Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước

1 Khái quát về Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước:

1.1. Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước là gì?

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện nay thì bí mật nhà nước ngày càng trở thành mục tiêu bị xâm hại bởi nhiều đối tượng trong và ngoài nước. Thực tế đã xảy ra không ít vụ việc cố ý làm lộ, chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu, vật chứa bí mật nhà nước, gây hậu quả nghiêm trọng đến an ninh quốc gia, quốc phòng, kinh tế, đối ngoại… Một số trường hợp cán bộ, công chức được giao quản lý tài liệu bí mật nhưng vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân đã làm lộ thông tin quan trọng. Bên cạnh đó, các đường dây tội phạm công nghệ cao, gián điệp, tình báo cũng triệt để lợi dụng để tiếp cận, mua bán, phát tán thông tin mật. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải xử lý nghiêm khắc và tăng cường các biện pháp phòng ngừa.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước như sau:

“Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước được quy định tại Điều 337 Bộ luật Hình sự 2015. Đây là hành vi của cá nhân cố ý tiết lộ, lấy cắp, mua bán hoặc tiêu hủy trái pháp luật những tài liệu, vật mang thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước, gây nguy hại cho an ninh, quốc phòng, trật tự chính trị xã hội. Khác với vi phạm hành chính, tội phạm này mang tính đặc biệt nguy hiểm bởi đối tượng tác động là bí mật nhà nước, yếu tố cốt lõi gắn liền với sự tồn vong và lợi ích chiến lược của quốc gia.”

1.3. Ý nghĩa của Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước trong pháp luật hình sự:

Việc quy định và xử lý tội danh này có ý nghĩa rất quan trọng:

• Thứ nhất, bảo vệ an ninh quốc gia và sự tồn vong của chế độ: Ngăn chặn các hành vi làm lộ hoặc tiêu hủy bí mật nhà nước – những thông tin mang ý nghĩa sống còn với chính trị, quốc phòng, đối ngoại.
• Thứ hai, góp phần giữ vững trật tự và kỷ luật công vụ: Ràng buộc trách nhiệm của cán bộ, công chức và những người có điều kiện tiếp cận bí mật nhà nước, từ đó nâng cao ý thức bảo mật thông tin.
• Thứ ba, đảm bảo lợi ích quốc gia trên nhiều lĩnh vực: Không để xảy ra những tổn hại về kinh tế, đối ngoại, văn hóa xã hội do rò rỉ hoặc tiêu hủy thông tin quan trọng.
• Thứ tư, phòng ngừa chung và răn đe mạnh mẽ: Tăng cường tính nghiêm minh của pháp luật và ngăn chặn các hành vi gián điệp hoặc phản bội lại lợi ích quốc gia.

1.4. Cơ sở pháp lý của Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước:

Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước hiện nay đang được quy định tại Điều 337 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào cố ý làm lộ bí mật nhà nước, chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 110 của Bộ luật này, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:

a) Bí mật nhà nước thuộc độ tối mật;

b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

c) Gây tổn hại về quốc phòng, an ninh, đối ngoại, kinh tế, văn hóa.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:

a) Có tổ chức;

b) Bí mật nhà nước thuộc độ tuyệt mật;

c) Phạm tội 02 lần trở lên;

d) Gây tổn hại về chế độ chính trị, độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ.

4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

2. Cấu thành Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước:

2.1. Khách thể:

Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước xâm phạm trực tiếp đến: Trật tự quản lý hành chính, bí mật nhà nước trong các lĩnh vực.

2.2. Mặt khách quan:

Hành vi khách quan của tội danh này là: Hành vi chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước.

Hành vi chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước thể hiện thông qua việc sử dụng thủ đoạn để trộm cắp, lừa đảo chiếm đoạt, dùng vũ lực hoặc đe dọa người có thẩm quyền hoặc các thủ đoạn gian dối khác để có được tài liệu bí mật đó.

Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước hoàn thành khi tài liệu bí mật nhà nước thoát khỏi sự quản lý của người có trách nhiệm giữ, quản lý nó.

2.3. Mặt chủ quan:

Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước được thực hiện với lỗi cố ý. Tức là khi chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước, người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra hoặc người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra, vì bản chất của hành vi chiếm đoạt đã chứa đựng sự cố ý phạm tội.

Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước có thể xuất phát từ nhiều động cơ khác nhau nhưng chủ yếu là vì động cơ cá nhân. Tuy không phải là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm nhưng việc xác định động cơ đối với người phạm tội là rất quan trọng. Cụ thể:

• Nếu vì động cơ vụ lợi, sau khi chiếm đoạt được đã đem bán lấy tiền hoặc lợi ích vật chất thì còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự thêm Tội mua bán tài liệu bí mật nhà nước;
• Nếu chiếm đoạt rồi tiêu hủy tài liệu bí mật nhà nước mà mình đã chiếm đoạt thì còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội tiêu hủy tài liệu bí mật nhà nước;
• Nếu chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước rồi cung cấp cho các cá nhân, tổ chức để chống lại Nhà nước Việt Nam thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội gián điệp quy định tại Điều 110 Bộ luật Hình sự năm 2015. Trong trường hợp này thì người phạm tội chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội gián điệp, còn hành vi chiếm đoạt tài liệu chỉ là hành vi thực hiện Tội gián điệp.
• Nếu trước và trong khi thực hiện hành vi chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước, người phạm tội chưa có ý định cung cấp cho cá nhân, tổ chức để chống lại Nhà nước Việt Nam nhưng sau khi đã chiếm đoạt được tài liệu bí mật nhà nước mới cung cấp cho cá nhân, tổ chức để chống lại Nhà nước Việt Nam thì người phạm tội vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội chiếm đoạt tài liệu bí mật nhà nước và Tội gián điệp.

2.4. Chủ thể:

Chủ thể của Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt tuổi luật định (đủ 16 tuổi trở lên theo Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015).

3. Khung hình phạt của Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước:

Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước theo Điều 337 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.
• Khung 3: Phạt tù từ 10 năm đến 15 năm.
• Hình phạt bổ sung: Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

4. Các tình tiết định khung tăng nặng theo Điều 337 Bộ luật Hình sự 2015:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước được quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 337 Bộ luật Hình sự 2015:

4.1. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 2 Điều 337 Bộ luật Hình sự 2015:

• Bí mật nhà nước thuộc độ tối mật: Bí mật nhà nước được phân loại thành 03 cấp độ là “mật, tối mật và tuyệt mật”. Trong đó “tối mật” có mức độ quan trọng cao, nếu bị lộ có thể gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho quốc phòng, an ninh, đối ngoại và lợi ích quốc gia. Do đó hành vi cố ý làm lộ, chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu, vật mang bí mật nhà nước thuộc độ “tối mật” thể hiện tính chất nguy hiểm lớn hơn nhiều so với trường hợp thông thường. Vì vậy người phạm tội phải chịu mức hình phạt nặng hơn.
• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn: Người có chức vụ, quyền hạn thường được giao quản lý, sử dụng hoặc tiếp cận trực tiếp tài liệu, vật chứa bí mật nhà nước. Khi họ lợi dụng vị trí này để thực hiện hành vi phạm tội thì mức độ nguy hiểm sẽ đặc biệt cao vì vừa vi phạm pháp luật vừa phản bội niềm tin mà Nhà nước giao phó. Hành vi này không chỉ gây ra hậu quả trực tiếp mà còn làm giảm niềm tin của xã hội vào cơ quan, tổ chức. Vì vậy pháp luật quy định tình tiết này là tình tiết tăng nặng khung hình phạt và áp dụng mức hình phạt từ 05 đến 10 năm tù.
• Gây tổn hại về quốc phòng, an ninh, đối ngoại, kinh tế, văn hóa: Khi hành vi làm lộ, chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy bí mật nhà nước dẫn đến những thiệt hại trực tiếp trong các lĩnh vực quốc phòng, an ninh, đối ngoại, kinh tế hoặc văn hóa thì tính chất, mức độ nguy hiểm tăng lên đáng kể. Ví dụ: làm lộ kế hoạch phòng thủ quốc gia, tiết lộ bí mật về đàm phán ngoại giao hoặc gây tổn thất nghiêm trọng cho nền kinh tế. Đây là những hậu quả ảnh hưởng sâu rộng đến lợi ích quốc gia, do đó hành vi sẽ bị xử lý với khung hình phạt nặng hơn (từ 05 đến 10 năm tù).

4.2. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo khoản 3 Điều 337 Bộ luật Hình sự 2015:

• Có tổ chức: Phạm tội có tổ chức là trường hợp có sự câu kết chặt chẽ giữa nhiều người và có sự phân công vai trò cụ thể để cùng thực hiện hành vi phạm tội. Đây là hình thức phạm tội nguy hiểm, thể hiện sự chuẩn bị kỹ lưỡng, có tính toán, quy mô và khả năng gây hậu quả lớn hơn nhiều so với phạm tội cá nhân. Vì vậy, hành vi này bị áp dụng khung hình phạt nghiêm khắc của Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước.
• Bí mật nhà nước thuộc độ tuyệt mật: Đây là cấp độ cao nhất trong hệ thống phân loại bí mật Nhà nước, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự tồn vong của chế độ, độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Nếu bị lộ, bị chiếm đoạt, mua bán hoặc bị tiêu hủy thì hậu quả sẽ đặc biệt nghiêm trọng và khó có thể khắc phục hậu quả. Do đó, pháp luật quy định mức hình phạt rất nghiêm khắc hơn (từ 10 đến 15 năm tù) để đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa.
• Phạm tội 02 lần trở lên: Trường hợp người phạm tội đã từng thực hiện hành vi làm lộ, chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy bí mật nhà nước từ 02 lần trở lên cho thấy tính liên tục, tái phạm và coi thường pháp luật. Đây là dấu hiệu thể hiện sự nguy hiểm cao của hành vi vi phạm và tiềm ẩn nguy cơ gây ra hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Vì vậy, người phạm tội sẽ bị xử lý với khung hình phạt từ 10 đến 15 năm tù.
• Gây tổn hại về chế độ chính trị, độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ: Đây là tình tiết nghiêm trọng nhất được quy định tại Điều 337. Nếu hành vi phạm tội dẫn đến hậu quả gây tổn hại trực tiếp cho chế độ chính trị, sự độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của quốc gia thì mức độ nguy hiểm đã đạt đến mức đặc biệt lớn, thậm chí có thể đe dọa sự tồn vong của đất nước. Do đó, pháp luật quy định hình phạt rất nặng trong trường hợp này nhằm xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm.

5. Phân biệt với Tội cố ý làm lộ bí mật công tác; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác:

6. Bản án điển hình của Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước:

• Tên bản án:

Bản án về tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước số 41/2024/HS-ST ngày 14/08/2024 của Tòa án nhân dân tỉnh Yên Bái.

• Nội dung vụ án:

Khoảng 15 giờ 30 phút ngày 28/6/2023, tại phòng thi số 061 điểm thi Trường THPT HQV thuộc xã GP, thành phố YB, tỉnh Yên Bái, Ngô Hồng A là thí sinh tham dự kì thi, trong quá trình đang làm bài thi đã có hành vi sử dụng điện thoại di động, chụp ảnh đề thi môn Toán trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023 gửi cho Kim Trung Đ1 để nhờ giải giúp, sau đó những hình ảnh đề thi này được Kim Trung Đ1 gửi đến cho Hoàng Thị L, Đình Tuấn M và Lê Nguyễn Hà Th biết nội dung.

Sau khi Lê Nguyễn Hà Th gửi hình ảnh đề thi đến Phạm Anh T phóng viên báo TT Thành phố Hồ Chí Minh tại Hà Nội thì sự việc bị phát hiện khi đăng tải lên Báo TT điện tử (www.tuoitre.vn). Tại khoản 1 Điều 1 Quyết định số 531/QĐ-TTg ngày 19/5/2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành danh mục bí mật nhà nước thuộc lĩnh vực giáo dục và đào tạo, quy định: “Bí mật nhà nước độ Tối mật gồm: Đề thi chính thức, đề thi dự bị, đáp án đề thi chính thức, đáp án đề thi dự bị của các kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông…”.

Tại Phụ lục I của Hướng dẫn số 1515/BGDĐT-QLCL ngày 07/4/2023 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, về việc hướng dẫn tổ chức Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2023, trong đó xác định lịch thi tốt nghiệp THPT năm 2023 môn toán vào chiều ngày 28/6/2023, thời gian làm bài là 90 phút, giờ phát đề cho thí sinh là 14 giờ 20 phút, giờ bắt đầu làm bài là 14 giờ 30 phút; Tại điểm c khoản 7 Phụ lục V của Hướng dẫn này có nêu: “Thực hiện đúng quy định tại khoản 1 Điều 16 Quy chế thi: Đề thi, đáp án chưa công khai thuộc danh mục bí mật nhà nước độ “Tối mật”. Theo đó, thời hạn bảo vệ bí mật nhà nước độ Tối mật đối với đề thi của các bài thi/môn thi chỉ kết thúc khi hết thời gian làm bài của bài thi/môn thi trắc nghiệm và hết hai phần ba (2/3) thời gian làm bài của bài thi tự luận”.

Do vậy, hành vi của Ngô Hồng A đã phạm vào tội “Cố ý làm lộ bí mật nhà nước” quy định tại điểm a khoản 2 Điều 337 của Bộ luật Hình sự.

• Quyết định của Tòa án:

+ Tuyên bố bị cáo Ngô Hồng A phạm tội “Cố ý làm lộ bí mật nhà nước”.

+ Xử phạt bị cáo Ngô Hồng A 03 (ba) năm tù nhưng cho hưởng án treo. Thời gian thử thách là 05 (năm) năm kể từ ngày tuyên án sơ thẩm (14/8/2024).

THAM KHẢO THÊM:

• Quy định về ban hành nội quy, quy chế bảo vệ bí mật nhà nước
• Tội cố ý làm lộ, chiếm đoạt, mua bán, tiêu hủy tài liệu bí mật nhà nước
• Những hành vi bị nghiêm cấm trong bảo vệ bí mật nhà nước