Hoạt động phát hiện và xử lý tội phạm sẽ trở nên hiệu quả hơn khi có sự chung tay, giúp sức của các chủ thể trong xã hội, đặc biệt trong việc tố giác tội phạm, hành vi tố giác tội phạm cũng cần được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc tố giác được diễn ra một các thuận tiện và hợp lý.

Mục lục bài viết

1 1. Tố giác tội phạm là gì?
2 2. Phân biệt tố giác tội phạm và tin báo tội phạm:
3 3. Quyền và nghĩa vụ của người tố giác:
4 4. Tố giác qua điện thoại, email, Facebook được không?

1. Tố giác tội phạm là gì?

Tố giác về tội phạm và tin báo về tội phạm được pháp luật quy định là một trong những cơ sở khởi tố vụ án hình sự khi nhận thấy có dấu hiệu tôi phạm. Đây là căn cứ, là thông tin ban đầu có ý nghĩa vô cùng quan trong trong công tác điều tra, xác minh sự thật vụ án của cơ quan điều tra, mở đâu cho các hoạt động tố tụng tiếp theo .Tuy nhiên, hiện nay vẫn có tình trạng nhận thức nhẩm lẫn giữa tổ giác tội phạm và tin báo về tội phạm Do vậy, làm rõ khái niệm về tô giác và tin bảo, từ đó phân biệt rõ giữa hai khái niệm trên là cần thiết trong quá trình áp dung pháp luật. Theo Từ điển Tiếng Việt:

Tố giác được hiểu là báo cho cơ quan chính quyền biết người hoặc hành động phạm tội nào đó.

Tin báo là điều được truyền đi, báo cho biết về sư việc, tình hình xảy ra. Báo là cho biết việc gì đó đã xảy ra

Theo Điều 3 Thông tư liên tịch số 06/2013/TTLT-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT-VKSTC hướng dẫn thi hành Bộ luật Tố tụng hình sự về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đã giải thích khái niệm tố giác tội phạm như sau: Tố giác về tội phạm là những thông tin về hành vi có dấu hiệu tội phạm do cá nhân có danh tính, địa chỉ rõ ràng, cung cấp cho cơ quan, cá nhân có trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết.

Theo Giáo trình Luật Tố tụng hình sự Việt Nam của Đại học Luật Hà Nội thì “Tố giác của cá nhân về tội phạm là việc cá nhân phát hiện và tố cáo hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền”.

Khoản 1, Điều 144 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định: Tố giác về tội phạm là việc cá nhân phát hiện và tố cáo hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền.

2. Phân biệt tố giác tội phạm và tin báo tội phạm:

Về khái niệm:

Tố giác về tội phạm là việc cá nhân phát hiện và tố cáo hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền.

Tin báo về tội phạm là thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm do cơ quan, tổ chức, cá nhân thông báo với cơ quan có thẩm quyền hoặc thông tin về tội phạm trên phương tiện thông tin đại chúng.

Về chủ thể cung cấp: Tố giác tội phạm có chủ thể là cá nhân có danh tính, địa chỉ rõ ràng còn tin báo về tội phạm có chủ thể rộng hơn, ngoài chủ thể là cá nhân còn bao gồm các cơ quan, tổ chức.

Về yếu tố phát hiện hành vi: Tố giác về tội phạm chủ thể là người phát hiện, có thể là bị hại hoặc người trực tiếp chứng kiến hành vi có dấu hiệu tội phạm xảy ra. Còn tin báo về tội phạm thì chủ thể có thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm như được nghe lại, kể lại, có thông tin từ người khác và báo cho cơ quan có thẩm quyền.

Như vậy, khái niệm tố giác, tin báo về tội phạm lần đầu tiên được luật hóa một cách rõ ràng, đầy đủ, tạo sự thốngn nhất trong việc áp dụng pháp luật, ngay từ khi tiếp nhận, giải quyết tin báo về tội phạm của cơ quan điều tra, viện kiểm sát nhân dân và các cơ quan khác, không còn tồn tại nhiều cách hiểu khác nhau như khái niệm tố giác, tin báo trong những văn bản dưới luật trước đây.

3. Quyền và nghĩa vụ của người tố giác:

– Cá nhân đã tố giác, báo tin về tội phạm; cơ quan, tổ chức đã báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố có quyền:

+ Yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giữ bí mật việc tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố, bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, các quyền và lợi ích hợp pháp khác của họ, người thân thích của họ khi bị đe dọa;

+ Được thông báo kết quả giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố;

+ Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố.

– Cá nhân, cơ quan, tổ chức quy định tại Khoản 1 Điều này phải có mặt theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền giải quyết nguồn tin về tội phạm, trình bày trung thực về những tình tiết mà mình biết về sự việc.

4. Tố giác qua điện thoại, email, Facebook được không?

Điều 144 Bộ luật tố tụng hình sự quy định “Tố giác, tin báo về tội phạm có thể bằng lời hoặc bằng văn bản”.

Hơn nữa “Cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận không được từ chối tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố.”

Do đó, về nguyên tắc tố giác qua điện thoại, email, Facebook thì vẫn được chấp nhận.

Đồng thời, tại điều 146 quy định:

Khi cơ quan, tổ chức, cá nhân trực tiếp tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có thẩm quyền quy định tại khoản 2 Điều 145 của Bộ luật này phải lập biên bản tiếp nhận và ghi vào sổ tiếp nhận; có thể ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh việc tiếp nhận.

Trường hợp tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố gửi qua dịch vụ bưu chính, điện thoại hoặc qua phương tiện thông tin khác thì ghi vào sổ tiếp nhận.

Điều này hoàn toàn chứng minh được rằng, hành vi tố giác tố giác tội phạm có thể được thực hiện thông qua mọi phương tiện, chỉ cần đến được cơ quan có thẩm quyền.

Cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tố giác tội phạm:

– Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát tiếp nhận tố giác tội phạm

– Cơ quan, tổ chức khác tiếp nhận tố giác về tội phạm.

Thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố:

– Cơ quan điều tra giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố theo thẩm quyền điều tra của mình;

– Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm theo thẩm quyền điều tra của mình;

– Viện kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố trong trường hợp phát hiện Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong hoạt động kiểm tra, xác minh tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố hoặc có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm mà Viện kiểm sát đã yêu cầu bằng văn bản nhưng không được khắc phục.

– Cơ quan có thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố có trách nhiệm thông báo kết quả giải quyết cho cá nhân, cơ quan, tổ chức đã tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố.

Thủ tục tiếp nhận tố giác về tội phạm:

– Khi cơ quan, tổ chức, cá nhân trực tiếp tố giác về tội phạm thì Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có thẩm quyền quy định tại khoản 2 Điều 145 của Bộ luật này phải lập biên bản tiếp nhận và ghi vào sổ tiếp nhận; có thể ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh việc tiếp nhận.

– Trường hợp phát hiện tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố không thuộc thẩm quyền giải quyết của mình thì Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có trách nhiệm chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố kèm theo tài liệu có liên quan đã tiếp nhận cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.

Viện kiểm sát có trách nhiệm chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố kèm theo tài liệu có liên quan đã tiếp nhận cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.

Trường hợp quy định tại Điểm c Khoản 3 Điều 145 của Bộ luật này thì trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày Viện kiểm sát có yêu cầu, cơ quan có thẩm quyền đang thụ lý, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố đó phải chuyển hồ sơ có liên quan cho Viện kiểm sát để xem xét, giải quyết.

– Công an phường, thị trấn, Đồn Công an có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.

Công an xã có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, lấy lời khai ban đầu và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.

– Các cơ quan, tổ chức khác sau khi nhận được tố giác, tin báo về tội phạm thì chuyển ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền. Trường hợp khẩn cấp thì có thể báo tin trực tiếp qua điện thoại hoặc hình thức khác cho Cơ quan điều tra nhưng sau đó phải thể hiện bằng văn bản.

– Trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có trách nhiệm thông báo bằng văn bản về việc tiếp nhận đó cho Viện kiểm sát cùng cấp hoặc Viện kiểm sát có thẩm quyền.

– Trong thời hạn 20 ngày kể từ ngày nhận được tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải kiểm tra, xác minh và ra một trong các quyết định:

+ Quyết định khởi tố vụ án hình sự;

+ Quyết định không khởi tố vụ án hình sự;

+ Quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố.

Cơ sở pháp lý sử dụng trong bài viết:

– Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.