Tục thờ cúng Hùng Vương thể hiện tín ngưỡng gì của cư dân Văn Lang – Âu Lạc?

1. Tục thờ cúng Hùng Vương thể hiện tín ngưỡng gì của cư dân Văn Lang – Âu Lạc?

• Tục thờ cúng Hùng Vương là một phần của tín ngưỡng dân gian lâu đời ở Việt Nam, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với các Vua Hùng, những người có công dựng nước Văn Lang.

• Tín ngưỡng này bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn đối với Hùng Vương và các bậc tiền nhân đã có công dựng nước và bảo vệ Tổ quốc.

• Tục thờ cúng Hùng Vương còn phản ánh triết lý “uống nước nhớ nguồn” của người Việt, một đạo lý truyền thống về lòng biết ơn và tôn trọng tổ tiên.

• Tín ngưỡng này không chỉ là việc thờ cúng mà còn là biểu trưng của sự tri ân công đức các Vua Hùng và là một phần quan trọng trong bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam.

• Đền Hùng là trung tâm thực hành tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương lớn nhất và lâu đời nhất, nơi hội tụ tâm linh và bản sắc văn hóa của người Việt.

• Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 6 tháng 12 năm 2012, đánh dấu sự ghi nhận quốc tế đối với giá trị văn hóa này.

• Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày để cả dân tộc tưởng nhớ và tri ân tiền nhân, là ngày lễ hội quan trọng thể hiện sự đoàn kết, tinh thần dân tộc.

2. Câu hỏi vận dụng liên quan:

Câu hỏi trang 88 Lịch Sử 10: 

Em hãy nêu những ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến sự hình thành văn minh Văn Lang – Âu Lạc.

Hướng dẫn trả lời:

• Địa bàn: Văn minh Văn Lang – Âu Lạc hình thành trên lưu vực các dòng sông lớn như sông Hồng, sông Mã, sông Cả

→ Tác động: tạo điều kiện thuận lợi cho việc định cư và phát triển nông nghiệp.

• Khí hậu: Nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm, nắng lắm, mưa nhiều, nước ngọt dồi dào.

→ Tác động: Tạo điều kiện cho việc canh tác lúa nước và sự phát triển của nền văn minh lúa nước.

• Tài nguyên thiên nhiên: Sự giàu có về khoáng sản trong khu vực.

→ Tác động: Cơ sở cho sự ra đời sớm của các ngành thủ công nghiệp như luyện kim, chế tác đồ đồng.

• Vị trí địa lý: Văn Lang – Âu Lạc phía bắc tiếp giáp với Trung Quốc và phía đông giáp biển.

→ Tác động: Thúc đẩy sự giao lưu và tiếp xúc với các nền văn minh khác, góp phần vào sự phát triển của văn minh này.

Câu hỏi trang 89 Lịch Sử 10: 

Các nền văn hóa tiền Đông Sơn đã đóng góp như thế nào cho sự ra đời của nền văn minh Văn Lang – Âu Lạc?

Hướng dẫn trả lời:

• Văn hóa Phùng Nguyên, Đồng Đậu và Gò Mun là những nền văn hóa tiền Đông Sơn, đã đặt nền móng cho sự phát triển của nền văn minh Văn Lang – Âu Lạc.

• Văn hóa Phùng Nguyên (khoảng 4.000 – 3.500 năm trước) được biết đến với kỹ thuật chế tác đá và đồ gốm phong phú, cho thấy sự tiến bộ trong sản xuất nông nghiệp, lao động.

• Văn hóa Đồng Đậu (khoảng 3.500 – 3.000 năm trước) tiếp nối Phùng Nguyên với sự phát triển của công cụ đồng, cho thấy sự chuyển mình từ kỹ thuật chế tác đá sang luyện kim đồng.

• Văn hóa Gò Mun (khoảng 3.000 – 2.500 năm trước) là giai đoạn tiếp theo với sự giảm dần công cụ đá và tăng cường sử dụng đồ đồng, phản ánh sự tiến bộ trong công nghệ luyện kim.

• Các nền văn hóa này từng bước chế ngự thiên nhiên, làm chủ vùng châu thổ sông Hồng, tạo điều kiện cho nền văn hóa Đông Sơn phát triển sau này.

• Văn hóa Đông Sơn sau đó kế thừa và phát triển từ các nền văn hóa tiền Đông Sơn, có những thành tựu về công nghệ luyện kim, nghệ thuật chiến tranh, xã hội phức tạp, hình thành nhà nước Văn Lang và sau đó là Âu Lạc.

• Những nền văn hóa tiền Đông Sơn đã góp phần quan trọng trong việc hình thành nền kinh tế nông nghiệp lúa nước và kỹ thuật đúc đồng, là cơ sở cho sự ra đời của văn minh Văn Lang – Âu Lạc.

Câu hỏi trang 89 Lịch Sử 10: 

Trình bày và nhận xét về tổ chức bộ máy nhà nước Văn Lang – Âu Lạc.

Hướng dẫn trả lời:

• Tổ chức bộ máy nhà nước Văn Lang – Âu Lạc: 

+ Đứng đầu nhà nước là vua.

+ Giúp việc cho vua có các Lạc hầu. 

+ Cả nước chia làm 15 bộ, do Lạc tướng đứng đầu. 

+ Dưới bộ là các công xã nông thôn do Bồ chính cai quản.

• Nhận xét: Tổ chức bộ máy nhà nước Văn Lang – Âu Lạc còn đơn giản, sơ khai, chưa có luật pháp nhưng đã có tính hệ thống.

Câu hỏi 1 trang 92 Lịch Sử 10: 

Trình bày đời sống vật chất của người Việt cổ.

Hướng dẫn trả lời:

* Địa bàn sinh sống: người Việt cổ từ Trung du tiến xuống khai phá các vùng châu thổ ở các con sông lớn Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ (sông Hồng, sông Mã, sông Cả,…)

* Hoạt động kinh tế: 

• Nông nghiệp:

+ Cư dân biết canh tác bằng lưỡi cày đồng

+ Biết trồng dâu, nuôi tằm, dệt tơ tằm, bông; đánh bắt cá, tôm; trồng rau củ và chăn nuôi gia súc, gia cầm

• Thủ công nghiệp:

+ Phát triển kỹ thuật luyện kim, đặc biệt là đồng và sắt, để tạo ra các công cụ, vũ khí và đồ trang sức.

+ Nghề đúc đồng đạt trình độ cao, tiêu biểu như: trống đồng, thạp đồng, trang sức bằng đồng…

• Văn hóa ở: Cư dân sống định cư thành làng xóm và làm nhà sàn để ở

• Nguồn lương thực: thóc gạo, bên cạnh đó còn có khoai, sắn và các loại thực phẩm khác được thu hoạch từ nông nghiệp, săn bắn.

• Trang phục: đơn giản nhưng cũng rất đa dạng, phụ thuộc vào vùng miền và điều kiện kinh tế – xã hội: nữ mặc áo, váy; nam đóng khố; biết làm đẹp và sử dụng đồ trang sức,…

• Phong tục tập quán độc đá: uống nước chè, ăn trầu, nhuộm răng, xăm mình, thể hiện sự đa dạng trong văn hóa và tín ngưỡng.

• Phương tiện đi lại chủ yếu: thuyền và xe kéo bởi vật nuôi như trâu, bò, ngựa, phản ánh một nền văn minh sông nước phát triển.

• Các công trình kiến trúc: nhà sàn, đình làng, chùa chiền không chỉ có giá trị sử dụng mà còn thể hiện tinh thần tôn giáo và quan niệm về thế giới quan của người Việt cổ.

Câu hỏi 2 trang 92 Lịch Sử 10: 

Em hãy nêu những nét đặc trưng về ẩm thực của người Việt cổ.

Hướng dẫn trả lời:

• Nấu nhiều món ăn phù hợp với khí hậu

• Sử dụng nhiều hương liệu gia vị trong nấu ăn, làm đường, làm mật,…

• Gạo là nguồn lương thực chính

• Có tục uống chè, ăn trầu

• Biết làm nhiều loại bánh, độc đáo nhất là bánh chưng bánh giầy. Nguyên liệu đều là sản phẩm nông nghiệp, chứa đựng nhiều ý nghĩa về thế giới quan, nhân sinh quan, thể hiện đạo lý của người Việt

Câu hỏi 2 trang 93 Lịch Sử 10: 

Hoa văn trên trống đồng, thạp đồng phản ánh điều gì trong đời sống tinh thần của cư dân văn minh Văn Lang – Âu Lạc?

Hướng dẫn trả lời:

• Hoa văn trên trống đồng Đông Sơn là biểu tượng của tinh hoa văn hóa truyền thống dân tộc, phản ánh những nét độc đáo và đặc sắc nhất của nền văn minh lúa nước mà người Việt cổ đã xây dựng nên.

• Các hoa văn không chỉ mang đậm tính chất tôn giáo, văn hóa mà còn chứa đựng những giá trị nghệ thuật và lịch sử to lớn.

• Hình ảnh ngôi sao lớn ở trung tâm trống đồng, có từ 8 đến 14 cánh, đại diện cho mặt trời, là biểu tượng tối cao trong thiên nhiên, thể hiện sự tôn sùng và lòng biết ơn đối với nguồn năng lượng và ánh sáng mặt trời cung cấp.

• Hình ảnh chim Lạc và các loài vật như hươu nai trên trống đồng thể hiện sự sùng bái thiên nhiên và quan niệm về tổ tiên

• Hoa văn nhà sàn dân tộc trên trống đồng với hình ảnh ngôi nhà mái cong và nhà sàn mái tròn, phản ánh loại hình kiến trúc cũng như phần nào cuộc sống của con người thời kỳ dựng nước sơ khai.

3. Câu hỏi luyện tập liên quan:

Luyện tập 1 trang 93 Lịch Sử 10: 

Việc sớm hình thành tổ chức nhà nước và xã hội đóng góp như thế nào vào sự hình thành, phát triển những thành tựu của văn minh Văn Lang – Âu Lạc?

Hướng dẫn trả lời:

Việc sớm hình thành tổ chức nhà nước và xã hội đã giúp cho cư dân Văn Lang – Âu Lạc sớm bước vào thời đại văn minh, từ đó phát triển nền văn minh của mình với nhiều thành tựu, tạo cơ sở cho các nền văn minh tiếp theo.

Luyện tập 2 trang 93 Lịch Sử 10: 

Em hãy phân tích những giá trị văn hóa được lưu giữ trên các trống đồng, thạp đồng.

Hướng dẫn trả lời:

• Văn hóa vật chất:

+ Nghề đúc đồng, kĩ thuật luyện đồng đạt trình độ cao

+ Phong tục ở nhà sàn của người Việt cổ

+ Trang phục: nữ mặc áo, váy; nam đóng khố

+ Lúa gạo là lương thực chính của cư dân (thể hiện thông qua hình ảnh đôi nam nữ giã gạo trang trí trên trống Đồng)

• Văn hóa tinh thần:

+ Tín ngưỡng thờ mặt trời, thờ Phật Tổ, tín ngưỡng phồn thực…

+ Cư dân tổ chức nhiều lễ hội, trong các lễ hội người dân thích hóa trang, nhảy múa và ca hát….

Luyện tập 3 trang 93 Lịch Sử 10:

Sự tích Bánh chưng, bánh giầy chuyển tải những thông điệp gì về thời dựng nước của người Việt?

Hướng dẫn trả lời:

• Giải thích nguồn gốc của hai loại bánh truyền thống mà còn phản ánh quan niệm sơ khai về vũ trụ: trời tròn và đất vuông.

+ Bánh chưng (vuông) tượng trưng cho Đất (mẹ) với màu xanh của lá chuối bao quanh, biểu thị cho sự màu mỡ của đất và sự sống.

– Bánh giầy (tròn) tượng trưng cho Trời (cha) với hình dáng tròn và màu trắng của bánh, biểu thị cho sự cao quý và vô hạn.

• Thể hiện giá trị của lao động và nghề nông qua việc sử dụng nguyên liệu là gạo và đậu xanh – những sản phẩm của nông nghiệp.

• Đề cao lòng thành kính và biết ơn tổ tiên thể hiện qua hành động làm bánh để cúng tổ tiên trong dịp Tết.

• Nhấn mạnh đến tinh thần “Uống nước nhớ nguồn” – một giá trị đạo đức lâu đời của người Việt – biểu thị lòng biết ơn đối với những người đã gây dựng nên đất nước.

• Minh chứng cho sự sáng tạo và tinh thần đoàn kết của người Việt trong việc tạo ra những sản phẩm văn hóa độc đáo, gắn liền với lịch sử dân tộc.

Vận dụng trang 93 Lịch Sử 10: 

Hãy sưu tầm một số hình ảnh phản ánh thành tựu văn minh Văn Lang – Âu Lạc tiêu biểu.

Hướng dẫn trả lời:

Hình 1: Lưỡi cày đồng Cổ Loa

Hình 2: Thạp đồng Đào Thịnh

THAM KHẢO THÊM:

• Ý nghĩa giá trị của nền văn minh Văn Lang – Âu Lạc trong lịch sử Việt Nam?