Trong thế kỷ 16 đến thế kỷ 18, nền kinh tế của Việt Nam đã trải qua nhiều thăng trầm. Trong giai đoạn này, kinh tế của Việt Nam phụ thuộc chủ yếu vào nông nghiệp và thủ công nghiệp, với chế độ nông nô và thời kỳ phong kiến. Trong văn hoá, thời kỳ này được coi là một giai đoạn đặc biệt với nhiều sự phát triển về nghệ thuật, văn học, và kiến trúc.
Mục lục bài viết
1. Tóm tắt tình hình văn hoá nước ta từ thế kỉ 16 đến 18:
1.1. Tôn giáo:
Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo:
Tôn giáo luôn đóng vai trò quan trọng trong đời sống xã hội của nước ta. Nho giáo là một trong những tôn giáo có ảnh hưởng lớn nhất, với nhiều tín đồ và các đền đài lớn được xây dựng trên khắp đất nước. Nho giáo giúp con người tìm kiếm ý nghĩa đích thực của cuộc sống, giúp họ có được sự bình an và hạnh phúc trong cuộc sống. Ngoài Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo cũng là những tôn giáo được phục hồi và có nhiều người theo đạo. Với tôn giáo, con người có thể tìm thấy sự an ủi và hy vọng trong những lúc khó khăn nhất của cuộc đời.
Tuy nhiên, không chỉ có các tôn giáo lớn mà còn có các hội làng tổ chức vào các ngày lễ tết, giỗ thần hoàng… Những hoạt động như văn nghệ, thể thao, các cuộc thi… mang lại niềm vui, thắt chặt tình đoàn kết và tinh thần yêu nước ở nông thôn. Những hoạt động này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của cộng đồng nông thôn.
Đạo Thiên Chúa là một trong những tôn giáo mới được đưa vào nước ta, được giới thiệu từ phương Tây vào năm 1533. Tuy nhiên, do không thích hợp với cách cai trị hiện tại nên đã bị ngăn cấm. Đây là một trong những ví dụ cho thấy sự đa dạng và phong phú của tôn giáo ở nước ta.
1.2. Sự ra đời của chữ Quốc ngữ theo mẫu tự La Tinh:
Chữ quốc ngữ được sáng tạo bởi một số giáo sĩ đạo Thiên Chúa vào thế kỷ XVII. Ban đầu, chữ quốc ngữ chỉ được dùng để truyền đạo, nhưng sau đó đã trở thành một phương tiện giao tiếp chính thức trong xã hội. Việc ra đời của chữ quốc ngữ đã mở ra một kỷ nguyên mới cho ngôn ngữ Việt Nam, giúp cho việc giao tiếp và truyền tải thông tin trở nên dễ dàng hơn. Chữ quốc ngữ đã giúp cho người Việt Nam có thể tiếp cận với những kiến thức mới nhất của thế giới và tham gia vào các hoạt động giao tiếp quốc tế một cách dễ dàng hơn.
Nhân dân ta không ngừng sửa đổi và hoàn thiện chữ Quốc ngữ. Hiện nay, chữ viết tiện lợi và khoa học hơn rất nhiều so với những ngày đầu tiên của chữ quốc ngữ. Chữ quốc ngữ đã trở thành một trong những yếu tố quan trọng giúp cho nền văn hóa Việt Nam phát triển và lan tỏa rộng khắp thế giới.
Ngoài chữ quốc ngữ, tiếng Việt còn có rất nhiều ngôn ngữ và phương ngữ khác nhau, phản ánh sự đa dạng và phong phú của văn hóa Việt Nam. Với việc bảo tồn và phát triển các ngôn ngữ và phương ngữ này, chúng ta đang góp phần bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa đa dạng của đất nước.
2. Văn học, nghệ thuật dân gian nước ta từ thế kỉ 16 đến 18:
2.1. Văn học:
Văn học chữ Nôm là một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam. Đây là một hệ thống chữ viết được sử dụng trong khoảng 700 năm, từ thế kỉ XIII đến thế kỉ XIX. Với sự ra đời của văn học chữ Nôm, văn hóa Việt Nam đã có thêm một phương tiện để truyền tải kiến thức, tri thức và giá trị văn hóa của dân tộc.
Trong thời kỳ phát triển của nền văn hóa Việt Nam, văn học chữ Nôm đã phát triển vượt bậc với sự xuất hiện của nhiều tác giả tiêu biểu như Nguyễn Bỉnh Khiêm, Đào Duy Từ. Những tác phẩm của họ có nội dung ca ngợi hạnh phúc con người, tố cáo những bất công trong xã hội, phản ánh sự thối nát của triều đình phong kiến. Những tác phẩm này đã tạo ra một dấu ấn đậm nét trong văn hóa Việt Nam.
Đến nửa đầu thế kỉ XVIII, văn học dân gian phát triển với nhiều thể loại phong phú như truyện nôm, truyện tiếu lâm, thơ lục bát, song thất lục bát. Những tác phẩm này đưa người đọc đến với cuộc sống của người dân thường, tạo ra một thế giới văn hóa dân gian đa dạng và phong phú. Văn học dân gian đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam và được coi là một kho tàng văn hóa đầy giá trị.
2.2. Nghệ thuật dân gian:
Nghệ thuật dân gian là một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam. Bao gồm nhiều môn nghệ thuật đặc sắc như múa trên dây, múa đèn và các trò ảo thuật, những môn nghệ thuật này vẫn giữ được sự độc đáo và thu hút được đông đảo khán giả.
Nghệ thuật điêu khắc gỗ trong các đình, chùa diễn ra cảnh sinh hoạt thường ngày như: chèo thuyền, chọi gà, đấy vật, đi cày,… Nổi tiếng nhất là tượng Phật Bà Quan Âm nghìn mắt nghìn tay ở chùa Bút Tháp (Bắc Ninh). Nghệ thuật này tạo ra những tác phẩm tuyệt đẹp, ảnh hưởng rất lớn đến nghệ thuật Việt Nam. Với những tác phẩm điêu khắc này, người ta có thể hình dung được cuộc sống và văn hóa của người Việt Nam từ xa xưa.
Nghệ thuật sâu khấu cũng được phát triển rộng rãi với các dòng chèo, tuồng đa dạng, phong phú, phản ánh đời sống lao động cần cù, vất vả nhưng đầy lạc quan, lên án kẻ gian nịnh, ca ngợi tình yêu thương con người. Những vở kịch này không chỉ làm giải trí mà còn giúp người xem hiểu thêm về cuộc sống và văn hóa dân tộc Việt Nam. Nghệ thuật sâu khấu đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa Việt Nam và được coi là một kho tàng văn hóa đầy giá trị.
Như vậy, điểm nổi bật ở các thế kỉ XVI – XVIII là sự phục hồi và phát triển mạnh mẽ của nghệ thuật dân gian. Từ đó, đã tạo ra một thế giới văn hóa đa dạng và phong phú, góp phần quan trọng trong việc giữ gìn và phát triển văn hóa Việt Nam. Dù đã có rất nhiều thay đổi trong lịch sử, những giá trị văn hóa này vẫn được truyền lại từ đời này sang đời khác, tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc màu của dân tộc Việt Nam.
Ngoài ra, nghệ thuật dân gian còn ảnh hưởng đến các lĩnh vực khác như thời trang, trang trí nội thất… Ví dụ, nghệ thuật đan lát thảm, thêu vá, đan len, dệt vải… là những nghệ thuật dân gian phổ biến và có giá trị kinh tế cao. Những sản phẩm thủ công này không chỉ có giá trị văn hóa mà còn là nguồn thu nhập cho nhiều gia đình trên khắp đất nước.
Điều đáng kể là nghệ thuật dân gian Việt Nam không chỉ đơn thuần là nghệ thuật truyền thống mà còn được cải tiến và phát triển theo xu hướng hiện đại hóa. Hiện nay, nghệ thuật phun xăm, đánh bóng gốm sứ, chế tác đồng hồ, làm đồ thủ công mỹ nghệ… đã trở thành những nghề thịnh hành và được đánh giá rất cao.
Với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nghệ thuật dân gian Việt Nam đang ngày càng được nâng cao và phát triển vượt bậc. Tuy nhiên, giữa sự phát triển đó, người ta không quên giữ gìn và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống, tạo ra một tương lai văn hóa Việt Nam phát triển mạnh mẽ và đa dạng hơn nữa.
3. Kinh tế nước ta từ thế kỉ 16 đến 18:
3.1. Nông nghiệp:
a. Đàng Ngoài
Nông nghiệp Đàng Ngoài trong thời Mạc Đăng Doanh đang phát triển mạnh mẽ và đời sống của người dân khá ổn định. Những đồng ruộng đều được khai thác và sản xuất một cách hiệu quả, khiến cho những người nông dân ở đây không phải lo lắng về tình trạng đói kém.
Tuy nhiên, khi chiến tranh Nam – Bắc triều bùng phát, nông nghiệp Đàng Ngoài bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Các cuộc xung đột kéo dài giữa các tập đoàn phong kiến gây ra nhiều thiệt hại cho sản xuất nông nghiệp. Chính quyền Lê – Trịnh cũng ít quan tâm đến việc xây dựng hệ thống thuỷ lợi và tổ chức khai hoang, khiến cho các đồng ruộng không được quản lý và bảo vệ tốt.
Vì vậy, một số ruộng đất công bị cường hào đem cầm bán, nông dân không còn có nơi để làm việc và sản xuất nông nghiệp. Những ruộng đất bỏ hoang, mất mùa đói kém xảy ra dồn dập, khiến cho nông dân phải rời bỏ làng đi tìm kiếm cơ hội sống mới.
Điều này dẫn đến kinh tế nông nghiệp giảm sút và đời sống của người dân trở nên khó khăn hơn. Họ phải đối mặt với tình trạng đói kém và thiếu thốn, không đủ để đáp ứng nhu cầu cơ bản của cuộc sống.
b. Đàng Trong
Khác với Đàng Ngoài, nông nghiệp Đàng Trong phát triển rất mạnh mẽ và đời sống của người dân được cải thiện đáng kể. Chúa Nguyễn đã ra sức khai thác vùng Thuận – Quảng đế để củng cố địa bàn. Tổ chức di dân khai hoang, cấp nông cụ, lương thực và lập thành làng ấp. Đặt phủ Gia Định năm 1698, sau đó sáp nhập vùng đất Mỹ Tho, Hà Tiên vào dinh này và lập thôn xóm mới ở đồng bằng sông Cửu Long.
Nhờ vào điều kiện tự nhiên thuận lợi và kết quả của quá trình khai hoang, nông nghiệp ở Đàng Trong phát triển rất mạnh và năng suất lúa rất cao. Điều này đã đem lại cho người dân ở Đàng Trong một cuộc sống ổn định hơn và thu nhập cao hơn.
Tuy nhiên, cũng xuất hiện tầng lớp địa chủ lớn chiếm đoạt nhiều ruộng đất của người dân, khiến cho họ phải làm việc trong những điều kiện khó khăn và có thu nhập thấp hơn. Mặc dù nông nghiệp phát triển mạnh mẽ, nhưng sự chênh lệch giai cấp ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn.
Vì vậy, nông nghiệp ở Đàng Trong và Đàng Ngoài có những đặc điểm riêng biệt và có những ảnh hưởng đến đời sống của người dân khác nhau. Sự khác biệt này đặc biệt được thể hiện ở mức độ phát triển của nông nghiệp, cũng như sự chênh lệch thu nhập và đời sống giữa các tầng lớp trong xã hội.
3.2. Sự phát triển của nghề thủ công và buôn bán:
Thời kì phát triển nền văn minh Việt Nam trước đây, nghề thủ công và buôn bán đã phát triển rất đáng kể. Các hoạt động này đã góp phần đưa đất nước Việt Nam trở thành một trung tâm thương mại và nghệ thuật đáng kính trên thế giới.
a. Thủ công nghiệp
Xuất hiện thêm nhiều làng thủ công, bao gồm cả các làng dệt vải lụa, gốm, rèn sắt, đúc đồng và làm giấy. Các làng thủ công nổi tiếng cũng được thành lập, ví dụ như làng Gốm Thổ Hà ở Bắc Giang, làng Bát Tràng ở Hà Nội và các làng làm đường mía ở Quảng Nam. Đặc biệt, dệt vải lụa được coi là một trong những nghề thủ công được phát triển nhanh nhất và trở thành một ngành kinh tế quan trọng của đất nước.
Những nhà thủ công tài ba đã phát triển nhiều công nghệ mới để sản xuất các sản phẩm thủ công chất lượng cao và đẹp mắt. Ví dụ như vải lụa được dệt với kỹ thuật chọn chỉ tinh tế, gốm sứ được trang trí với họa tiết truyền thống và đồng thau được đúc rất tinh xảo.
b. Thương nghiệp
Nhiều chợ, phố xá và đô thị đã xuất hiện trong thời kì này. Ở Đàng Ngoài, có Thăng Long và Phố Hiến, trong khi ở Đàng Trong, có Thanh Hà, Hội An và Gia Định. Đây là những nơi tập trung các hoạt động thương mại sầm uất, thu hút nhiều thương nhân đến từ khắp nơi trên thế giới.
Trong thế kỉ XVII, ngoại thương phát triển mạnh mẽ, và nhiều thương nhân châu Á và châu Âu đã đến Phố Hiến và Hội An để buôn bán. Các thương nhân này đã mang đến những sản phẩm mới lạ và đổi mới các hoạt động buôn bán truyền thống của Việt Nam.
Tuy nhiên, từ nửa sau thế kỉ XVIII, các chúa Trịnh và chúa Nguyễn đã thi hành chính sách hạn chế ngoại thương, dẫn đến sự suy tàn dần của các thành thị. Mặc dù vậy, các hoạt động thương mại và nghề thủ công vẫn tiếp tục phát triển ở Việt Nam trong những thế kỉ sau đó, đóng góp vào sự giàu có và phát triển của đất nước.
