Tổng hợp sơ đồ tư duy Lịch sử 9 Bài 3 đầy đủ và chi tiết

1. Sơ đồ tư duy Lịch sử 9 Bài 3 đầy đủ và chi tiết:

2. Khái quát về các phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới:

Phong trào giải phóng dân tộc là phong trào đấu tranh đòi quyền độc lập dân tộc và bảo vệ độc lập dân tộc của các nước thuộc địa trên thế giới trong thế kỷ XX, chủ yếu từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai năm 1945. Phong trào này được chia làm ba giai đoạn chính :

– Giai đoạn 1 (từ năm 1945 đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX): Phong trào bùng nổ mạnh mẽ ở Đông Nam Á và Đông Bắc Á, với sự thành công của các cách mạng Việt Nam, Inđônêxia, Lào. Phong trào lan rộng ra các nước Nam Á và Bắc Phi, như Ấn Độ, Ai Cập. Đến năm 1960, 17 nước ở châu Phi tuyên bố độc lập. Cách mạng Cu-ba cũng thành công vào năm 1959. Đây là giai đoạn hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân cơ bản đã bị sụp đổ.

– Giai đoạn 2 (từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX): Phong trào tiếp tục diễn ra sôi nổi ở các nước thuộc địa của Bồ Đào Nha, như Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích và Gi-nê Bít-xao. Sau khi chính quyền mới ở Bồ Đào Nha trao trả độc lập cho các nước này vào năm 1974, hệ thống thuộc địa của Bồ Đào Nha tan rã hoàn toàn.

– Giai đoạn 3 (từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỉ XX): Phong trào tập trung vào cuộc đấu tranh chống lại chế độ phân biệt chủng tộc A-phác-thai tại Nam Phi, một hình thức của chủ nghĩa thực dân kiểu cũ. Sau nhiều năm kháng chiến gian khổ và bền bỉ, nhân dân Nam Phi đã giành được quyền bình đẳng và tự do vào năm 1993. Cùng với sự thành lập chính quyền của người da đen tại Dim-ba-buê (1980), Na-mi-bi-a (1990), hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc đã bị sụp đổ hoàn toàn.

3. Phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới giai đoạn từ năm 1945 đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX:

Phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới từ năm 1945 đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX là phong trào đấu tranh đòi quyền độc lập dân tộc và bảo vệ độc lập dân tộc của các nước thuộc địa trước sự áp bức của chủ nghĩa đế quốc. Phong trào này bắt đầu sôi nổi mạnh mẽ và rộng lớn ở Đông Nam Á và Đông Bắc Á, bắt nguồn từ sự kiệt quệ của các nước thực dân sau Chiến tranh thế giới thứ hai, sự ra đời của Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền, sự thành công của các cách mạng tiên phong như Việt Nam và In-đô-nê-xi-a, sự ảnh hưởng của chủ nghĩa cộng sản và Đệ Tam Quốc tế, và sự phát triển của khoa học kỹ thuật và kinh tế của các nước thuộc địa.

Các nước tiên phong trong phong trào này là Việt Nam, Inđônêxia và Lào, đã thành lập chính quyền cách mạng và tuyên bố độc lập trong năm 1945. Phong trào sau đó lan rộng sang các nước khác ở châu Á, châu Phi và Mĩ Latinh, nhờ vào sự ủng hộ của Liên Xô, Trung Quốc, các tổ chức quốc tế và các phong trào quyền con người tại các nước phát triển. Sau khi phát xít Nhật đầu hàng, nhiều nước ở châu Á đã nổi dậy, thành lập chính quyền cách mạng điển hình là Việt Nam, Inđônêxia, Lào. Phong trào lan nhanh ra các nước Nam Á và Bắc Phi điển hình là Ấn Độ (1946-1950) và Ai Cập (1952). Đến năm 1960, 17 nước ở châu Phi tuyên bố độc lập (Nam châu Phi). Ngày 1/1/1959, cách mạng Cu-ba thành công. Từ năm 1954 đến 1960, hệ thống thuộc địa tan vỡ nhanh chóng, khiến cho hầu hết các nước thuộc địa đều giành được quyền tự chủ hoặc độc lập.

Tóm lại đến giữa những năm 60 của thế kỉ XX, hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân cơ bản đã bị sụp đổ. Đến năm 1967, hệ thống thuộc điạ tập trung ở miền Nam Châu Phi.

Phong trào này đã góp phần thủ tiêu hoàn toàn chủ nghĩa thực dân cũ và mở ra một kỷ nguyên mới cho các quốc gia và dân tộc trên thế giới.

4. Phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới giai đoạn từ những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX:

Phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc của các nước Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích và Gi-nê Bít-xao nhằm lật đổ chế độ thống trị của Bồ Đào Nha. Đến đầu những năm 60, nhân dân 3 nước này đã tiến hành đấu tranh vũ trang. Tháng 4/1974, chính quyền mới ở Bồ Đào Nha đã trao trả độc lập cho 3 nước này. Như vậy sự tan rã của thuộc điạ Bồ Đào Nha là thắng lợi quan trọng của phong trào giải phóng dân tộc.

Phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới từ những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kỉ XX là một trong những sự kiện lịch sử quan trọng, góp phần thay đổi bản đồ chính trị và kinh tế của thế giới. Trong giai đoạn này, hàng loạt các nước thuộc địa đã đấu tranh thành công để giành được quyền tự quyết và độc lập, phá vỡ hệ thống thực dân của các nước đế quốc. Các phong trào giải phóng dân tộc diễn ra sôi nổi ở các châu lục khác nhau, nhưng có một số điểm chung như sau:

– Phong trào giải phóng dân tộc được khơi dậy bởi tinh thần yêu nước, tự do và dân chủ của các dân tộc bị áp bức, cũng như sự ủng hộ của các nước đã độc lập và các tổ chức quốc tế. Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948 và Tuyên ngôn về thủ tiêu hoàn toàn Chủ nghĩa thực dân năm 1960 của Liên Hợp Quốc là những văn kiện quan trọng khẳng định quyền tự quyết của các dân tộc thuộc địa.

– Phong trào giải phóng dân tộc được kích hoạt bởi sự suy yếu của các nước đế quốc sau Thế chiến II, khi họ không còn khả năng duy trì sự kiểm soát và bóc lột tại các thuộc địa. Nhiều cuộc chiến tranh tại các thuộc địa đã gây ra tổn thất lớn về người và của cho các nước thực dân, buộc họ phải rút lui hoặc thoả hiệp. Ví dụ như Pháp đã phải từ bỏ Việt Nam sau Trận Điện Biên Phủ năm 1954, Anh đã phải trao trả độc lập cho Ấn Độ năm 1947 và một loạt các thuộc địa khác trong những năm sau đó .

– Phong trào giải phóng dân tộc được hỗ trợ bởi sự phát triển của khoa học kỹ thuật và kinh tế của các nước thuộc địa, khi họ có được những tiến bộ về giáo dục, y tế, giao thông, viễn thông, công nghiệp… Các nước thuộc địa đã tạo ra được một lớp trí thức, doanh nhân, công nhân… có ý thức yêu nước và chống lại sự khai thác và bất công của chủ nghĩa thực dân. Các nước thuộc địa cũng giảm sự lệ thuộc vào các sản phẩm nhập khẩu từ các nước đế quốc, mở rộng thị trường và hợp tác với các nước khác.

– Phong trào giải phóng dân tộc được biểu hiện qua nhiều hình thức đấu tranh khác nhau, từ bình đẳng chủng tộc, phi bạo lực cho đến vũ trang, cách mạng. Tùy theo hoàn cảnh và đặc điểm của từng nước, các phong trào giải phóng dân tộc đã có những chiến lược và phương thức khác nhau để đạt được mục tiêu độc lập. Ví dụ như ở Ấn Độ, Mahatma Gandhi đã lãnh đạo phong trào phi bạo lực chống lại Anh Quốc bằng cách tổ chức các cuộc biểu tình, đình công, tẩy chay… ở Nam Phi, Nelson Mandela đã đứng đầu phong trào bình đẳng chủng tộc chống lại chế độ Apartheid của chính quyền da trắng… ở Cu Ba, Fidel Castro đã cùng các chiến binh cách mạng tiến hành cuộc khởi nghĩa vũ trang từ núi Sierra Maestra để lật đổ chế độ Batista thân Mỹ.

5. Phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới giai đoạn từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỉ XX:

Phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kỉ XX là giai đoạn cuối cùng trong quá trình đấu tranh chống lại chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa đế quốc. Trong giai đoạn này, các nước thuộc địa ở châu Phi, châu Á và Mỹ La Tinh đã giành được độc lập hoặc thoát khỏi chế độ phân biệt chủng tộc. Một số sự kiện tiêu biểu của giai đoạn này là:

– Năm 1974, cách mạng hoa nhài tại Bồ Đào Nha đã lật đổ chính quyền phát xít và trao trả độc lập cho các thuộc địa ở châu Phi như Ăng-gô-la, Mô-dăm-bích và Gi-nê Bít-xao.

– Năm 1975, Việt Nam thống nhất sau chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Cùng năm, Lào và Cam-pu-chia cũng giành được độc lập.

– Năm 1979, Iran đã có cuộc cách mạng Hồi giáo lật đổ chế độ con tin của Mỹ và thiết lập nền cộng hoà Hồi giáo.

– Năm 1980, Dim-ba-bu-ê đã giành được độc lập từ Anh Quốc sau cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc.

– Năm 1990, Na-mi-bi-a đã giành được độc lập từ Nam Phi sau cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc.

– Năm 1991, Liên Xô tan rã thành 15 quốc gia độc lập. Cùng năm, Nam Phi đã bãi bỏ luật phân biệt chủng tộc A-pác-thai.

– Năm 1993, Nam Phi đã có bầu cử tổng thống đầu tiên theo nguyên tắc bình đẳng dân tộc và bầu Nelson Mandela làm tổng thống.

Như vậy, phong trào giải phóng dân tộc trong giai đoạn này đã góp phần thay đổi bản đồ chính trị thế giới, phá vỡ hệ thống thuộc địa của các nước thực dân và khẳng định quyền tự quyết của các dân tộc.