Chiến thuật hỏi cung bị can, vận dụng chiến thuật hỏi cung

Chiến thuật hỏi cung bị can phải được thực hiện qua các giai đoạn chuẩn bị hỏi cung, tiến hành hỏi cung, kết thúc hỏi cung theo những định hướng mang tính khoa học. Do đó, việc áp dụng nó trong thực tiễn hỏi cung bị can phải đảm bảo được những yêu cầu sau:

Tính tích cực. Tính tích cực của hỏi cung bị can thể hiện ở chỗ, điều tra viên phải luôn nắm chắc thế chủ động, biết sử dụng linh hoạt tất cả những chiến thuật hỏi cung nhằm đạt được mục đích đề ra, trên cơ sở tuân thủ chặt chẽ những quy định của pháp luật. Đối với những bị can từ chối khai báo hay khai báo gian dối thì cuộc hỏi cung phải mang tính tiến công liên tục. Khi đó, điều tra viên không chỉ đơn thuần là người ghi nhận những thông tin do bị can cung cấp mà phải tích cực sáng tạo áp dụng mọi phương tiện pháp luật cho phép nhằm thu được những thông tin chính xác về vụ án.

Tính có mục đích rõ ràng. Tính có mục đích rõ ràng của hỏi cung bị can có nghĩa, trong mọi trường hợp trước khi tiến hành hỏi cung bị can điều tra viên phải xác định rõ ràng mục đích cụ thể mà cuộc hỏi cung cần đạt được, nhằm thu thập được những thông tin cần thiết, có liên quan đến vụ án chứ không phải những thong tin bất kì. Để đạt được mục đích đó, điều tra viên cần xác định rõ những vấn đề cần phải làm rõ những tin tức, tài liệu cần phải thu thập trong quá trình hỏi cung. Đồng thời, phải luôn cố gắng, quyết tâm đạt được múc đích đề ra, biết lựa chọn và áp dụng những chiến thuật và phương tiện phù hợp để đạt được mục đích.

Tính khách quan và đầy đủ. Tính khách quan và đầy đủ của hỏi cung bị can thể hiện ở chỗ, khi tiến hành hỏi cung bị can, điều tra viên phải thu thập đầy đủ tất cả những tài liệu, chứng cứ buộc tội và gỡ tội, những tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can. Mặt khác, khi tiến hành hỏi cung bị can, điều tra viên không được phép tự ý sửa chữa, thêm bớt vào lời khai của bị can, thay đổi nó cho phù hợp với quan điểm chủ quan của mình và gán ép cho bị can những quan điển chủ quan đó. một trong những điều kiện đảm bảo tính khách quan và đầy đủ của hỏi cung bị can là khi tiến hành hoạt động này, điều tra viên không được đưa ra những câu hỏi có tính chất mớm cung và trong biên bản phải ghi chính xác đến từng chữ lời khai của bị can.

Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài:1900.6568

Cần phải khai thác một cách hợp lý những đặc điểm nhân thân của bị can. Đây là một yêu cầu quan trọng, đòi hỏi phải thực hiện một cách nghiêm túc khi tiến hành hỏi cung bị can. Hiệu quả của hoạt động này phụ thuộc vào khả năng và mức độ khai thác, sử dụng những tài liệu về đặc điểm nhân thân của bị can của điều tra viên khi hỏi cung. Không khai thác và sử dụng những tài liệu đó, điều tra viên không thể thiết lập và duy trì tiếp xúc tâm lý với bị can – một trong những điều kiện không thể thiếu để đạt được mục đích của cuộc hỏi cung. Vì vậy, khi hỏi cung bị can, điều tra viên không chỉ cần nắm vững những tài liệu về đặc điển nhân thân của bị can như đặc điểm tâm lý, trình độ văn hóa, nghề nghiệp, thế giới quan… mà trên cơ sở đó phải xác định, lựa chọn những chiến thuật hỏi cung cho phù hợp.

1. Chiến thuật hỏi cung bị can chưa thành niên khi bị can từ chối khai báo hoặc khai báo gian dối

Chiến thuật hỏi cung bị can chưa thành niên khi bị can từ chối khai báo hoặc khai báo gian dối

Nhận thấy rằng lứa tuổi chưa thành niên bị chi phối bởi nhiều yếu tố như: Về trạng thái cảm xúc, nhận thức pháp luật, nhu cầu độc lập, nhu cầu khám phá cái mới… dẫn đến hành vi nhạn thức sai lầm, dễ sa ngã dẫn đến vi phạm pháp luật. Chính vì vậy khi tiến hành hỏi cung đối tượng chưa thành niên cần có chiến thuật hỏi cung nhất định, đặc biệt trong trường hợp người chưa thành niên từ chối khai báo hoặc khai báp gian dối. Sau đây xin đưa ra chiến thuật hỏi cung như sau:

Chiến thuật hỏi cung bị can chưa thành niên chịu sự tác động bởi những đặc điểm tâm lý ở lứa tuổi này. Do đó, khi bị can từ chối khai báo hoặc khai báo gian dối, trước hết, điều tra viên cần dựa trên những đặc điểm đó để tìm ra nguyên nhân và có chiến thuật hỏi cung phù hợp. Để bị can thay đổi thái độ khai báo và vạch trần thái độ khai báo gian dối của bị can áp dụng hiệu quả nhất đối với đối tượng này là các chiến thuật tác động xúc cảm bao gồm: Khơi dậy sự hối hận và thành khẩn khai báo của bị can; Tác động lên những mặt tốt của bị can; Sử dụng sự ác cảm của bị can đối với đồng phạm nào đó trong vụ án; Sử dụng những tình tiết bất ngờ bằng cách đặt câu hỏi mà trong tình huống bị can không ngờ tới. Các thủ thuật phân tích lời khai của bị can chưa thành niên tỏ ra kém hiệu quả bởi nó làm bị can nhớ lại tình tiết bị vạch trần là khai báo gian dối cùng với tâm lí không ưa các cơ quan bảo vệ pháp luật nói chung, cơ quan điều tra nói riêng sẽ khiến bị can nhắc lại một cách ngoan cố những lời khai gian dối của mình. Như vậy, yêu cầu đặt ra đối với điều tra viên, kiểm sát viên khi bị can chưa thành niên khai báo không thành khẩn là phải có những hiểu biết cần thiết về tâm lý học, khoa học giáo dục cũng như về hoạt động đấu tranh phòng, chống tội phạm người chưa thành niên nói chung, hoàn cảnh gia đình, đặc điểm nhân thân, nguyên nhân phạm tội, sự giáo dục của nhà trường… của bị can đó nói riêng để có chiến thuật hỏi cung phù hợp

2. Chiến thuật hỏi cung bị can chưa thành niên trong giai đoạn chuẩn bị hỏi cung và khi hỏi cung

Điều tra viên cần xác định tuổi, mức độ phát triển về thể chất và tinh thần, mức độ nhận thức về hành vi phạm tội của bị can; điều kiện sinh sống và giáo dục; có hay không có người lớn xúi giục; nguyên nhân và điều kiện phạm tội. Chẳng hạn, nghiên cứu độ tuổi của con người cho thấy: lời khai của em bé 3-4 tuổi thường không đánh giá được, có chăng thì cũng phải hỏi ngay sau khi sự việc vừa xảy ra. Còn các em bé từ 5-6 tuổi đã có thể nhớ những sự kiện xảy ra trước đó hàng tuần. Các em từ 7-11 tuổi được coi như là nhân chứng “lý tưởng”. Đối với các em ở trước tuổi dậy thì hoặc trong độ tuổi dậy thì từ 12-15 tuổi thì dễ bị xúc động, có những mơ ước và mong đợi. Trí tưởng tượng cũng phát triển theo hướng này và bắt đầu xuất hiện những lời khai dối có ý thức đầu tiên. Như vậy, việc nghiên cứu độ tuổi sẽ phản ánh được chất lượng lời khai của bị can qua đó có thể đánh giá được bị can khai thật hay khai dối nhất là đối với các bị can chưa thành niên. Ngoài ra, điều tra viên cần thu thập những tài liệu về các mối quan hệ, cá tính, những sở thích, hứng thú của bị can chưa thành niên.

Khi tiến hành hỏi cung bị can chưa thành niên không nên để lâu vì bị can có thể quên mất một số tình tiết có liên quan đến vụ án mà họ biết. Đồng thời cuộc hỏi cung không nên kéo quá dài vì bị can ở lứa tuổi này chỉ có khả năng tập trung chú ý trong thời gian ngắn

Vì vậy, với đối tượng là người chưa thành niên trong giai đoạn chuẩn bị hỏi cung và trong khi hỏi cung cần có những chiến thuât riêng phù hợp với lứa tuổi và đặc điểm tâm lý.

Đối với điều tra viên, yêu cầu đặt ra khi hỏi cung bị can chưa thành niên cần phải có thái độ bình tĩnh, tự tin và có thiện cảm với bị can nhưng đồng thời phải dứt khoát, cứng rắn. Thái độ đó của điều tra viên sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp xúc tâm lý giữa điều tra viên và bị can, tạo sự tin cậy, tôn trọng của bị can đối với điều tra viên. Những biểu hiện như nóng nảy, giận dữ của điều tra viên sẽ làm cho bị can trở nên cáu giận, cố thủ hặc vì quá sợ hãi, hồi hộp sẽ bắt đầu nhầm lẫn và nói dối. 

3. Chiến thuật hỏi cung bị can chưa thành niên khi bị can thành khẩn khai báo

Trong tình huống bị can thành khần khai báo, người hỏi cung nên để bị can tự khai về hành vi phạm tội của bàn thân. Bị can có thể tự trình bày bằng miệng trước người hỏi cung hoặc viết bản tự khai về quá trình phạm tội theo trình tự do bị can lựa chọn hoặc theo sự hướng dẫn của người hỏi cung.

Để cho bị can tự khai về hành vi phạm tội của mình và những người đồng phạm là việc làm có ý nghĩa và cần thiết vì không phải mọi thông tin mà bị can biết, người hỏi cung đều dự đoán được để đặt câu hỏi. Bị can có thể cung cấp nhiều thông tin trong phạm vi vụ án và ngoài phạm vi vụ án.Bị can tự khai về hành vi phạm tội của mình theo một trình tự do bị can lựa chọn sẽ tạo điều kiện để bị can nhớ lại, tái tạo lại trong trí nhớ những tình tiết của vụ án mà bị can biết, là cơ sở để khai báo đầy đủ, chính xác trước người hỏi cung.Bị can tự khai báo sẽ tạo điều kiện thuận lợi để người hỏi cung nắm được thái độ của bị can về các tình tiết của vụ án, là cơ sở góp phần ngăn ngừa bị can phản cung, chối tội sau này

Khi bị can tự khai, yêu cầu đặt ra là điều tra viên không được thúc giục, ngắt quãng hay hỏi bị can. Trong trường hợp bị can khai về những tình tiết không liên quan đến vụ án, điều tra viên cần khéo léo chuyển chủ đề, hướng bị can về những vấn đề cần làm rõ trong vụ án. Khi bị can quên hoặc nhầm lẫn, để giúp cho bị can chưa thành niên nhớ lại một cách chính xác những chi tiết đó điều tra viên bằng cách đặt những câu hỏi gợi nhớ dựa trên mối liên tưởng về sự giống nhau hoặc tương phản. Tuy nhiên, những câu hỏi này phải phù hợp với trình độ nhận thức và sự ham thích của bị can ở lứa tuổi này. Đồng thời điều tra viên không được đặt ra những câu hỏi có tính chất mớm cung

Như vậy, khi hỏi cung bị can chưa thành niên khi bị can khai báo thành khẩn khai báo cần có chiến thuật riêng, phù hợp với độ tuổi, tâm lý và quan trọng là nắm được mong muốn của bị can khi bị can thành khẩn khai báo.

4. Chiến thuật hỏi cung bị can chưa thành niên khi bị can khai báo về một số tình tiết liên quan đến vụ án

Vấn đề hỏi cung khi bị can khai báo về một số tình tiết liên quan đến vụ án có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình điều tra, phá án và giải quyết vụ án. Do đó, mức độ chính xác về lời khai của bị can là rất quan trọng. Chỉ một tình tiết nhỏ cũng có thể giúp cơ quan chức năng làm sáng tỏ vụ án đồng thời nó cũng có thể làm sai lệch hướng điều tra, làm quá trình phá án kéo dài và không đạt được kết quả. Do đó, cần phải đặc biệt quan tâm đến chiến thuật hỏi cung khi bị can khai báo về một số tình tiết liên quan đến vụ án, đặc biệt là đối với bị can chưa thành niên.

Trong trường hợp này, khi tiến hành hỏi cung bị can nhiều lần, nếu ở cuộc hỏi cung lần sau bị can nhắc lại từng lời như đã khai ở cuộc hỏi cung trước hoặc bị can sử dụng từ ngữ, cách diễn đạt không phù hợp với lứa tuổi của mình thì điều đó chứng tỏ bị can đã bị người lớn tác động, mớm cung. Việc nhắc lại từng lời đã khai trong các cuộc hỏi cung của bị can là điều không dễ bởi mỗi lần do điều kiện, hoàn cảnh,… khác nhau nên cách diễn đạt mỗi lần là khác nhau, cùng là một ý nhưng cách nói, ngôn ngữ, câu từ là không thể y hệt như trước, do đó, rất có thể bị can đã được sự tác động của người khác dẫn tới ảnh hưởng đến lời khai. Ở mỗi một lứa tuổi, cách diễn đạt cũng có nhiều điểm khác biệt, do đó nếu cách diễn đạt của bị can là người chưa thành niên không phù hợp với lứa tuổi của mình thì cũng có thể nhận định lời khai đó là do ảnh hưởng từ ngoài.

Nếu lời khai trước và lời khai sau về cùng một tình tiết của vụ án có sự khác biệt lớn, điều đó chứng tỏ sự tưởng tượng, bịa đặt của bị can về tình tiết đó. Do cùng là một tình tiết, liên quan đến vụ án, nếu ở lần khai sau lời khai của bị can không phù hợp hoặc có sự khác biệt lớn với lời khai trước thì lời khai của một trong hai lần đó hoặc lời khai ở cả hai lần của bị can đều là giả, bịa đặt gây ảnh hưởng tới vụ án.

 Vì vậy, việc nhận định tính đúng đắn trong lời khai của bị can là việc làm cần thiết và phải có chiến thuật hợp lí để đảm bảo được tính xác thực trong lời khai của bị can giúp công tác điều tra thuận lợi.

Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài:1900.6568

Ngoài ra, do đặc điểm về thể chất và tinh thần của lứa tuổi nên điều tra viên cần chú ý đến tác động của những câu hỏi do mình đặt ra cũng như thái độ của mình đối với lời khai của bị can vì nó sẽ ảnh hưởng lớn đến thái độ, tâm lí và lời khai của bị can