Nguyễn Khoa Điềm là một trong cây bút tiêu biểu trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Các tác phẩm ông mang đậm hơi thở thời đại, hòa quyện trong hồn thơ chân chất, giàu tính chiêm nghiệm mà vô cùng sâu lắng. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin về tiểu sử cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Khoa Điềm giúp bạn học hiểu rõ hơn về một nhân cách thơ ca lớn trong diễn đàn văn học Việt Nam.
Mục lục bài viết
1. Tiểu sử cuộc đời nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm :
– Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm sinh ngày 15 tháng 4 năm 1943, tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hòa, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế;
– Quê quán của ông tại làng An Cựu, xã Thủy An, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên – Huế.
– Nguyễn Khoa Điềm sinh ra trong một gia đình có truyền thống yêu nước, hiếu học, thân sinh là nhà báo Hải Triều, thuộc dòng dõi quan Nội tán Nguyễn Khoa Đăng, gốc An Dương (tỉnh Hải Dương cũ nay là Hải Phòng). Đây là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến phong cách thơ văn của ông, các tác phẩm của ông đều hướng về tình yêu quê hương, đất nước.
Cuộc đời:
– Lúc nhỏ Nguyễn Khoa Điềm học ở quê.
– Năm 1955, ông ra miền Bắc học tại trường học sinh miền Nam.
– Năm 1964, ông tốt nghiệp Đại học Sư phạm Hà Nội cùng lứa với Phạm Tiến Duật, Lê Anh Xuân.
– Sau đó, ông vào miền Nam hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viên Huế và tham gia quân đội, xây dựng cơ sở của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.
– Nguyễn Khoa Điềm từng bị giam tại nhà lao Thừa Phủ và trong chiến dịch Mậu Thân 1968, ông được giải thoát, tiếp tục trở lại hoạt động. Chính vào thời điểm này, Nguyễn Khoa Điềm mới bắt đầu làm thơ.
– Ông làm thơ, viết văn, viết báo… cho đến tận năm 1975 trong cuộc chiến tranh cứu quốc.
– Năm 1975, Nguyễn Khoa Điềm trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
– Sau 1975, ông tham gia công tác tại Đoàn Thanh niên Cộng sản; đảm nhiệm các chức vụ Chủ tịch Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế.
– Ông có mặt trong Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa III.
– Năm 1994, Nguyễn Khoa Điềm được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ Văn hoá – Thông tin.
– Năm 1995, ông được bầu làm Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa V.
– Năm 1996, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VIII, Nguyễn Khoa Điềm được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương. Ông là Đại biểu Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khoá X và từ tháng 11 năm 1996 giữ chức vụ Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin.
– Năm 2001, tại Đại hội Đại biểu toàn quốc Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ IX, Nguyễn Khoa Điềm trở thành Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương, Trưởng ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương (2001 – 2006).
– Hiện nay, ông đã nghỉ hưu và sống tại Thành phố Huế.
2. Phong cách sáng tác:
Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu và đặc trưng nhất trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Nhờ trực tiếp tham gia vào chiến đấu chống đế quốc Mỹ, thơ của ông trở nên chân thật và giàu trải nghiệm, đặc biệt là những cảm xúc sâu lắng, thấm đẫm tình yêu đất nước. Nguyễn Khoa Điềm là một người có ý thức và trách nhiệm với đất nước, và những tác phẩm thơ mà ông sáng tác thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm của người công dân, người lính đối với đất nước, đóng góp tích cực cho phong trào văn học cách mạng và tinh thần đấu tranh của nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến tranh.
Trong quá trình phát triển và vận động của thơ chống Mỹ, đã xuất hiện một nhóm nhà thơ trẻ, trong đó có Nguyễn Khoa Điềm. Nhà thơ này đã tham gia đầy đủ vào cuộc chiến và ghi dấu những thành tựu của mình qua đam mê sáng tác. Phong cách thơ của Nguyễn Khoa Điềm trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước là nguồn cảm hứng lớn về đất nước và nhân dân anh hùng.
Điểm nổi bật của phong cách thơ Nguyễn Khoa Điềm nằm ở cảm hứng hiện thực thời đại, đề tài quen thuộc, cách thể hiện cái tôi đa dạng, lớp từ, hình ảnh cảm xúc sâu sắc và ý nghĩa lịch sử và văn hóa độc đáo. Trong thơ Nguyễn Khoa Điềm, tình yêu đất nước không đơn giản chỉ là lòng hăng hái xông trận và căm thù giặc mãnh liệt. Đất nước trong thơ của ông là sự đồng tồn của những thứ gần gũi, thân thương nhất với mỗi con người Việt Nam trong quá khứ, hiện tại và tương lai, trong thời gian và không gian, trong lịch sử và truyền thống.
Thơ Nguyễn Khoa Điềm thể hiện tình yêu đất nước qua tranh luận về tuổi trẻ và nhân sinh quan để xây dựng lại cả quá trình “tìm đường” và “nhận thức đường đi” của thanh niên thành thị Nam Bộ với Internet, và thể hiện suy tư về thực tế sâu sắc hơn nhiều. Tài năng và cá tính sáng tạo của Nguyễn Khoa Điềm còn được thể hiện ở phương diện nghệ thuật, với thể thơ biểu cảm có phong cách riêng, từ giọng điệu trữ tình đậm chất chính luận đến việc xây dựng chất liệu thơ từ chất liệu hiện thực, chất liệu văn hóa và chất liên tưởng, sử dụng các tín hiệu thẩm mỹ vừa truyền thống vừa hiện đại và vận dụng linh hoạt thể thơ tự do với các cung bậc khác nhau.
Phong cách thơ của Nguyễn Khoa Điềm trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước cũng thể hiện sự kết hợp giữa tinh thần yêu nước và khát khao sáng tác của một nhà thơ trẻ. Trong những bài thơ của ông, ta có thể cảm nhận được sự đan xen giữa những ý tưởng lớn về tình yêu nước, lịch sử và truyền thống dân tộc với những tình cảm riêng tư, tâm trạng cá nhân của tác giả. Điều này cho thấy Nguyễn Khoa Điềm đã thành công trong việc kết hợp giữa cái chung và cái riêng trong thơ ca của mình.
Trong tất cả các tác phẩm của mình, Nguyễn Khoa Điềm luôn mang đến cho người đọc những cảm xúc mạnh mẽ và sâu sắc. Phong cách thơ của ông có tính cá nhân và độc đáo, tạo nên một dấu ấn riêng biệt trong văn học Việt Nam. Ông đã được tôn vinh là một trong những nhà thơ trẻ tài năng nhất trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước, để lại những dấu ấn đậm nét và góp phần quan trọng trong sự phát triển của thơ ca Việt Nam.
3. Các tác phẩm văn học:
Xuyên suốt quá trình tham gia kháng chiến, Nguyễn Khoa Điềm rất tích cực sáng tác. Những tác phẩm của ông mang đậm dấu ấn thời đại, và thể hiện rõ nét phong cách nghệ thuật của mình. Ông đã để lại trong kho tàng văn học Việt Nam một số lượng tác phẩm đồ sộ:
Người con gái chằm nón bài thơ
Nơi Bác từng qua
Nỗi nhớ
Tháng chạp ở Hồng Trường
Thưa mẹ con đi
Tiễn bạn cuối mùa đông
Tình Ca
Tôi lại đi đường này
Trên núi sông
Từ những gì các anh trao?
Tuổi trẻ không yên
Vỗ Hờn
Xanh xanh bóng núi
Giặc Mỹ
Gửi anh Tường
Hình dung về Chê Ghêvara
Hồi kết cuộc
Khoảng trời yêu dấu
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ
Lau
Lời chào
Báo động
Bếp lửa rừng
Bước chân – Ngọn đèn
Cái nền căm hờn
Cát trắng Phú Vang
Chiều Hương Giang
Con chim thời gian
Con gà đất, cây kèn và khẩu súng
Đất ngoại ô (1973)
Mặt đường khát vọng (1974)
Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986)
Thơ Nguyễn Khoa Điềm (1990)
Cửa thép (1972)
Đất và khát vọng
Trường ca
Đất nước
Màu xanh lên đường
Mùa Xuân ở A Đời
Ngày vui
Nghĩ về một nhãn hiệu
Xuống đường
4. Thành tựu văn học:
Nguyễn Khoa Điềm là một cây bút tiêu biểu của nền văn học Việt Nam, ông đã vinh dự được trao tặng những giải thưởng danh giá như:
– Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam với tập thơ “Ngôi nhà có ngọn lửa ấm”.
– Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô (giải B) với tập thơ “Cõi lặng” – năm 2010.
– Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật
5. Những nhận định về Nguyễn Khoa Điềm và tác phẩm của ông:
Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, đây cũng là một đề tài thường xuyên xuất hiện trong văn học. Dưới đây là những nhận định về nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm và tác phẩm Đất nước mà các bạn có thể tham khảo để trích dẫn trong tác phẩm phân tích của mình.
– “Điều may mắn với tôi là được sống trong những tháng năm hào hùng của dân tộc để hiểu nước, hiểu người và hiểu cả mình hơn” – Nguyễn Khoa Điềm
– “Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm đã sáng tạo một hình tượng Đất Nước thân quen mà mới lạ trong thi ca Việt Nam… Nguyễn Khoa Điềm đã khắc họa nên một Đất Nước toàn vẹn, là sự thống nhất của lãnh thổ và văn hóa, của lịch sử và sự sống, một Đất Nước trong không gian tinh thần của người Việt Nam”.
– “Một Đất Nước như thế không thể có được bằng bút pháp miêu tả bên ngoài, cho nên tất yếu nhà thơ phải dùng hình thức suy ngẫm, liên tưởng, liệt kê, để dần dần đưa người đọc vào trí tưởng tượng của họ, vào kí ức của họ, nhìn Đất Nước trong chính tâm hồn họ”. – Trần Đình Sử
“Những sợi nganh dọc dệt nên hình tượng thơ Nguyễn Khoa Điềm đều óng ánh một màu sắc đặc biệt của chất liệu văn hóa dân gian- đó là một lực hút nữa củ đoạn thơ Đất Nước… để rồi người đọc lặng đi xúc động trước một cách định nghĩa thật bất ngờ của Nguyễn Khoa Điềm”.
