Tội mua bán trái phép chất ma túy theo Điều 251 BLHS 2015

1. Khái quát chung về Tội mua bán trái phép chất ma túy:

1.1. Tội mua bán trái phép chất ma túy là gì?

Trong những năm qua, tội mua bán trái phép chất ma túy ở Việt Nam diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng cả về quy mô, mức độ tinh vi và tính chất nguy hiểm của hành vi vi phạm. Hoạt động này không chỉ xuất hiện ở phạm vi nhỏ lẻ, tự phát mà còn mang tính có tổ chức, xuyên quốc gia với sự tham gia của nhiều đối tượng hình sự nguy hiểm. Các tuyến biên giới, cửa khẩu, thậm chí cả đường hàng không và đường biển đều bị lợi dụng để vận chuyển, tiêu thụ ma túy.

Tình trạng mua bán ma túy còn len lỏi vào học đường, khu dân cư, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng về an ninh trật tự xã hội và sức khỏe cộng đồng. Dù các cơ quan chức năng đã tăng cường đấu tranh và triệt phá nhiều đường dây lớn, song thực tiễn vẫn cho thấy tội phạm ma túy ngày càng tinh vi và liều lĩnh, đặt ra thách thức lớn cho công tác phòng ngừa và xử lý.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội mua bán trái phép chất ma túy như sau:

“Tội mua bán trái phép chất ma túy là hành vi mua, bán, trao đổi, tặng, cho, môi giới, hoặc thực hiện bất kỳ hình thức giao dịch nào khác liên quan đến chất ma túy mà không được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Đây là một trong những hành vi nguy hiểm nhất trong nhóm tội phạm về ma túy, bởi nó trực tiếp tạo nguồn cung bất hợp pháp cho việc sử dụng ma túy, góp phần làm phát sinh, duy trì và lan rộng tệ nạn ma túy trong xã hội.”

1.2. Ý nghĩa của Tội mua bán trái phép chất ma túy trong pháp luật hình sự:

Việc quy định và xử lý nghiêm minh đối với tội mua bán trái phép chất ma túy mang nhiều ý nghĩa quan trọng:

• Thứ nhất, bảo vệ sức khỏe cộng đồng: Ngăn chặn nguồn cung ma túy là biện pháp căn bản để giảm thiểu số người nghiện, hạn chế tác động tiêu cực đến thể chất và tinh thần con người.
• Thứ hai, giữ gìn an ninh trật tự: Tội phạm ma túy thường gắn liền với các loại tội phạm khác như: Trộm cắp, cướp giật, giết người, rửa tiền… Việc xử lý loại tội phạm này góp phần ổn định trật tự xã hội.
• Thứ ba, thực hiện cam kết quốc tế: Việt Nam là thành viên của nhiều công ước quốc tế về phòng chống ma túy. Việc hình sự hóa và xử lý hành vi mua bán trái phép chất ma túy thể hiện trách nhiệm trong hợp tác toàn cầu.
• Thứ tư, nâng cao ý thức pháp luật: Thông qua tuyên truyền và xử lý tội phạm ma túy, pháp luật góp phần răn đe và giáo dục, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của người dân, nhất là trong giới trẻ.

Như vậy: Tội mua bán trái phép chất ma túy không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng mà còn là nguy cơ lớn đối với sự phát triển bền vững của xã hội và đòi hỏi sự kiên quyết từ phía cơ quan chức năng; đồng bộ từ phía Nhà nước và toàn cộng đồng.

1.3. Cơ sở pháp lý của Tội mua bán trái phép chất ma túy:

Tội mua bán trái phép chất ma túy hiện nay đang được quy định tại Điều 251 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào mua bán trái phép chất ma túy, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Có tổ chức;

b) Phạm tội 02 lần trở lên;

c) Đối với 02 người trở lên;

d) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

đ) Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;

e) Sử dụng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội hoặc bán ma túy cho người dưới 16 tuổi;

g) Qua biên giới;

h) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 500 gam đến dưới 01 kilôgam;

i) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 05 gam đến dưới 30 gam;

k) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 25 kilôgam;

l) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 200 kilôgam;

m) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 50 kilôgam;

n) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 20 gam đến dưới 100 gam;

o) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 100 mililít đến dưới 250 mililít;

p) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm h đến điểm o khoản này;

q) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm:

a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 01 kilôgam đến dưới 05 kilôgam;

b) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ 30 gam đến dưới 100 gam;

c) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ 25 kilôgam đến dưới 75 kilôgam;

d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 200 kilôgam đến dưới 600 kilôgam;

đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 150 kilôgam;

e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 100 gam đến dưới 300 gam;

g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 250 mililít đến dưới 750 mililít;

h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng 05 kilôgam trở lên;

b) Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng 100 gam trở lên;

c) Lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, rễ, thân, cành, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng 75 kilôgam trở lên;

d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng 600 kilôgam trở lên;

đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng 150 kilôgam trở lên;

e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng 300 gam trở lên;

g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích 750 mililít trở lên;

h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng khối lượng hoặc thể tích của các chất đó tương đương với khối lượng hoặc thể tích chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”

2. Cấu thành tội phạm của Tội mua bán trái phép chất ma túy:

2.1. Khách thể:

Tội mua bán trái phép chất ma túy xâm phạm trực tiếp đến: Chế độ quản lý của Nhà nước về việc cất giữ, vận chuyển và trao đổi chất ma túy.

Ma túy là một chất được sử dụng trong y học và trong có công dụng trong các nghiên cứu khác, tuy nhiên việc sử dụng trái phép chất ma túy lại gây ra rất nhiều tác hại cho cộng đồng nên Nhà nước rất coi trọng công tác quản lý chất ma túy.

Đối tượng tác động của Tội mua bán trái phép chất ma túy là: Các chất ma túy, các chất ma túy thường gặp là thuốc phiện, cần sa, heroin, mooc phin và phổ biến hơn tại thời điểm hiện tại là các loại ma túy tổng hợp, ma túy đá hoặc các loại ma túy dưới dạng thuốc tân dược khác…

2.2. Mặt khách quan:

a. Về hành vi:

Hành vi khách quan của Tội mua bán trái phép chất ma túy là hành vi mua bán trái phép chất ma túy.

Hành vi mua bán trái phép là khi người phạm tội thực hiện một trong các hành vi sau đây:

• Bán ma túy: Là việc một người bán lại ma túy mà người đó có được từ các hình như là tự sản xuất, mua lại của người khác, được người khác cho hoặc nhặt được… để thu lợi.
• Mua lại ma túy để bán: Đối với trường hợp này, cần xác định rõ mục đích của người phạm tội là mua chất ma túy đó là để bán lại cho người khác để thu lợi thì mới truy cứu trách nhiệm về tội mua bán trái phép chất ma túy. 
• Vận chuyển ma túy để bán cho người khác: Đây là hành vi người phạm tội không những vận chuyển ma túy trái phép mà còn bán lại chất ma túy mà mình vận chuyển cho người khác. Và mục đích của việc vận chuyển trái phép ở đây là để bán lại kiếm lời. Tức là có 02 trường hợp xảy ra, trường hợp vận chuyển chất ma túy để bán thì là phạm tội mua bán trái phép chất ma túy, còn nếu hành vi vận chuyển nhưng không phải để bán thì sẽ bị truy cứu về một tội khác theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015.
• Tàng trữ để bán lại hoặc để sản xuất ra chất ma túy khác để bán lại trái phép: Đây là hành vi cất giữ trái phép chất ma túy rồi sau đó đem bán lại ma túy đó cho người khác, tức là nếu người này đem bán chất ma túy mà mình tàng trữ hoặc có chứng cứ chứng minh người phạm tội có mục đích bán trái phép chất ma túy này thì người này vẫn bị truy cứu về tội mua bán trái phép chất ma túy.
• Dùng ma túy để đổi lấy hàng hóa khác hoặc ngược lại dùng hàng hóa để đổi lấy ma túy: Trên thực tế, tội phạm về ma túy cũng có thể dùng ma túy như một loại hàng hóa để trao đổi lấy một loại tài sản khác không phải là tiền (ví dụ: lợi ích tinh thần…) hoặc ngược lại. 

Về mục đích: Kiếm lợi bất chính dựa trên hoạt động mua bán ma túy.

b. Về hậu quả:

Việc tội phạm thực hiện việc mua bán ma túy thành công hay không không phải là dấu hiệu bắt buộc để cấu thành tội này, do đối tượng mà tội mua bán ma túy xâm phạm là công tác quản lý của nhà nước đối với các chất ma túy, chất gây nghiện… nên người này chỉ cần có hành vi thì đã có thể bị truy tố về tội buôn bán ma túy.

Thêm vào đó, số lượng ma túy buôn bán cũng được coi là hậu quả của tội này và là một trong những yếu tố để định khung hình phạt, số lượng càng lớn thì mức hình phạt càng cao.

2.3. Chủ thể:

Chủ thể của Tội mua bán trái phép chất ma túy là người có độ tuổi từ đủ 16 tuổi trở lên và có đủ năng lực trách nhiệm hình sự.

Ngoài ra, người từ 14 đến dưới 16 tuổi cũng phải chịu trách nhiệm hình sự về tội mua bán trái phép chất ma túy thuộc trường hợp quy định tại khoản 2, khoản 3 và khoản 4 của Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015. Vì đây là trường hợp tội phạm rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.

2.4. Mặt chủ quan:

Tội mua bán trái phép chất ma túy được thực hiện với lỗi cố ý, cụ thể là lỗi cố ý trực tiếp. Người này biết rõ đó là ma túy, biết rõ việc mua bán ma túy là trái pháp luật nhưng vẫn thực hiện việc mua bán ma túy để kiếm lời.

3. Khung hình phạt của Tội mua bán trái phép chất ma túy:

Tội mua bán trái phép chất ma túy theo Điều 251 Bộ luật Hình sự 2015 quy định khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
• Khung 3: Phạt tù từ 15 năm đến 20 năm.
• Khung 4: Phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

4. Các tình tiết định khung tăng nặng của Tội mua bán trái phép chất ma túy:

4.1. Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm đối với các trường hợp theo khoản 2 Điều 251 Bộ luật Hình sự 2015:

• Phạm tội có tổ chức: Đây là trường hợp người phạm tội có từ 02 người trở lên và có phân chia công việc hoặc lên kế hoạch cụ thể cho việc thực hiện phạm tội. Trường hợp tội phạm đã lên kế hoạch và phân công công việc cụ thể nhưng hoạt động mua bán, trao đổi vẫn chưa thực hiện thành công thì đây vẫn được coi là phạm tội mua bán ma túy có tổ chức ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội hoặc phạm tội chưa đạt.
• Phạm tội 02 lần hoặc đối với 02 người trở lên: Phạm tội hai lần là trường hợp người phạm tội đã từng có hành vi mua bán ma túy trước đó, mỗi lần phạm tội đều có đủ yếu tố cấu thành tội phạm nhưng vẫn chưa bị truy cứu trách nhiệm hình sự lần nào. Trường hợp có hai hay nhiều người cùng đến mua ma túy và có từ hai người trở lên đứng ra giao dịch, trả tiền và người bán giao ma túy cho cả hai người này thì đây được coi là phạm tội đối với 2 người trở lên.
• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn: Đây là khi tội phạm là người có chức vụ, quyền hạn, và lợi dụng chính việc mình có chức vụ, quyền hạn này để thực hiện các hoạt động mua bán ma túy. Ví dụ như anh Trần Văn H là sĩ quan trong lực lượng phòng chống ma túy ở biên giới, nhưng anh H đã có hành vi cấu kết với nhóm tội phạm mua bán ma túy, sử dụng xe chuyên dụng của lực lượng quân đội để vận chuyển ma túy tới các tỉnh khác để tiêu thụ. Vậy hành vi của anh H là lợi dụng chức vụ, quyền hạn để thực hiện tội phạm mua bán ma túy.
• Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức: Người phạm tội có thể lợi dụng danh nghĩa của cơ quan, tổ chức mà mình là thành viên, hoặc không là thành viên để thực hiện hành vi phạm tội. Trên thực tế, người phạm tội thường lợi dụng danh nghĩa của cơ quan tổ chức nơi mà mình đang làm việc, và thường là người có chức vụ, quyền hạn trong tổ chức đó.
• Bán ma túy cho người dưới 16 tuổi, hoặc dùng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội: Do người dưới 16 tuổi là đối tượng trẻ em được pháp luật bảo vệ, do đó việc bán ma túy cho đối tượng này, hoặc lợi dụng đối tượng này vào việc thực hiện mua bán nhằm thực hiện dễ dàng hơn và tội phạm cũng dễ dàng che giấu hành vi phạm tội của mình.
• Mua bán ma túy qua biên giới: Đây là việc tội phạm mua bán ma túy từ quốc gia này qua quốc gia khác bằng bất kỳ hình thức nào. Việc có qua biên giới hay không không phụ thuộc vào ý thức chủ quan của người phạm tội, dù người này không có ý định ban đầu là mua bán ma túy qua biên giới nhưng do yếu tố khách quan nên đã mang ma túy ra khỏi ngoài lãnh thổ Việt Nam để trao đổi thì vẫn xác định là có dấu hiệu mua bán ma túy qua biên giới, và ngược lại, có ý định mang ma túy qua biên giới trao đổi nhưng lại không thể thực hiện được, ma túy chưa qua khỏi biên giới thì không thể coi là có yếu tố này.
• Có dấu hiệu tái phạm nguy hiểm: Tức là việc người này đã từng bị kết án về hành vi mua bán ma túy với khung hình phạt từ 07 đến 15 năm, hoặc từ trên 15 năm đến 20 năm tù giam, phạt tù chung thân hoặc tử hình và nhưng chưa được xóa án tích với tội phạm đã phạm đã phạm phải trước đó.
• Mua bán trái phép các loại ma túy, chất gây nghiện có khối lượng hoặc thể tích như sau:

+ Mua bán các chất cocaine, heroine, amphetamine, methamphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ năm gam (05 g) đến dưới ba mươi gam (30 g): Đối với các chất ma túy tổng hợp và tự nhiên có tính gây nghiện cao như cocaine, heroine, amphetamine, methamphetamine, MDMA hoặc XLR-11, pháp luật quy định chỉ cần khối lượng từ 05 gam đến dưới 30 gam đã đủ căn cứ để định khung hình phạt nặng hơn. Đây là nhóm ma túy đặc biệt nguy hiểm, tác động trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương, gây nghiện nhanh và khó kiểm soát. Vì thế hành vi mua bán với số lượng trên được coi là nghiêm trọng, đòi hỏi hình phạt nghiêm khắc hơn để đảm bảo tính răn đe.

+ Mua bán các loại cao côca, nhựa cây cần sa, cây thuốc phiện có khối lượng từ năm trăm gam (500 g) đến dưới một kilogam (1 kg): Trường hợp người phạm tội mua bán cao côca, nhựa cần sa hoặc cây thuốc phiện với khối lượng từ 500 gam đến dưới 1 kilogam cũng thuộc tình tiết định khung tăng nặng. Đây là các chế phẩm ma túy tự nhiên dễ sử dụng, dễ lan truyền trong xã hội, gây nghiện nhanh. Việc mua bán với số lượng lớn như vậy được coi là tiềm ẩn nguy cơ cao cho cộng đồng. Vì thế hình phạt áp dụng thường nghiêm khắc nhằm ngăn chặn nguồn cung ma túy từ gốc.

+ Mua bán lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, cành, thân, rễ, hoa, quả của cây cần sa hoặc cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ mười kilogam (10 kg) đến dưới hai mươi lăm kilogam (25 kg): Khi hành vi mua bán liên quan đến số lượng lớn lá, cành, thân, rễ, hoa, quả của các loại cây chứa chất ma túy, với khối lượng từ 10 kilogam đến dưới 25 kilogam thì đây cũng là tình tiết định khung tăng nặng của Tội mua bán trái phép chất ma túy. Điểm đặc thù là các loại cây này dễ trồng, dễ tiêu thụ và thường được chế biến thành các dạng ma túy thành phẩm khác. Do đó, việc mua bán khối lượng lớn nguyên liệu thô bị coi là hành vi góp phần trực tiếp thúc đẩy việc sản xuất, buôn bán ma túy; vì vậy cần xử lý nghiêm khắc hơn.

+ Mua bán quả thuốc phiện khô, hoặc tươi. Đối với quả thuốc phiện khô, khối lượng phải từ năm mươi kilogam (50 kg) đến dưới hai trăm kilogam (200 kg); đối với quả thuốc phiện tươi khối lượng mua bán phải từ mười kilogam (10 kg) đến dưới năm mươi kilogam (50 kg): Quả thuốc phiện là nguồn nguyên liệu chính để sản xuất morphine và heroine. Việc mua bán quả thuốc phiện khô với khối lượng từ 50kg đến dưới 200kg, hoặc quả thuốc phiện tươi từ 10kg đến dưới 50kg, thể hiện quy mô lớn và mức độ nguy hiểm rất cao. Đây là tình tiết định khung tăng nặng, bởi khối lượng này đủ để sản xuất ra lượng ma túy thành phẩm rất lớn, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và an ninh trật tự xã hội.

+ Mua bán các chất ma túy ở thể rắn hoặc ở thể lỏng khác. Đối với ma túy ở thể rắn: có khối lượng từ hai mươi gam (20 g) đến dưới một trăm gam (100 g). Đối với các chất ma túy khác ở thể lỏng thì có thể tích từ một trăm mililit (100 ml) đến dưới hai trăm năm mươi mililit (250 ml): Ngoài các loại ma túy phổ biến nêu trên, người phạm tội mua bán các chất ma túy khác (không thuộc danh mục điển hình) cũng bị định khung tăng nặng nếu đạt mức khối lượng hoặc thể tích nhất định. Cụ thể, đối với thể rắn từ 20 gam đến dưới 100 gam, và đối với thể lỏng từ 100 ml đến dưới 250 ml. Dù không phổ biến như heroin hay methamphetamine… nhưng các loại ma túy khác vẫn có tác hại tương tự. Với số lượng như trên, mức độ nguy hiểm đối với xã hội là rất lớn, vì vậy cần áp dụng khung hình phạt áp dụng ở mức nghiêm khắc hơn.

+ Trường hợp có từ hai chất ma túy trở lên thì sẽ xét trên tổng thể tích hoặc khối lượng của các chất đó có tương đương với mức được quy định như trên hay không: Khi hành vi phạm tội liên quan đồng thời đến từ hai loại chất ma túy trở lên thì pháp luật quy định sẽ cộng gộp tổng khối lượng hoặc thể tích để xác định mức độ nguy hiểm. Đây là tình tiết quan trọng nhằm ngăn chặn việc lợi dụng sự đa dạng của các loại ma túy để trốn tránh trách nhiệm hình sự. Quy định này bảo đảm nguyên tắc xử lý công bằng, khách quan, tránh bỏ lọt hành vi phạm tội và thể hiện thái độ kiên quyết của Nhà nước trong đấu tranh chống tội phạm ma túy.

4.2. Phạt tù từ 15 năm đến 20 năm đối với các trường hợp theo khoản 3 Điều 251 Bộ luật Hình sự 2015:

• Các loại chất gây nghiện như cocaine, heroine, amphetamine, methamphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ ba mươi gam (30 g) đến dưới một trăm gam (100 g): Đây là các loại ma túy tổng hợp và tự nhiên có tính gây nghiện đặc biệt mạnh, chỉ cần một lượng nhỏ cũng đủ gây tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe con người. Do đó, hành vi mua bán với khối lượng từ 30 gam đến dưới 100 gam đã bị coi là tình tiết định khung tăng nặng. Quy mô này chứng tỏ người phạm tội tham gia vào hoạt động mua bán chuyên nghiệp, có khả năng phân phối cho nhiều người, làm gia tăng nguy cơ lan rộng tệ nạn ma túy trong xã hội.
• Các loại bộ phận của các loại cây như là lá cây coca, lá khát (hay còn gọi là lá cây Catha edulis), lá, cành, thân, rễ, thân, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây có chứa chất ma túy khác có khối lượng từ hai mươi lăm kilogam (25 kg) đến dưới bảy mươi lăm kilogam (75 kg): Khi hành vi phạm tội liên quan đến các bộ phận của cây chứa chất ma túy (lá, thân, rễ, hoa, quả) với khối lượng lớn từ 25 đến dưới 75 kilogam, thì đây là tình tiết định khung nghiêm trọng. Số lượng này đủ để chế biến thành lượng lớn chất ma túy thành phẩm. Việc mua bán khối lượng lớn nguyên liệu gốc này đồng nghĩa với việc tiếp tay cho hoạt động sản xuất ma túy quy mô lớn, gây ảnh hưởng trực tiếp đến trật tự an toàn xã hội.
• Các loại nhựa cây cần sa, cây thuốc phiện, cao coca có khối lượng từ một kilogam (01 kg) đến dưới năm kilogam (05 kg): Các loại nhựa và cao chiết xuất từ cây chứa chất gây nghiện có nồng độ hoạt chất cao hơn hẳn so với nguyên liệu thô. Khi khối lượng mua bán đạt từ 1 đến dưới 5 kilogam, hành vi phạm tội thể hiện tính chất nguy hiểm đặc biệt nghiêm trọng. Đây là nguồn nguyên liệu để sử dụng trực tiếp hoặc tiếp tục sản xuất ra nhiều loại ma túy khác. Vì vậy, pháp luật quy định khung hình phạt tăng nặng đối với hành vi này nhằm bảo đảm tính răn đe và phòng ngừa cao.
• Các loại quả cây thuốc phiện khô, hoặc tươi. Đối với quả thuốc phiện khô, khối lượng phải từ hai trăm kilogam (200 kg) đến dưới sáu trăm kilogam (600 kg); đối với quả thuốc phiện tươi khối lượng mua bán phải từ năm mươi kilogam (50 kg) đến dưới một trăm năm mươi kilogam (150 kg): Quả thuốc phiện là nguồn nguyên liệu trực tiếp để sản xuất morphine và heroine – các chất ma túy nguy hiểm hàng đầu. Khối lượng mua bán lớn như trên cho thấy mức độ phạm tội có tính chất công nghiệp, tạo nguy cơ sản xuất lượng ma túy thành phẩm khổng lồ. Do đó, pháp luật đặt ra khung hình phạt nghiêm khắc, coi đây là tình tiết tăng nặng để xử lý triệt để các đường dây và tổ chức phạm tội ma túy có quy mô lớn.
• Mua bán các chất ma túy ở thể rắn hoặc ở thể lỏng khác. Đối với ma túy ở thể rắn: có khối lượng từ một trăm gam (100 g) đến dưới ba trăm gam (300 g). Đối với các chất ma túy khác ở thể lỏng thì có thể tích từ hai trăm năm mươi mililit (250 ml) đến dưới bảy trăm năm mươi mililit (750 ml): Ngoài các loại ma túy phổ biến, pháp luật còn quy định khung hình phạt tăng nặng đối với việc mua bán những loại ma túy khác khi đạt đến ngưỡng nhất định. Cụ thể, với thể rắn từ 100 gam đến dưới 300 gam và với thể lỏng từ 250 ml đến dưới 750 ml. Khối lượng này đủ để gây nguy hại nghiêm trọng cho cộng đồng nếu bị tiêu thụ. Việc mở rộng phạm vi đối tượng áp dụng nhằm bao quát toàn bộ hành vi mua bán ma túy, tránh bỏ lọt tội phạm và bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật.

4.3. Phạt tù 20 năm, tù chung thân, hoặc tử hình đối với các trường hợp theo khoản 4 Điều 251 Bộ luật Hình sự 2015:

• Các loại chất gây nghiện như cocaine, heroine, amphetamine, methamphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ một trăm gam (100 g) trở lên: Đây là tình tiết định khung đặc biệt nghiêm trọng, bởi chỉ với 100 gam heroin hay methamphetamine đã có thể gây nghiện cho hàng nghìn người. Hành vi mua bán với số lượng từ 100 gam trở lên thể hiện quy mô rất lớn, thường gắn liền với đường dây, tổ chức tội phạm có tính chất chuyên nghiệp. Vì vậy, pháp luật quy định khung hình phạt cao nhất, có thể tới tù chung thân hoặc tử hình, nhằm trừng trị và răn đe nghiêm khắc đối với loại tội phạm nguy hiểm này.
• Các loại bộ phận của các loại cây như là lá cây coca, lá khát (hay còn gọi là lá cây Catha edulis), lá, cành, thân, rễ, thân, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây có chứa chất ma túy khác có khối lượng từ bảy mươi lăm kilogam (75 kg) trở lên: Khi hành vi mua bán liên quan đến các bộ phận cây chứa chất ma túy đạt khối lượng từ 75 kg trở lên, đây được coi là tình tiết đặc biệt nghiêm trọng. Với số lượng này, việc chế biến có thể tạo ra một lượng lớn ma túy thành phẩm, gây nguy hại trực tiếp cho cộng đồng. Điều này phản ánh mức độ phạm tội có tính tổ chức, quy mô lớn; vì thế khung hình phạt áp dụng cũng ở mức cao nhất để ngăn chặn tận gốc nguồn cung ma túy.
• Các loại nhựa cây cần sa, cây thuốc phiện, cao coca có khối lượng từ năm kilogam (05 kg) trở lên: Các loại nhựa và cao chiết xuất có hàm lượng chất gây nghiện cực kỳ đậm đặc. Việc mua bán khối lượng từ 5 kilogam trở lên cho thấy hành vi phạm tội đã vượt xa mức tiêu thụ cá nhân, mà hướng tới cung cấp quy mô lớn cho thị trường ma túy. Đây là tình tiết định khung đặc biệt nghiêm trọng, bởi lượng ma túy này đủ để sản xuất hoặc sử dụng cho hàng chục nghìn liều, gây ra những hệ lụy xã hội không thể kiểm soát.
• Các loại quả cây thuốc phiện khô, hoặc tươi. Với quả thuốc phiện khô, khối lượng phải từ sáu trăm kilogam (600 kg) trở lên; với quả thuốc phiện tươi khối lượng mua bán phải từ một trăm năm mươi kilogam (150 kg) trở lên: Quả thuốc phiện là nguyên liệu cơ bản để sản xuất morphine và heroin. Khi khối lượng quả thuốc phiện khô đạt từ 600 kg trở lên, hoặc quả tươi từ 150 kg trở lên, hành vi phạm tội đã thể hiện tính chất công nghiệp, quy mô cực lớn. Đây là nguồn cung cấp nguyên liệu để sản xuất ma túy với số lượng khổng lồ, gây đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Do đó pháp luật quy định khung hình phạt cao nhất cho tình tiết này.
• Với các chất ma túy ở thể rắn hoặc ở thể lỏng khác. Đối với ma túy ở thể rắn: có khối lượng từ ba trăm gam (300 g) trở lên. Đối với các chất ma túy khác ở thể lỏng thì có thể tích từ bảy trăm năm mươi mililit (750 ml) trở lên: Đối với các chất ma túy không phổ biến nhưng vẫn được quản lý nghiêm ngặt, khi khối lượng hoặc thể tích đạt đến ngưỡng này thì hành vi phạm tội được coi là đặc biệt nghiêm trọng. Với số lượng trên, mức độ nguy hiểm tương đương với heroin hoặc methamphetamine ở khung cao nhất, có thể gây ra tác động tiêu cực lan rộng trong xã hội. Vì vậy người phạm tội sẽ phải đối diện với hình phạt rất nặng của Tội mua bán trái phép chất ma túy, thậm chí cao nhất trong hệ thống hình phạt của Bộ luật Hình sự 2015.

Lưu ý: Đối với trường hợp có 02 loại ma túy trở lên thì cơ quan thi hành án sẽ tiến hành tổng hợp khối lượng hoặc thể tích của hai loại ma túy này từ đó đưa ra khung hình phạt tương đương.

5. Phân biệt Tội mua bán trái phép chất ma túy và Tội sản xuất, buôn bán hàng cấm:

6. Bản án điển hình về Tội mua bán trái phép chất ma túy:

• Tên bản án:

Bản án về tội mua bán trái phép chất ma túy số 06/2024/HS-ST ngày của Tòa án nhân dân quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng.

• Nội dung vụ án:

Lúc 13h45 phút, ngày 28/8/2023, tại phòng trọ thuộc tổ 31, phường Hoà Minh, quận L, Thành phố Đà Nẵng, Đội CSĐTTP về ma túy Công an quận L kết hợp với Công an phường M tiến hành kiểm tra hành chính, phát hiện bắt quả tang Châu Thế H đang tàng trữ 0,044 gam ma túy loại Methaphetamine, mục đích cất giữ để sử dụng và bán lại kiếm lời.

Ngoài ra, bị cáo Châu Thế H còn khai nhận lúc 11h cùng ngày 28/8/2023, bị cáo Châu Thế H đã bán cho Trần Ngọc Tuấn A 01 gói ma tuý loại Methaphetamine với giá 400.000 đồng, tại đường Bàu Năng 1, phường M, quận L.

Hành vi của bị cáo đã đủ yếu tố cấu thành tội “Mua bán trái phép chất ma túy” theo quy định tại Điều 251 Bộ luật Hình sự năm 2015. Hành vi mua bán trái phép chất ma túy của bị cáo là rất nghiêm trọng, đã trực tiếp xâm phạm đến chính sách độc quyền quản lý của Nhà nước về ma túy, đồng thời làm ảnh hưởng xấu đến trật tự, trị an xã hội, gây ảnh hưởng tới sự phát triển lành mạnh của con người, hủy hoại sức khỏe, giảm khả năng lao động, và là một trong những nguyên nhân gây ra các tội phạm khác.

• Quyết định của Tòa án:

+ Tuyên bố bị cáo Châu Thế H phạm tội “Mua bán trái phép chất ma túy”.

+ Xử phạt Bị cáo Châu Thế H 04 (bốn) năm tù, về tội “Mua bán trái phép chất ma túy”. Thời gian chấp hành hình phạt tù tính từ ngày 28/8/2023.

THAM KHẢO THÊM:

• Tội vận chuyển trái phép chất ma túy theo Điều 250 BLHS
• Luật sư bào chữa tội mua bán, vận chuyển, tàng trữ ma tuý
• Vô tình không biết đang vận chuyển ma túy bị xử lý thế nào?