Tội làm lính đánh thuê theo Điều 425 Bộ luật hình sự 2015

1. Khái quát chung về Tội làm lính đánh thuê:

1.1. Khái niệm lính đánh thuê trên phương diện quốc tế?

Điều 1 Công ước chống lại việc tuyển mộ, sử dụng, tài trợ và đào tạo lính đánh thuê năm 1989 quy định về ”lính đánh thuê” như sau:

a. Một lính đánh thuê là bất kỳ người nào:

• Được tuyến mộ đặc biệt tại địa phương hoặc ở nước ngoài để chiến đấu trong một cuộc xung đột vũ trang;
• Động cơ tham gia chiến sự chủ yếu bởi mong muốn cá nhân và, trên thực tế, được hứa hẹn, bởi hoặc thay mặt một bên trong một cuộc xung đột, về những chi trả vật chất cơ bản vượt quá mức hứa hẹn hoặc trả tiền cho các chiến binh cùng cấp bậc và chức năng tương tự như trong lực lượng vũ trang của bên đó;
• Không phải là công dân của một quốc gia của các bên trong cuộc xung đột cũng không phải là cư dân của lành thổ được kiểm soát bởi một bên trong cuộc xung đột;
• Không phải là một thành viên của lực lượng vũ trang của một bên trong cuộc xung đột và;
• Không được gửi bởi một quốc gia không là một bên trong cuộc xung đột với nhiệm vụ chính thức như là một thành viên của lực lượng vũ trang của quốc gia đó.

b. Một lính đánh thuê cũng là bất kỳ người nào, trong bất kỳ tình huống nào khác mà:

• Được tuyển mộ đặc biệt tại địa phương hoặc ở nước ngoài với mục đích tham gia vào một hành động bạo lực phối hợp nhằm: Lật đổ một Chính phủ, hay phá hoại trật tự hiến pháp của một quốc gia; hoặc phá hoại sự toàn vẹn lãnh thổ của một quốc gia;
• Động cơ để tham gia chủ yếu bởi mong muốn có được thông tin quan trọng và / hoặc thanh toán bồi thường vật chất;
• Không là công dân của một quốc gia và cũng không phải là một cư dân của quốc gia dựa vào đó như một hành động là đạo diễn;
• Không được gửi bởi một quốc gia thi hành công vụ và;
• Không phải là thành viên của lực lượng vũ trang của quốc gia trên lãnh thổ có các hành động được thực hiện.

Theo đó, đây là khái niệm hoàn thiện nhất về ”lính đánh thuê” trên bình diện quốc tế. 

Lính đánh thuê từ lâu đã trở thành một hiện tượng mang tính toàn cầu trong các cuộc xung đột vũ trang, đặc biệt tại những khu vực bất ổn về chính trị hoặc đang xảy ra chiến tranh. Hành vi này không chỉ gây ra những hậu quả nghiêm trọng về mặt nhân đạo mà còn đi ngược lại các nguyên tắc cơ bản của pháp luật và đạo đức quốc tế, bao gồm nguyên tắc tôn trọng chủ quyền, cấm can thiệp vũ trang và bảo vệ quyền con người.

Nhận thức rõ mức độ nguy hiểm của hiện tượng lính đánh thuê, Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 2015 đã quy định cụ thể và nghiêm khắc đối với các hành vi tuyển mộ, huấn luyện, sử dụng hoặc làm lính đánh thuê (Điều 424 và Điều 425). Việc xử lý hình sự đối với các hành vi này không chỉ thể hiện quan điểm pháp lý nhất quán của Việt Nam trong việc bảo vệ an ninh quốc gia mà còn là sự cam kết tích cực của Việt Nam đối với các nghĩa vụ quốc tế về duy trì hòa bình và an ninh toàn cầu.

1.2. Tội làm lính đánh thuê là gì?

“Tội làm lính đánh thuê là hành vi của một cá nhân tham gia vào lực lượng vũ trang không thuộc quân đội chính quy, được tuyển mộ để chiến đấu vì mục đích tư lợi vật chất hoặc lợi ích cá nhân, với mục tiêu chống lại một quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ độc lập, có chủ quyền.”

Lính đánh thuê không chiến đấu vì lý tưởng chính trị, lòng yêu nước hay nghĩa vụ công dân mà đơn thuần vì mục đích lợi nhuận. Họ thường tham gia các cuộc xung đột vũ trang, chiến tranh hoặc hoạt động quân sự có tính chất phá hoại, gây tổn hại đến hòa bình và trật tự quốc tế.

1.3. Ý nghĩa của Tội làm lính đánh thuê trong pháp luật hình sự:

Việc quy định và xử lý tội làm lính đánh thuê có ý nghĩa quan trọng trên nhiều phương diện:

• Thứ nhất, bảo vệ an ninh quốc gia và chủ quyền dân tộc: Hành vi làm lính đánh thuê dù xảy ra ở ngoài lãnh thổ Việt Nam, vẫn có thể gây tổn hại đến uy tín quốc gia, ảnh hưởng đến quan hệ quốc tế và tạo tiền lệ xấu cho các hành vi phản quốc trong tương lai.
• Thứ hai, thể hiện cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế: Việc xử lý nghiêm minh hành vi làm lính đánh thuê khẳng định lập trường nhất quán của Việt Nam trong việc phản đối chiến tranh phi nghĩa, bảo vệ hòa bình và ổn định toàn cầu theo đúng các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
• Thứ ba, răn đe và phòng ngừa tội phạm xuyên quốc gia: Trong bối cảnh các nhóm vũ trang, lực lượng cực đoan và tổ chức khủng bố quốc tế ngày càng hoạt động mạnh, xử lý tội làm lính đánh thuê góp phần ngăn chặn công dân Việt Nam bị lôi kéo, dụ dỗ hoặc lợi dụng để tham gia vào các cuộc xung đột trái pháp luật.
• Thứ tư, giáo dục ý thức pháp luật và đạo đức công dân: Việc tuyên truyền và phổ biến quy định về tội danh này giúp người dân, đặc biệt là thanh niên; đồng thời nâng cao nhận thức về nghĩa vụ với Tổ quốc, không vì lợi ích cá nhân mà đánh đổi danh dự nhân phẩm, thậm chí cả tính mạng trong những cuộc chiến tranh không chính nghĩa.

1.4. Cơ sở pháp lý của Tội làm lính đánh thuê trong Bộ luật Hình sự 2015:

Tội làm lính đánh thuê hiện nay đang được quy định tại Điều 425 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

”Người nào làm lính đánh thuê nhằm chống một quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ độc lập, có chủ quyền, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 15 năm.”

2. Cấu thành tội phạm của Tội làm lính đánh thuê:

2.1. Khách thể:

Tội làm lính đánh thuê là tội phạm thuộc nhóm Tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh. Vì thế tội danh này xâm phạm đến:

• Quyền sống, quyền được bảo đảm an toàn và an ninh, quyền được sống trong hòa bình;
• Xâm phạm những giá trị cốt lõi của quốc gia hoặc vùng lãnh thổ độc lập, có chủ quyền như: Độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ; quyền sở hữu tài sản của quốc gia; cơ sơ vật chất quan trọng và các khu dân cư. 

Đối tượng tác động của Tội làm lính đánh thuê là: Dân cư, các cộng đồng người và lực lượng vũ trang của một quốc gia. Ngoài ra thì tài sản, cơ sở vật chất, thiết chế văn hóa và các yếu tố của môi trường tự nhiên cũng là đối tượng tác động của nhóm tội phạm này.

2.2. Mặt khách quan:

Mặt khách quan của tội danh này là hành vi trở thành lính đánh thuê chống một quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ độc lập, có chủ quyền. Việc trở thành lính đánh thuê có thể vì vì mục đích cá nhân, nhận lại những lợi ích vật chất hoặc tinh thần hoặc vì những mục đích chính trị…  Quy định này hoàn toàn phù hợp với thông lệ quốc tế, bất kì người nào có hành vi làm lính đánh thuê đều phải chịu trách nhiệm hình sự.

Tội làm lính đánh thuê có cấu thành tội phạm hình thức. Hành vi khách quan nguy hiểm cho xã hội là dấu hiệu duy nhất của mặt khách quan được phản ánh trong cấu thành tội phạm.

Hậu quả không phải là là dấu hiệu định tội trong cấu thành tội phạm của tội danh này.

2.3. Chủ thể:

Chủ thể của tội làm lính đánh thuê là bất kì người nào. Tức người có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự, đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật hình sự 2015 (đủ 16 tuổi trở lên).

2.4. Mặt chủ quan:

Mặt chủ quan của Tội làm lính đánh thuê là lỗi cố ý trực tiếp.

Người phạm tội biết được hành vi của mình gây nguy hiểm cho xã hội, thấy trước được hậu quả có thể xảy ra. Nhận thức rõ tính gây thiệt hại cho xã hội của hành vi là sự nhận thức trên cơ sở nhận thức từ những tình tiết khách quan tạo nên tính gây thiệt hại cho xã hội của hành vi, có thể dựa trên mặt thực tế của hành vi, đối tượng tác động của tội phạm, công cụ, thủ đoạn… Về ý chí, người phạm tội mong muốn hậu quả xảy ra. Khi chủ thể nhận thức được tính chất của hành vi mà vẫn được thực hiện thì có nghĩa đó chính là chủ thể mong muốn thực hiện hành vi đó.

3. Khung hình phạt của Tội làm lính đánh thuê:

Tội làm lính đánh thuê theo ĐIều 425 Bộ luật Hình sự 2015 quy định 01 khung hình phạt duy nhất là: Phạt tù từ 05 năm đến 15 năm.

Nhận xét:

• Khung hình phạt đối với tội làm lính đánh thuê được quy định tại Điều 425 Bộ luật Hình sự 2015 là phạt tù từ 05 năm đến 15 năm. Đây là một mức hình phạt nghiêm khắc, phản ánh đúng tính chất nguy hiểm của hành vi này đối với an ninh quốc gia và trật tự quốc tế. Hành vi làm lính đánh thuê không đơn thuần là vi phạm pháp luật trong nước mà còn là sự tiếp tay cho các thế lực xâm phạm chủ quyền của các quốc gia khác, đồng thời vi phạm nghiêm trọng các nguyên tắc của Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế.
• Với mức án thấp nhất là 5 năm tù, khung hình phạt này thể hiện tính răn đe mạnh mẽ và không khoan nhượng đối với những cá nhân vì động cơ vật chất mà tham gia vào các cuộc xung đột vũ trang phi nghĩa. Đồng thời việc đặt mức án cao nhất lên tới 15 năm tù cũng cho phép cơ quan tố tụng cân nhắc tính chất, mức độ của từng hành vi cụ thể; từ đó có thể áp dụng hình phạt tương xứng với mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội.
• Tuy nhiên, so với Điều 424 Bộ luật Hình sự 2015 quy định hình phạt đối với hành vi tuyển mộ, huấn luyện hoặc sử dụng lính đánh thuê với mức án lên đến tù chung thân, khung hình phạt của Điều 425 vẫn cho thấy sự phân hóa rõ ràng giữa vai trò chủ mưu – điều hành và người trực tiếp thực hiện. Đây là cách tiếp cận hợp lý, phản ánh đúng nguyên tắc cá thể hóa hình phạt trong pháp luật hình sự Việt Nam. 

Tóm lại, khung hình phạt của Tội làm lính đánh thuê theo Điều 425 không chỉ đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật mà còn góp phần thực hiện nghĩa vụ quốc tế của Việt Nam trong phòng, chống lính đánh thuê; qua đó bảo vệ hòa bình, ổn định và an ninh toàn cầu.

4. Phân biệt Tội tuyển mộ, huấn luyện hoặc sử dụng lính đánh thuê:

5. Vấn đề lính đánh thuê tại Ukraine và những nhận thức đúng đắn về hành vi này:

Trong bối cảnh thế giới hiện đại, khi các cuộc xung đột vũ trang, chiến tranh và bất ổn chính trị vẫn tiếp diễn tại nhiều khu vực, một bộ phận người đã bị cuốn vào vòng xoáy của lợi ích vật chất hoặc những tư tưởng sai lệch dẫn đến việc tham gia vào các tổ chức lính đánh thuê. Tuy nhiên đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng pháp luật Việt Nam và bị cộng đồng quốc tế lên án mạnh mẽ vì đi ngược lại các giá trị nhân đạo, hòa bình và an ninh toàn cầu.

”Lính đánh thuê” không chiến đấu vì lý tưởng, tự do hay bảo vệ tổ quốc, mà chủ yếu vì lợi ích cá nhân, tiền bạc… Họ không thuộc bất kỳ lực lượng vũ trang chính thống nào, không được pháp luật quốc tế bảo vệ như quân nhân hợp pháp và thường bị các thế lực bên ngoài lợi dụng để phục vụ cho những mục đích chính trị, quân sự đen tối.

Người tham gia làm lính đánh thuê sẽ phải đối mặt với nhiều hậu quả nặng nề như:

• Về sinh mạng: Lính đánh thuê thường bị điều động đến những vùng chiến sự nguy hiểm nhất. Thậm chí có nguy cơ cao bị thương, bị bắt hoặc thiệt mạng.
• Về danh dự và nhân phẩm: Đây là hành vi đi ngược lại chuẩn mực đạo đức xã hội và ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín cá nhân.
• Về pháp lý: Pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng rằng việc tuyển mộ, huấn luyện, sử dụng hoặc trở thành lính đánh thuê là hành vi phạm tội và sẽ bị xử lý nghiêm khắc. Người vi phạm không chỉ bị trừng phạt khi đang ở nước ngoài mà còn phải đối diện với trách nhiệm hình sự sau khi trở về Việt Nam, đồng thời có thể bị tước bỏ các quyền công dân khác.

Bên cạnh đó, những điểm tiêu thụ ”dịch vụ” lính đánh thuê cũng góp phần không nhỏ trong việc làm gia tăng bạo lực, tổn thất về người và của, phá hủy các nền văn hóa, đẩy người dân vô tội vào khổ đau. Lính đánh thuê không phải là anh hùng – họ là những công cụ phục vụ cho chiến tranh phi nghĩa, là nguồn tiếp tay cho tội ác.

Ví dụ điển hình về lính đánh thuê tại Ukraine:

• Thế giới ngày nay vẫn chưa thể thoát khỏi vòng xoáy của các cuộc xung đột vũ trang kéo dài và dai dẳng. Tại khu vực Trung Đông, những cuộc chiến tranh mang tính chất tôn giáo và tranh giành tài nguyên vẫn diễn ra với mức độ tàn khốc để lại hậu quả nghiêm trọng về người và của. Trong khi đó ở nhiều quốc gia châu Phi, các nhóm vũ trang phi chính phủ hoạt động mạnh mẽ với sự hậu thuẫn của các lực lượng lính đánh thuê, gây nên những thảm kịch nhân đạo kéo dài và khó kiểm soát.
• Đặc biệt, cuộc chiến tranh Nga – Ukraine bùng phát từ đầu năm 2022 đã trở thành một trong những điểm nóng đáng lo ngại nhất trên bản đồ chính trị toàn cầu. Đây không chỉ là cuộc đối đầu giữa hai quốc gia có chủ quyền mà còn là một cuộc chiến phức tạp với sự can dự của nhiều lực lượng bên ngoài, trong đó có sự hiện diện ngày càng rõ nét của lính đánh thuê đến từ nhiều quốc gia khác nhau.
• Những lính đánh thuê này thường được chiêu mộ với mức thù lao hấp dẫn và được sử dụng như một lực lượng hỗ trợ chiến trường nhằm giảm tổn thất cho quân đội chính quy. Tuy nhiên, sự xuất hiện của họ không chỉ làm gia tăng mức độ khốc liệt của chiến tranh mà còn kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng: Nguy cơ vi phạm nghiêm trọng các nguyên tắc nhân đạo, xâm phạm quyền con người và phá vỡ các chuẩn mực pháp lý quốc tế vốn được thiết lập nhằm bảo vệ dân thường trong xung đột vũ trang.

Chúng ta cần nhận thức rõ rằng: ”Tham gia lính đánh thuê là một con đường không lối thoát, nơi không có vinh quang, không có lý tưởng mà chỉ có tổn thất và tội lỗi.” Hành vi này không chỉ kéo theo sự hủy hoại đối với chính bản thân người thực hiện mà còn gây ảnh hưởng sâu sắc đến gia đình, cộng đồng và đất nước.

Vì vậy, mọi hành vi liên quan đến tuyển mộ, huấn luyện, sử dụng hoặc trở thành lính đánh thuê sẽ bị pháp luật Việt Nam xử lý nghiêm minh (Điều 424 và Điều 425 Bộ luật Hình sự 2015), đồng thời bị xã hội lên án mạnh mẽ. Đây không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn là trách nhiệm đạo đức và lương tâm của mỗi công dân đối với hòa bình, ổn định quốc gia và trật tự thế giới.

THAM KHẢO THÊM:

• Diễn biến hòa bình là gì? Chiến lược diễn biến hòa bình?
• Hòa bình là gì? Ý nghĩa của hòa bình đối với nhân loại?
• Chiến tranh là gì? Phân loại, bản chất, hậu quả chiến tranh?