Vật dân tộc là một trò chơi thể thao, vui khỏe thi tài của nam giới, giàu tinh thần thượng võ. Văn bản Những nét đặc sắc trên đất vật Bắc Giang đã tái hiện rất rõ trước mắt bạn đọc môn thể thao truyền thống lâu đời này.
Mục lục bài viết
1. Giới thiệu tác phẩm:
Văn bản nêu rõ những đặc điểm của lễ hội vật ở Bắc Giang. Những quy định của keo vật thờ, nghi thức “xe đài” ở hội vật, mục đích và ý nghĩa của hội vật. Từ đó thấy được nét đẹp văn hóa truyền thống của hội vật nơi đây.
– Bố cục văn bản chia thành 2 đoạn:
– Đoạn 1: Từ đầu đến “trên thế gian này”: Ý nghĩa của sới vật ở Bắc Giang
– Đoạn 2: Còn lại: Các quy định, nghi thức, ý nghĩa của “keo vật thờ”
Nội dung văn bản
Văn bản trình bày các quy định, nghi thức của “keo vật thờ” ở hội vật Bắc Giang. Ý nghĩa truyền thống sâu sắc của hội vật dân tộc.
Giá trị nội dung:
– Văn bản đã trình bày những nét đặc trưng riêng biệt và ý nghĩa sâu sắc của hội vật ở Bắc Giang
– Thể hiện sự tự hào về phong tục văn hóa truyền thống đa dạng của đất nước Việt Nam
Giá trị nghệ thuật:
– Bố cục văn bản mạch lạc, rõ ràng, dễ hiểu.
– Nội dung cô đọng, ngắn gọn.
– Ngôn từ trong sáng, giản dị.
2. Tóm tắt văn bản Những nét đặc sắc trên đất vật Bắc Giang:
Vật dân tộc là môn thể thao gắn bó với người dân Bắc Giang. Các sới vật, hội vật được tổ chức ở các địa phương của Bắc Giang trở thành điểm hẹn của người yêu thích vật. Vật dân tộc có những thủ tục độc đáo, không giống môn thể thao nào. Nhiều sới vật, hội vật ở các địa phương của Bắc Giang trở nên nổi tiếng khắp nơi. Qua đấu vật, người ta mong cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, bội thu. Ngoài ra, đấu vật còn thể hiện tinh thần thượng võ ngàn đời của dân tộc. Bước quan trọng nhất để chuẩn bị cho hội vật là lựa chọn hai đô vật thực hiện keo vật thờ. Họ phải là những người có tiếng trong vùng, được ghi nhận về tài năng đấu vật. Bên cạnh đó, đô vật phải có đức độ, có bề dày thời gian cống hiến cho phong trào đấu vật trong vùng. Hai đô vật sẽ giới thiệu tên tuổi, địa chỉ, thành tích, sở trường. Lúc tiếng trống chầu vang lên, hai đô vật sẽ tiến hành tư thế bái tổ. Sau nghi lễ bái tổ, hai đô thực hiện nghi thức xe đài. Nghi thức xe đài được hoàn tất, keo vật thờ mới chính thức diễn ra. Keo vật thờ tồn tại trong các hội vật ở Bắc Giang có ý nghĩa tâm linh, là một hình mẫu, là cầu nối cho vẻ đẹp truyền thống ngàn đời của dân tộc Việt Nam
3. Nội dung chính Những nét đặc sắc trên “đất vật” Bắc Giang:
3.1. Ý nghĩa của “sới vật” ở Bắc Giang:
Sới vật hình tròn được đặt giữa sân đình hình vuông thể hiện quan niệm của dân gian vuông biểu hiện cho đất, tròn biểu hiện cho trời (trời tròn, đất vuông). Mặt khác, tròn là Mặt Trời, các đô vật thường là nam, biểu hiện cho tính dương. Thông qua đấu vật người ta mong dương vượng để có “mưa thuân gió hòa, mùa màng tươi tốt, bội thu”.
3.2. Các quy định, nghi thức của “keo vật thờ”:
– Cách thức lựa chọn đô vật:
+ Đô vật phải là đô vật có tiếng trong vùng, được đông đảo công chúng ghi nhận về tài năng đấu vật.
+ Ngoài ra, đô vật đó phải có tài năng đức độ, có bề dày thời gian cống hiến công lao cho phong trào vật trong vùng.
– Nghi lễ bái tổ:
+ Để bắt đầu, hai đô thực hiện keo vật thờ được giới thiệu rất trang trọng về tên tuổi, địa chỉ, thành tích đã đạt được, những sở trường trong thi đấu…
+ Tiếng trống chầu vang lên, hai Đô vật “mình trần đóng khố,” chân quỳ vai sánh, hai tay chắp sườn. Hiệu lệnh của trống chầu tiếp tục điểm, hai đô đứng vươn thẳng, hai tay vẫn chắp sườn nghênh diện. Tiếng trống chầu điểm lần thứ ba, họ chắp tay đồng thời khom lưng “bái tổ” theo thế 3 bước tiến lên, 3 bước lùi xuống.
– Nghi thức “xe đài”:
+ Là những tư thế “đại bàng tung cánh, sư tử vờn cầu”, hay hiền hòa và uốn lượn như “dòng sông Cầu nước chảy lơ thơ”, “dòng sông Thương nước chảy đôi dòng”.
– Diễn biến keo vật thờ:
+ Miếng đánh trong keo vật thờ được thể hiện rất chậm, người xem cảm nhận được như từng nhịp thở: Đâu là miếng bốc, đâu là miếng gồng; hay bất chợt đây là miếng mói, đó là miếng sườn …
+ 2 đô vật biểu diễn nhịp nhàng và đẹp mắt. Cái hay của keo vật thờ chính là ở chỗ có thể giới thiệu cho người xem hiểu được phương pháp tấn công và thủ pháp chống đỡ để rồi phản công.
+ Lệ của keo vật thờ thật là khéo léo, khi kết thúc keo vật cả 2 Đô cùng phải thua “lấm lưng trắng bụng”.
3.3. Ý nghĩa hội vật ở Bắc Giang:
– Keo vật thờ là trận đấu mở đầu hội vật, chỉ mang tính nghi lễ, diễn ra đẹp mắt, vui vẻ
– 2 đội biểu diễn nhịp nhàng và đẹp mắt nhằm giới thiệu cho người xem hiểu được phương pháp tấn công và thủ pháp chống đỡ để rồi phản công.
– Hội vật thể hiện truyền thống văn hóa và tôn vinh tinh thần thượng võ từ ngàn đời của dân tộc.
4. Thực tế lễ hội Vật ở Bắc Giang:
Vật là một môn thể thao rất phổ biến trong giới nông dân Việt Nam thời xưa. Những ngày đầu của mùa Xuân thuở thanh bình hay những buổi hội hè đình đám nơi thôn dã, dân làng thường tổ chức những cuộc vui như hát quan họ, thi nấu cơm, chọi trâu, đá gà, đánh đu, kéo co, bắn nỏ, đánh gậy trung bình tiên, đấu vật, v.v… Nhất là đấu vật, mở hội ngày Xuân mà không có thi vật thì thật là thiếu thú vị của những ngày Tết.
Trống vật nổi lên là có sức thu hút mọi người, già, trẻ, gái, trai, đủ mọi tầng lớp nô nức đến bao quanh đấu trường; người ta bình luận say sưa, chê khen rành rọt từng thế, từng miếng vật, từng keo vật từng tác phong của mỗi đô. Bộ môn vật, ngoài tính cách giải trí vui chơi, còn là một môn thể thao hữu ích, giúp thanh niên trong làng thêm cường tráng, thêm nghị lực, lòng dũng cảm, để giữ làng, giữ lúa và giữ nước. Đấu vật đã trở thành một tục lệ, một truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
Hàng năm, cứ xong việc đồng áng, được lúc nào rảnh rỗi, trai tráng trong làng thường rủ nhau tập dượt võ thuật hay vật, họ chỉ bào lẫn nhau, ai có miếng võ nào hay, ngón vật nào độc đáo thì lại truyền dậy cho anh em cùng tập. Những ngày giáp Tết Nguyên Đán, nếu trong làng có ông thày võ, họ đến tụ tập tại nhà ông thày để luyện tập thêm; làng nào không có thì cử người đi đón thày ở lò võ, lò vật các làng lân cận về để dạy.
Đấu vật ngày xưa như một thói quen của người dân mỗi mùa Tết đến xuân về, người ta xem nó như một điểm hò hẹn, một trò chơi để vui vẻ trong những ngày rảnh rỗi mùa xuân.
Hội thi đấu vật ở Bắc Giang là một trong những hội thi đấu vật vẫn giữ được nét truyền thống từ xưa đến nay. Hội vật thường diễn ra tại sớ vật. Sớ vật hình tròn được đặt giữa sân đình hình vuông tượng trưng cho trời và đất. Thông qua đấu vật, người ta mong cho dương vượng để có “mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt, bội thu”.
Quy trình đấu vật diễn ra theo thứ tự sau: trước hết là lựa chọn hai đô thực hiện keo vật thờ. Sau đó, hai đô thực hiện keo vật thờ giới thiệu thay cho lời chào, lời giới thiệu mở đầu. Tiếp đến là nghi lễ “bái tổ” theo thế ba bước tiến, ba bước lùi. Sau nghi lễ bái tổ là nghi thức xe đài. Xe đài ở Bắc Giang là những thế “đại bàng tung cánh, sư tử vờn câu”, hay hiền hòa và uốn lượn như “dòng sông cầu chảy lơ thơ”, “dòng sông thương nước chảy đôi đường”… Cuối cùng là keo vật thờ chính thức diễn ra. Hai đô vật tấn công và chống đỡ bằng những thủ pháp đẹp mắt, khiến người xem ở khán đài không khỏi trầm trồ, tán dương và bàn luận.
Không chỉ có đấu vật, vào ngày mùng sáu tết hàng năm làng thường tổ chức những trận kéo co để tìm ra xóm có sức dẻo dai nhất.
Trận đấu sắp được bắt đầu, ở đó là hai đội với lực lượng cực kì hùng mạnh mỗi bên là tám chàng trai cực kì khỏe mạnh. Người cầm cờ lúc này đang hô to để hai đội vào tư thế chuẩn bị. Một phút sau là cờ của người trọng tài phất báo biểu trận kéo co đã bắt đầu.
Hai đội lúc này như hai con trâu ra sức kéo cho bằng được về phía mình. Sợi dây vẫn không di chuyển hai đội đang trong thế ngang tài ngang sức bất phân thắng bại. Tiếng hò reo bên ngoài mỗi lúc một thêm to, một đội giật mạnh sợi dây về phía mình và kết quả là làm cho tất cả những thành viên bên đội khác họ ngã nhào ra đất và phần thắng đương nhiên thuộc về đội kia
Cuối buổi kéo co ban tổ chức trao giải thưởng cho cả hai đội. Dù có thất bại hay thành công thì họ cũng đã cố gắng hết sức và họ dù thế nào thì họ cũng nên tự hào vì điều đó. Đây không chỉ là một hoạt động sinh hoạt văn hóa, mà còn là một chiếc cầu nối cho vẻ đẹp truyền thống ngàn đời.
