Vườn quốc gia Cát Tiên là một trong những khu bảo tồn thiên nhiên quan trọng nhất của Việt Nam, nằm trên địa bàn ba tỉnh Đồng Nai, Lâm Đồng và Bình Phước. Bài viết dưới đây với chủ đề Thuyết minh Vườn quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai) hay nhất sẽ giúp các em học sinh rèn luyện kỹ năng viết văn thuyết minh và có kiến thức về Vườn Quốc gia nổi tiếng này.
Mục lục bài viết
1. Thuyết minh Vườn quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai) hay nhất:
Vườn Quốc gia Cát Tiên được thành lập trên cơ sở sáp nhập ba khu bảo tồn: Khu rừng cấm Nam Cát Tiên, Khu Bảo tồn thiên nhiên Tây Cát Tiên và Khu Bảo tồn tê giác Cát Lộc. Nằm trải rộng trên ba tỉnh Bình Phước, Đồng Nai và Lâm Đồng, vườn có tổng diện tích 71.920 ha, trong đó 39.627 ha thuộc tỉnh Đồng Nai, 27.850 ha thuộc tỉnh Lâm Đồng và 4.443 ha thuộc tỉnh Bình Phước.
Cát Tiên được biết đến là nơi bảo tồn nhiều loài động, thực vật quý hiếm, đặc biệt là hệ sinh thái rừng thường xanh lá rộng – môi trường sống cuối cùng của loài tê giác một sừng ở Việt Nam và trên toàn thế giới. Rừng tự nhiên ở đây có độ che phủ lên tới 80% với hệ sinh thái phong phú gồm rừng thường xanh ẩm, đồng cỏ và vùng đất ngập nước.
Theo thống kê, vườn có 1.610 loài thực vật và 1.568 loài động vật. Trong đó, 31 loài thực vật và 84 loài động vật có tên trong Sách Đỏ Việt Nam, 50 loài chim thuộc diện bảo tồn toàn cầu theo Sách Đỏ IUCN (2008). Đáng chú ý, ba loài đặc hữu của Việt Nam đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng gồm chà vá chân đen, tê giác một sừng Việt Nam và hoẵng Nam Bộ.
Không chỉ vậy, Vườn Quốc gia Cát Tiên còn có địa hình đa dạng và cảnh quan ngoạn mục. Vườn nằm ở vùng chuyển tiếp giữa cao nguyên Nam Trung Bộ và đồng bằng Nam Bộ nên mang đặc trưng địa hình của phần cuối dãy Trường Sơn và khu vực Đông Nam Bộ. Hệ sinh thái đất ngập nước nội địa ven sông ở đây là một trong những hệ sinh thái độc đáo của Việt Nam và thế giới. Bao quanh vùng đất ngập nước là những khu rừng nguyên sinh với những sông suối, thác ghềnh, thung lũng và các vùng bán ngập nước.
Vườn Quốc gia Cát Tiên còn sở hữu nhiều danh thắng nổi bật như thác Trời, thác Bến Cự, thác Dựng, thác Mỏ Vẹt, thác Nơkrót – những địa điểm mang vẻ đẹp hoang sơ, kỳ vĩ. Hệ thống sông ngòi và hồ tự nhiên trong vườn cũng vô cùng phong phú. Sông Đồng Nai có lưu vực 40.800 km², chảy qua vườn khoảng 90 km cùng với suối Đắc Lua dài 20 km, góp phần hình thành nên các bàu nước lớn.
Những “bàu nước” huyền thoại có thể kể đến là Bàu Sấu. Bàu Sấu là hồ nước lớn nhất trong vườn quốc gia, có diện tích mặt nước 92,63 ha, được biết đến là nơi sinh sống của khoảng 100 cá thể cá sấu Xiêm, loài cá sấu quý hiếm. Khu vực này cũng nổi tiếng với loài cá lăng – đặc sản của vùng sông nước. Ngoài ra, bàu Cá rộng 74,3 ha và bàu Bèo rộng 23,92 ha được bao quanh bởi những cây gỗ cổ thụ, tạo nên khung cảnh thiên nhiên nguyên sơ, kỳ vĩ.
Không chỉ là một kho báu về thiên nhiên và đa dạng sinh học, Vườn Quốc gia Cát Tiên còn có giá trị bảo tồn đặc biệt. Năm 1997, nơi đây được công nhận là di tích quốc gia và hiện là một trong những khu dự trữ sinh quyển thế giới do UNESCO ghi danh. Nhờ sự bảo vệ nghiêm ngặt, hệ sinh thái nơi đây vẫn giữ được vẻ nguyên sơ, trở thành mái nhà của nhiều loài động vật quý hiếm như bò tót, hoẵng Nam Bộ và nhiều loài chim đặc hữu. Với sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, hệ sinh thái phong phú và giá trị bảo tồn to lớn, Vườn Quốc gia Cát Tiên không chỉ là điểm đến lý tưởng cho những người yêu thiên nhiên mà còn là biểu tượng quan trọng của công tác bảo tồn đa dạng sinh học tại Việt Nam.
Đến với Vườn Quốc gia Cát Tiên, du khách còn được chiêm ngưỡng vẻ đẹp nổi bật của hệ thực vật rừng thường xanh lá rộng, có diện tích 17.819 ha, nơi tập trung của nhiều loài cây thuộc họ Dầu như dầu rái, dầu lông cùng các loài gỗ quý như cẩm lai Bà Rịa, cẩm lai, gõ, giáng hương,… Bên cạnh đó, còn có rừng thường xanh nửa rụng lá với diện tích 5.097 ha là nơi sinh trưởng của những cây gỗ rụng lá vào mùa khô như bằng lăng ổi, râm,…
Ngoài ra, vườn còn có hệ rừng cây gỗ xen tre nứa rộng 14.361 ha cùng các khu rừng thuần tre nứa lên tới 29.805 ha, chủ yếu hình thành do tác động của con người, gồm các loài tre Lồ Ô, mum, tre gai (la ngà),… Đặc biệt, hệ sinh thái đất ngập nước và bán ngập nước trải rộng trên 3.516 ha, phân bố chủ yếu ở vùng trung tâm Nam Cát Tiên, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nguồn nước và bảo tồn đa dạng sinh học.
Không chỉ là kho báu thiên nhiên, Cát Tiên còn chứa đựng nhiều dấu tích khảo cổ quan trọng, minh chứng cho sự tồn tại của một nền văn hóa cổ. Khu vực này từng là không gian cư trú của nhiều dân tộc thiểu số như Mạ, Chơro, S’Tiêng, Mnông, Tày, Nùng, H’mông, Dao, Hoa, Mường, Ê Đê,… Các dân tộc này hiện vẫn đang bảo lưu nhiều phong tục, lễ hội đặc sắc như lễ hiến tế trâu của người S’Tiêng và Mạ, lễ hội Sayangva (Mừng lúa mới) của người Chơro, lễ mừng lúa mới của dân tộc S’Tiêng và Mnông,… cùng nhiều nghề thủ công truyền thống cần được nghiên cứu và bảo tồn.
Các nhà khảo cổ đã phát hiện 12 di chỉ khảo cổ dạng gò, được cho là phế tích của các đền, tháp cổ cùng nhiều hiện vật quý giá. Đáng chú ý là di tích Gò 1 nằm trên “Đồi Khỉ” cao khoảng 50m, nơi tìm thấy phế tích kiến trúc bằng gạch, gồm tháp thờ, tiền sảnh và các công trình phụ hai bên đường dẫn vào. Bên cạnh đó, nhiều hiện vật có giá trị như tượng thần Ganesa, các phiến đá chạm khắc, gạch cổ cùng các biểu tượng Linga – Yoni bằng thạch anh, đồng, vàng,… đã được khai quật, góp phần làm sáng tỏ lịch sử của vùng đất này.
Vườn Quốc gia Cát Tiên cũng được biết đến là nơi lưu giữ hệ sinh thái ngập nước nhiệt đới cùng đa dạng sinh học phong phú. Bởi giá trị lịch sử địa chất hàng trăm triệu năm, nơi đây được công nhận là Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới (2001) và Khu Ramsar quốc tế (2005) với đất ngập nước tại Bàu Sấu. Những danh hiệu này càng khẳng định nên giá trị to lớn của Cát Tiên trong công tác bảo tồn thiên nhiên và nghiên cứu hệ sinh thái.
Không chỉ có vai trò quan trọng trong bảo vệ đa dạng sinh học, Cát Tiên còn là điểm đến lý tưởng để phát triển du lịch sinh thái bền vững. Những lợi thế này tạo cơ hội để khai thác tiềm năng cảnh quan, đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.
Hơn thế nữa, với hệ động thực vật phong phú, địa chất đặc sắc và các di chỉ khảo cổ quý giá, Cát Tiên là một “phòng thí nghiệm tự nhiên” thu hút nhiều nhà khoa học, sinh viên và những người yêu thiên nhiên đến nghiên cứu, khám phá. Đây vừa là kho báu sinh học vừa là trường học thực tế quan trọng để tìm hiểu về địa chất, địa mạo và sự tiến hóa của hệ sinh thái.
Vườn Quốc gia Cát Tiên quả thực là sự giao thoa giữa vẻ đẹp của thiên nhiên hoang sơ và những dấu ấn văn hóa cổ xưa. Nơi đây không chỉ mang giá trị sinh thái đặc biệt mà còn là minh chứng cho một nền văn minh từng phát triển rực rỡ. Với tầm quan trọng trong bảo tồn đa dạng sinh học và nghiên cứu khoa học, Cát Tiên xứng đáng là một trong những báu vật thiên nhiên và di sản văn hóa quý giá của Việt Nam.
2. Thuyết minh Vườn quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai) đặc sắc:
Nằm ở khu vực cận xích đạo, Rừng Nam Cát Tiên là một trong những khu rừng nhiệt đới quan trọng bậc nhất Việt Nam, trải rộng trên diện tích hơn 70.000 ha, thuộc địa phận ba tỉnh: Lâm Đồng, Đồng Nai và Bình Phước. Được UNESCO công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới, Nam Cát Tiên nổi tiếng với hệ sinh thái rừng ẩm nhiệt đới phong phú, nơi hội tụ nhiều cây cổ thụ lâu đời, phát triển nhờ điều kiện khí hậu thuận lợi.
Rừng Nam Cát Tiên còn là nơi quy tụ của hơn 300 loài gỗ quý. Những cây đại thụ hàng trăm năm tuổi nằm ẩn sâu bên trong khu rừng rậm rạp. Để chạm tới những “báu vật” này, du khách phải băng qua những con suối hoang sơ, len lỏi qua thảm rừng nguyên sinh. Đặc biệt, nơi đây còn là mái nhà chung của nhiều loài thực vật đặc hữu, không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới.
Hệ sinh thái rừng Nam Cát Tiên có khoảng chục vùng đất ngập nước như Bàu Sấu, Bàu Chim, Bàu Cá, Bàu Đắc Lớ và Trảng Cò. Trong đó, Bàu Sấu là khu vực ngập nước lớn nhất, có diện tích ngập thường xuyên hơn 1,5 km², trong khi diện tích ngập theo mùa lên tới 54 km², góp phần duy trì môi trường sống cho nhiều loài động thực vật quý hiếm. Tổng diện tích vùng ngập nước của Nam Cát Tiên ước tính lên đến 137,6 km², đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái toàn khu vực. Hiện rừng nằm trong danh sách tài sản rừng quý báu của nước ta. Rừng cần được bảo vệ và vẫn duy trì được tình trạng nguyên sơ, hoang dã vốn có của nó.
Vào khoảng thập niên 1970, Nam Cát Tiên tồn tại với hai khu vực chính là Nam Cát Tiên và Tây Cát Tiên. Đến ngày 13/1/1992, Chính phủ chính thức thành lập Vườn Quốc gia Cát Tiên theo Quyết định số 01/CT, sáp nhập khu rừng cấm Nam Cát Tiên với Khu bảo tồn thiên nhiên Tây Cát Tiên để bảo vệ hệ động thực vật quý hiếm.
Năm 1978, khu bảo tồn tiếp tục mở rộng về phía Bắc, bao gồm Khu bảo tồn Cát Lộc – nơi sinh sống của loài tê giác Java. Chính loài động vật đặc biệt này đã thu hút sự quan tâm của cộng đồng khoa học thế giới. Tuy nhiên, vào ngày 25/10/2011, Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) công bố loài tê giác Java tại Việt Nam đã tuyệt chủng do nạn săn bắt trái phép. Sau đó, Nam Cát Tiên lại gây chú ý với quần thể bò tót khổng lồ, có cá thể nặng hàng trăm kg, song loài này cũng đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng.
Trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam, Nam Cát Tiên bị ảnh hưởng nặng nề bởi chất độc da cam, khiến nhiều khu vực chỉ còn trơ trọi tre, cỏ dại, không còn cây gỗ lớn. Thêm vào đó, tình trạng phá rừng làm nương rẫy của người dân địa phương cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hệ sinh thái. Vì vậy, năm 1998, Vườn Quốc gia Cát Tiên được thành lập với sứ mệnh bảo tồn thiên nhiên và khôi phục những gì đã mất.
Rừng Nam Cát Tiên có tỷ lệ che phủ rừng tự nhiên lên tới 50%, trong đó rừng tre chiếm 40% và 10% còn lại là đất nông nghiệp. Đây là nơi sinh sống của nhiều loài động vật hoang dã, bao gồm gấu ngựa, gấu chó, bò tót, voi châu Á, trâu rừng, hổ, báo hoa mai, báo gấm, nai,… Bên cạnh đó, khu rừng còn là thiên đường của các loài chim với hơn 350 loài tiêu biểu như vịt trời cánh trắng, đại bàng đen, chim mỏ sừng lớn,…
Đặc biệt, Nam Cát Tiên còn là mái nhà chung của hơn 40 loài động vật nằm trong Sách Đỏ thế giới, trong đó có tê giác một sừng, loài vật quý hiếm từng tồn tại nhưng hiện đã tuyệt chủng ở Việt Nam do tình trạng săn bắn tràn lan.
Ngoài hệ động vật phong phú, rừng Nam Cát Tiên cũng nổi tiếng với nhiều loài lan rừng quý hiếm, không chỉ có vẻ đẹp tinh tế mà còn mang giá trị dược liệu cao. Một số loài lan nổi bật như Thủy Tiên Tua, Bò Cạp, Giáng Hương, Lô Hội, Báo Hỉ, Kim Điệp,… Các loài hoa này đều có tuổi thọ lâu năm, nở kéo dài từ 1 đến 2 tháng mới tàn. Đặc biệt, một số loài như lan gấm, lan kim tuyến còn được sử dụng làm thuốc chữa bệnh trong y học cổ truyền.
Với sự đa dạng sinh học và giá trị lịch sử to lớn, rừng Nam Cát Tiên là một báu vật thiên nhiên không chỉ của Việt Nam mà còn của toàn cầu. Việc bảo vệ và duy trì hệ sinh thái nơi đây không chỉ góp phần bảo tồn thiên nhiên mà còn là trách nhiệm đối với thế hệ tương lai. Những nỗ lực trong công tác bảo tồn rừng Nam Cát Tiên hướng tới mục đích gìn giữ một kho tàng thiên nhiên vô giá của nhân loại cũng như tạo tiền đề cho phát triển du lịch sinh thái bền vững, mang lại lợi ích lâu dài cho cộng đồng và môi trường.
3. Thuyết minh Vườn quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai) ngắn gọn:
Chỉ cách TP.HCM khoảng 160 km về phía Bắc, Vườn Quốc gia Cát Tiên là một trong những điểm đến du lịch sinh thái hấp dẫn nhất miền Nam. Với diện tích rộng hơn 71.000 ha, khu rừng nguyên sinh này trải dài trên địa bàn ba tỉnh Đồng Nai, Bình Phước và Lâm Đồng, được bao bọc bởi dòng sông Đồng Nai thơ mộng. Không chỉ sở hữu hệ sinh thái phong phú bậc nhất Việt Nam, Cát Tiên còn được xếp vào danh sách các khu bảo tồn thiên nhiên quan trọng của thế giới.
Du khách từ TP.HCM có thể dễ dàng đến Cát Tiên bằng xe máy hoặc xe khách, để rồi lạc bước vào một thế giới hoang dã kỳ thú, nơi thiên nhiên vẫn còn giữ nguyên vẻ đẹp nguyên sơ.
Vườn Quốc gia Cát Tiên là một vùng rừng nhiệt đới chuyển tiếp giữa cao nguyên và đồng bằng, nhờ đó tạo nên một hệ sinh thái đa dạng với năm kiểu rừng chính là: Rừng lá rộng thường xanh, rừng lá rộng nửa rụng lá, rừng hỗn giao gỗ – tre nứa, rừng tre nứa thuần loài và thảm thực vật đất ngập nước. Chính sự đa dạng này đã tạo nên một hệ sinh thái độc đáo của Vườn Quốc gia Cát Tiên, là nơi trú ngụ của hàng nghìn loài động, thực vật quý hiếm.
Về thảm thực vật, Cát Tiên được biết đến là mái nhà của hơn 1.610 loài cây, trong đó có 38 loài quý hiếm được ghi danh trong Sách Đỏ Việt Nam, tiêu biểu như: gõ đỏ, gõ mật, cẩm lai, giáng hương, vên vên, dầu song nàng,…
Hệ động vật cũng vô cùng phong phú với khoảng 1.600 loài, trong đó có 39 loài thú quý hiếm như: Bò tót, voi, chà vá chân đen, vượn đen má vàng, cu li nhỏ,… 22 loài chim được ghi danh trong Sách Đỏ như: gà tiền mặt đỏ, gà lôi hông tía, công, gà so cổ hung, hạc cổ trắng,… cùng 10 loài cá quý hiếm như cá rồng – một trong những loài cá có giá trị cao cả về sinh học lẫn kinh tế.
Một trong những trải nghiệm đáng nhớ nhất tại Cát Tiên chính là chuyến khám phá thế giới động vật về đêm. Khi màn đêm buông xuống, chỉ cần đi sâu vào rừng vài kilomet từ trung tâm vườn, bạn sẽ có cơ hội bắt gặp những đàn hươu, nai ung dung gặm cỏ giữa thiên nhiên hoang sơ. Nếu đủ kiên nhẫn và khéo léo quan sát, bạn còn có thể chiêm ngưỡng những chú chồn, thỏ rừng, bướm đêm và các loài chim lạ trong môi trường sống tự nhiên của chúng. Những khung cảnh ấy không khác gì một thước phim sống động trên kênh Discovery.
Với sự đa dạng sinh học độc đáo và cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, Vườn Quốc gia Cát Tiên không chỉ là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thiên nhiên mà còn là một kho báu sinh học vô giá cần được bảo vệ. Đến với Cát Tiên, bạn sẽ được tận hưởng vẻ đẹp hoang sơ của khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp nơi đây cũng như góp phần công sức nhỏ bé của mình vào việc giữ gìn một trong những cánh rừng nguyên sinh quan trọng nhất của Việt Nam và thế giới.
THAM KHẢO THÊM:
