồng đến dưới 500 triệu đồng, thu lợi bất chính từ 100 triệu đồng đến dưới 200 triệu đồng + Gây thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng hoặc hàng hóa vi phạm từ trị giá từ 100 triệu đồng đến dưới 300 triệu đồng nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặ đã bị kết án về tội này về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm. ® Phạt tiền từ 300 triệu đồng đến 1 tỷ đồng |
| – Có tổ chức; – Phạm tội 02 lần trở lên; – Thu lợi bất chính 300 triệu đồng trở lên; – Gây thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan 500 triệu đồng trở lên; – Hàng hóa vi phạm trị giá 500 triệu đồng trở lên. | Phạt tiền từ 300 triệu đồng đến 1tỷ đồng Hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm | Phạt tiền từ 1 tỷ đồng đến 33 tỷ đồng Hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 02 năm |
| Các hình phạt bổ sung | – Phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 200 triệu đồng – Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm. | – Phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 300 triệu đồng, – Cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm. |
| Căn cứ pháp lý | Điều 225 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017 | |
3.4. Biện pháp dân sự bảo vệ quyền tác giả:
Các tranh chấp về quyền tác giả là một loại của tranh chấp dân sự. Chính vì thế cho nên chủ thể bị xâm phạm quyền tác giả có thể áp dụng biện pháp dân sự để giải quyết khi thấy quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm , kể cả khi hành vi đó đã hoặc đang bị xử lý bằng biện pháp hành chính hoặc biện pháp hình sự.
Thủ tục yêu cầu áp dụng biện pháp dân sự, thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp dân sự tuân theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự.
Khi áp dụng biện pháp dân sự để tiến hành giải quyết tranh chấp, các bên có thể yêu cầu Tòa án buộc người có hành vi xâm phạm quyền tác giả phải chấm dứt hành vi xâm phạm; buộc người có hành vi xâm phạm phải bồi thường thiệt hại, phải thực hiện nghĩa vụ, phải xin lỗi, cải chính công khai.
Ưu điểm việc áp dụng biện pháp dân sự trong thực thi quyền tác giả là chủ thể có quyền yêu cầu bên xâm phạm quyền phải bồi thường thiệt hại.
Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:
+ Bộ luật hình sự 2015
+ Bộ luật dân sự 2015
+ Luật sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung năm 2009, 2019
+ Nghị định số 131/2013/NĐ-CP Quy định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan
