Vận tải đa phương thức là gì? Đặc điểm, quy trình và lợi ích của vận tải đa phương thức?

1. Vận tải đa phương thức là gì?

Vận tải đa phương thức quốc tế (hoặc vận tải liên hợp) là quá trình vận chuyển hàng hóa được thực hiện bằng hai phương thức vận tải khác nhau trở lên từ một địa điểm ở một nước tới một địa điểm chỉ định tại một nước khác nhằm mục đích giao – nhận hàng hóa, được triển khai qua đường bộ, đường sắt, đường thủy, hàng không và đường ống.

Quá trình thực hiện vận tải đa phương thức phải hoàn toàn dựa trên cơ sở một hợp đồng,, chứng từ vận tải cho toàn chặng vận chuyển và chỉ do một người chịu trách nhiệm về hàng hóa trong suốt quá trình chuyên chở đó.

Vận tải đa phương thức nội địa là loại hình vận tải được thực hiện trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam. Các công ty vận tải đa phương thức ở Việt Nam có thể kể đến như: Công Ty TNHH Vận Tải Đa Phương Thức Thi Phát, Công Ty TNHH Vận Tải Đa Phương Thức Hưng Phát, Công Ty TNHH Vận Tải Đa Phương Thức Ngân Phú…

Vận tải đa phương thức tiếng Anh là: Multimodal transport

Multimodal transport (also known as combined transport) is the transportation of goods under a single contract, but performed with at least two different modes of transport; the carrier is liable (in a legal sense) for the entire carriage, even though it is performed by several different modes of transport (by rail, sea and road, for example). The carrier does not have to possess all the means of transport, and in practice usually does not; the carriage is often performed by sub-carriers (referred to in legal language as “actual carriers”). The carrier responsible for the entire carriage is referred to as a multimodal transport operator, or MTO.

2. Đặc điểm của vận tải đa phương thức:

Quá trình vận tải phải có từ 2 phương thức vận tải trở lên.

Người kinh doanh vận tải đa phương thức có tư cách như người chủ ủy thác, không phải như đại lý của người gửi hàng hay của người chuyên chở tham gia vào hoạt động vận tải đa phương thức.

Người kinh doanh vận tải đa phương thức phải chịu trách nhiệm đối với hàng hóa trong suốt quá trình vận chuyển (từ khi nhận hàng để chuyên chở đến khi hàng đã đến nơi người nhận). Đối tượng đó sẽ chịu trách nhiệm theo một chế độ trách nhiệm nhất định, có thể là chế độ trách nhiệm thống nhất hoặc từng chặng tùy theo sự thỏa thuận của hai bên.

Đối với vận tải đa phương thức quốc tế, nơi nhận hàng và nơi giao hàng thường ở những nước khác nhau.

3. Thực trạng vận tải đa phương thức ở Việt Nam:

Hiện nay, Việt Nam đang khai thác những mô hình phối hợp các phương thức vận chuyển như:

Mô hình vận tải đường bộ kết hợp đường sắt (Road – Rail): kết hợp giữa tính cơ động của vận tải đường bộ (sử dụng các phương tiện xe tải, container, xe bồn,…) với tốc độ, sự an toàn và tải trọng lớn của vận tải đường sắt.

Ở phương thức này, người kinh doanh vận tải chất hàng vào các trailer và được các phương tiện đường bộ chở đến nhà ga thông qua các xe kéo (tractor). Sau đó, các trailer sẽ được kéo lên các toa tàu hỏa và chở đến ga đến. Khi đến nơi, tractor sẽ được dùng để kéo các trailer xuống, và dùng phương tiện đường bộ chở các trailer đến nơi nhận.

Mô hình vận tải đường biển kết hợp đường hàng không (Sea – Air): kết hợp tính kinh tế với tốc độ, phù hợp với những hàng hóa có giá trị cao (đồ điện tử) và hàng hóa có tính thời vụ (quần áo, giày dép). Mô hình này được cho là rẻ hơn đường hàng không và nhanh hơn đường biển.

Hàng hóa sau khi được vận chuyển bằng đường biển tới cảng chuyển tải sẽ nhanh chóng được chở tới nơi người nhận trong đất liền. Nếu chuyên chở bằng phương tiện vận tải khác sẽ không đảm bảo được tính thời vụ của hàng hóa, làm giảm giá trị hoặc gây hư hao hàng hóa, do đó phương tiện vận chuyển đường hàng không có thể phát huy tốt khả năng vận tải nhanh chóng và an toàn.

Mô hình vận tải đường bộ kết hợp đường hàng không (Road – Air): kết hợp tính cơ động và tốc độ. Phương tiện vận tải đường bộ được dùng để tập trung hàng từ nơi gửi về các cảng hàng không, hoặc từ các cảng hàng không vận chuyển đến nơi giao hàng.

Thông thường, hoạt động của vận tải đường bộ thường diễn ra ở công đoạn đầu và cuối của mô hình này. Việc kết hợp này mang tính linh hoạt cao, đáp ứng hiệu quả việc thu gom hàng về đầu mối là sân bay nhằm phục vụ các tuyến bay đường dài.

Mô hình vận tải đường sắt kết hợp đường bộ (Rail – Road): kết hợp giữa tính an toàn, tốc độ của vận tải đường sắt với tính cơ động của vận tải đường bộ. Đây là mô hình được khai thác nhiều ở Châu Mỹ và Châu u.

Đối với mô hình này, hàng hóa được đóng trong các trailer, sau đó được kéo đến nhà ga bằng tractor. Các trailer được kéo lên các toa tàu và chở đến ga đến. Khi đến đích, trailer đựng hàng sẽ được kéo xuống bằng các tractor và vận chuyển đến nơi người nhận.

Mô hình vận tải hỗn hợp (Rail – Road – Inland water way – Sea): hàng hóa được vận chuyển bằng đường bộ, đường sắt hoặc đường nội thủy đến cảng biển của nước xuất khẩu, sau đó được chở bằng đường biển tới cảng biển của nước nhập khẩu để từ đó vận chuyển đến nơi nhận sâu trong lục địa bằng đường bộ, đường sắt hoặc đường nội thủy.

Đây là mô hình vận tải phổ biến nhất phục vụ cho chuyên chở hàng hóa xuất nhập khẩu, phù hợp với các loại hàng hóa vận chuyển bằng container trên các tuyến vận chuyển không yêu cầu gấp rút về thời gian giao – nhận hàng.

Mô hình cầu lục địa (Land bridge): hàng hóa được vận chuyển bằng đường biển vượt qua các đại dương đến các cảng ở một lục địa nào đó, sau đó hàng được vận chuyển trên đất liền để đi tiếp bằng đường biển đến châu lục khác. Đối với mô hình vận tải này, phân đoạn vận tải trên đất liền được ví như chiếc cầu liên kết hai đại dương lại với nhau.

4. Nhu cầu khai thác vận tải đa phương thức:

Vận tải đa phương thức ngày càng phát triển và được khai thác nhiều hơn vì những lý do:

Tăng tính hiệu quả về mặt chi phí cho hoạt động vận chuyển hàng hóa.

Kết hợp sử dụng nhiều phương tiện vận tải khác nhau, có nhiều mức độ thân thiện với môi trường khác nhau thay vì sử dụng duy nhất một loại phương tiện nào đó có thể tác động tiêu cực đáng kể đến môi trường tự nhiên (ví dụ: xe tải đời cũ).

Việc đẩy mạnh các hoạt động thương mại quốc tế thúc đẩy giải quyết vấn đề quá tải trọng đối với một số phương thức vận tải, thông qua việc điều chỉnh cân đối tỷ trọng vận tải giữa các phương thức vận tải.

Tiêu chuẩn hóa quy trình vận chuyển hàng hóa bằng container, trailer, pallet,… nhằm tận dụng lợi thế về quy mô của các đơn vị vận tải.

Toàn cầu hóa thương mại và sản xuất phục vụ cho chuỗi cung ứng toàn cầu.

5. Lợi ích của vận tải đa phương thức:

Hình thức vận tải này đang có những đóng góp quan trọng vào hoạt động thương mại quốc tế cũng như nền kinh tế quốc dân. Các giá trị cốt lõi vận tải đa phương thức mang lại có thể kể đến như:

Giảm chi phí logistics & Just in time, từ đó giúp giảm giá thành hàng hóa và chi phí sản xuất.

Mở rộng mạng lưới vận tải và có hiệu quả kinh tế cao: do khi phối hợp các phương thức vận tải có khả năng chuyên chở khối lượng hàng hóa lớn, hàng siêu trường, siêu trọng.

Tăng khả năng cạnh tranh về giá thành và chất lượng hàng hóa.

Giúp các doanh nghiệp sản xuất và thương mại tiếp cận nhanh chóng với thị trường, đặc biệt là thị trường quốc tế thông qua mạng lưới vận tải lớn và có tính liên kết cao.

Thắt chặt quan hệ hợp tác giữa chính phủ và doanh nghiệp và giảm thiểu những chứng từ không cần thiết cho quá trình vận chuyển hàng.

6. Các mô hình vận tải hàng hóa đa phương thức phổ biến:

6.1. Mô hình vận tải đường biển – vận tải hàng không:

Với việc vận tải hàng hóa bằng mô hình vận tải biển kết hợp với mô hình vận tải hàng không sẽ phá huy được tối đa ưu điểm về tính nhanh chóng và tối ưu, giúp hàng hóa được gửi đi một cách nhanh chóng. Bạn có thể hiểu đơn giản như thế này: khi hàng hóa được vận chuyển bằng đường biển tới cảng và sau đó phải chuyển sâu và đất liền một cách nhanh chóng để đảm bảo tính thời vụ cũng như chất lượng hàng hóa, thì lúc này máy bay sẽ là phương tiện được ưu tiên kết hợp nhờ sự nhanh chóng tuyệt đối.

6.2. Mô hình vận tải đường biển – vận tải hàng không:

Mô hình vận tải này phát huy thế mạnh trong kết hợp về tính kinh kế với tốc độ. Hàng hóa không những đảm bảo được vận chuyển với số lượng lớn theo đường biển mà còn đảm bảo tốc độ vận chuyển nhanh chóng bằng đường hàng không. Phù hợp hàng hóa giá trị cao như đồ điện tử và những hàng hóa có tính thời vụ cao như quần áo, đồ chơi, giầy dép,… và hiện nay được nhều công ty vận tải và khách hàng ưu tiên khai thác và sử dụng.

6.3. Mô hình vận tải bộ – vận tải hàng không:

Đây được xem là mô hình vận tải kết hợp đươc tính linh hoạt cơ động và tốc độ. Vận tải bộ, cụ thể ở đây chính là sử dụng ô tô vào mô hình vận tải hàng hóa nhằm đáp ứng như cầu gom hàng, phân phối hàng hóa ở giai đoạn đầu và cuối của nguyên quá trình vận chuyển.

Hàng hóa sẽ được tập trung hàng về đầu mối là sân bay phục vụ cho các tuyến bay đường dài, nhằm đáp ứng thời gian tập kết để vận chuyển hàng một cách nhanh chóng. Tiếp đó, vận tải hàng không sẽ đóng vai trò tiên quyết về tốc độ, giúp rút ngắn thời gian chuyển phát nhanh trong suốt quá trình.

6.4. Mô hình vận tải đường sắt – vận tải bộ:

Sự kết hợp của hai mô hình này trong vận tải hàng hóa nhằm phát huy ưu điểm giữa tính an toàn và tốc độ cùng với tính cơ động và linh hoạt mà hai loại phương tiện này sở hữu. Theo đó, hàng hóa sẽ được đóng gói trong các trailer được kéo đến nhà ga bằng các xe kéo gọi là tractor. Tại ga, các trailer được kéo lên các toa xe và chở đến ga đích. Tại điểm đến, tractor sẽ thực hiện kéo các trailer xuống và chở đến địa điểm giao hàng cho người nhận.

6.5. Mô hình vận tải đường sắt – vận tải bộ:

Chúng ta có thể hình dung như sau, vận tải bộ, cụ thể là ô tô sẽ đóng vai trò là phương tiện trung chuyển hàng hóa khi hàng hóa được vận chuyển đường sắt chuyên chở từ điểm đầu đến điểm cuối. Tuy nhiên có một điểm hạn chế của mô hình này chính là chỉ có thể chấp nhận với những hợp đồng vận chuyển khi điểm giao nhận có đường sắt đi qua.

6.6. Mô hình vận tải đường sắt – đường bộ – vận tải nội thuỷ – vận tải đường biển:

Mô hình vận tải này kết hợp hầu hết các phương tiện vận tải hiện có trong một quy trình, và mô hình này phù hợp để chuyên chở hàng hóa xuất nhập khẩu. Ban đầu hàng hóa sẽ được chuyển nhanh bằng đường sắt, đường bộ hoặc đường nội thủy đến cảng biển, sau đó sẽ thực hiện xuất khẩu bằng vận tải đường biển. Khi hàng hóa đã đến nơi những nước nhập khẩu thì sẽ được tiếp tục vận chuyển ngược lại bằng bằng đường bộ, đường sắt hoặc vận tải nội thủy để tiến sau vào lãnh thổ và chuyển đến người nhận.

Thông thường mô hình này sẽ thích hợp với hình thức vận chuyển container đường sắt trên các tuyến vận chuyển mà không yêu cầu cao về thời gian vận chuyển.

6.7. Mô hình cầu lục địa:

Mô hình vận chuyển này nghe có vẻ hơi trừu tượng, nhưng thực chất nó có sự xuất hiện của hình thức vận chuyển đường biển và vận tải trên đất liền. Theo đó, vận tải biển sẽ đóng vai trò là chặng đầu hoặc cuối trong quá trình vận chuyển, khi hàng hóa đã được tiếp cận với đất liền thì sẽ được tiếp tục vận tải thông qua một số loại hình khác như: vận tải đường sắt, vận tải ô tô,…

Với mô hình cầu lục địa này, vận tải đừng biển chiếm vai trò rất quan trọng, quy mô vận tải đường biển này rất lớn với việc di chuyển từ châu lục này sang châu lục khác. Do đó, thời gian vận chuyển cũng khá lâu, phù hợp với quy mô hàng hóa lớn và không yêu cầu gấp rút về mặt thời gian.