Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn thường diễn ra vào mồng 9/8 âm lịch hằng năm và được xem là một trong những hoạt động văn hóa quan trọng nhất của người dân nơi đây. Để hiểu rõ hơn về lễ hội này, mời các bạn tham khảo bài viết Thuyết minh về lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn chọn lọc siêu hay dưới đây.
Mục lục bài viết
1. Thuyết minh về lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn chọn lọc siêu hay:
Theo truyền thuyết và thần thoại kể lại thì lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn là lễ hội cầu thịnh vượng và hạnh phúc cho người dân địa phương có từ thế kỉ thứ XVIII. Một vùng đất gồm những cư dân nhiều nơi về đây khẩn hoang, sinh cơ lập nghiệp. Lễ hội chọi trâu nhằm tôn vinh Thuỷ thần, diễn ra vào ngày 9 tháng 8 âm lịch hàng năm, tại thị xã Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng.
Để có những con trâu tham gia cuộc đấu giành thứ bậc cao (trận chung kết) trong ngày chính hội (9/8 âm lịch), vòng đấu loại phải thực hiện trước đó (tháng 6 âm lịch). Theo tục lệ, ba làng Đồ Sơn, Đồ Hải và Ngọc Xuyên đều có trâu tham gia trận chung kết. Lệ căn cứ vào “suất đinh” trong số 18 giáp ở ba làng để chọn ra số trâu được thi đấu vòng cuối của mỗi làng.
Ngày hội chính, nhiều người dân từ Trà cổ (Quảng Ninh) cũng đi thuyền kéo nhau về dự hội, vì Đồ Sơn là đất tổ của họ (Trà cổ có tổ Đồ Sơn). Người dân khắp nơi trong thành phố và nhiều tỉnh thành ở xa tấp nập tới dự hội:
Dù ai buôn đâu bán đâu
Mồng chín tháng Tám chọi trâu thì về
Dù ai buôn bán trăm nghề
Mồng chín tháng Tám thì về chọi trâu.
Thời gian mở hội đã là bài ca truyền tụng từ lâu đời trong dân gian.
Chọi trâu Đồ Sơn diễn ra trong một buổi, ít khi kéo dài tới một ngày! Cuộc đấu có khi chỉ trong khoảnh khắc là quyết định. Khâu chuẩn bị cho giờ phút giao đấu quyết liệt ấy lại rất công phu và vô cùng thận trọng.
Địa điểm mở hội là đình tổng Đồ Sơn. Cờ hội giăng trước cửa đình. Cọc phân định mốc giới sới chọi đã được căng dây trên bãi đất rộng chừng 20.000 mét vuông. Khán đài dành cho các quan khách được dựng lên và trang trí lộng lẫy. Hai bên sới chọi có dựng các chuồng cho trâu chờ xuất trận. Hai lá cờ hội lớn được cắm ở hai đầu sới.
Các trâu chọi của các làng vào Xào Xá. Người rước trâu thần phải tắm rửa sạch sẽ sao cho thật thanh khiết, mặc áo dài, thắt lưng đỏ; đội nón lá dứa. Trâu thần cũng được trang trí, lưng trùm vải đỏ, sừng buộc những dải lụa.
Lễ dâng hương mở hội bắt đầu ở đền Nghè thuộc phường Vạn Ninh. Sau đó là lễ rước kiệu bát cống, long đình cờ thần bay phấp phới, rộn rã trong tiếng nhạc bát âm dẫn trâu đi trình thành. Những lá cờ vung lên quật xuống mạnh mẽ, dứt khoát, nhịp nhàng. Có lúc cờ phất tròn như dải lụa quấn lấy thân người. Múa cờ dàn theo hình thế trận, bên tả, bên hữu, lúc như đan chéo vào nhau như hai đội quân đang giao chiến. Hội chọi trâu là một ngày hội gắn với tục thờ cúng thuỷ thần và tục hiến sinh nhưng bên cạnh những tập tục đó là tinh thần thượng võ của người dân Đồ Sơn, Hải Phòng.
2. Thuyết minh về lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn chọn lọc ấn tượng:
“Dù ai buôn đâu bán đâu,
Mồng chín tháng tám chọi trâu thì về,
Dù ai buôn bán trăm nghề,
Mồng chín tháng tám thì về chọi trâu”
Đã từ rất lâu lễ hội chọi trâu đã trở thành một bản sắc văn hóa độc đáo, rất riêng của người Đồ Sơn, Hải Phòng. Mỗi năm lễ hội lại thu hút hàng nghìn khách du lịch ghé thăm, để lại nhiều ấn tượng thú vị trong lòng khách tham quan.
Lễ hội chọi trâu có tên gọi khác là đấu ngưu. Chẳng ai biết nó có tự bao giờ nhưng từ lâu đã trở thành tập tục truyền thống gắn liền với người dân vùng biển Đồ Sơn, Hải Phòng. Hàng năm cứ vào dịp tháng 8 âm lịch, người dân cả nước lại nô nức kéo về Đồ Sơn để tham dự lễ hội đặc sắc này.
Lễ hội chọi trâu bắt đầu từ tháng 6 âm lịch nhưng mọi công đoạn đều được chuẩn bị ngay từ tháng giêng. Để có những ngày hội thành công nhất, công đoạn công phu nhất đó là chọn trâu, nuôi dưỡng và huấn luyện trâu. Để có những con trâu khỏe thì giống trâu phải tốt. Sau tết nguyên đán, các sới chọi trâu đều cử người của mình xuống các vùng để tìm mua trâu. Những con trâu ưng ý là những con trâu đực to và khỏe, da đồng, lông dày và cứng, ức rộng, cổ tròn dài lưng càng dày, phẳng. Háng trâu phải rộng, sừng trâu đen, đầu sừng vênh lên, mắt trâu đen, có tròng đỏ. Qua bao năm tháng lặn lội kiếm tìm, họ đúc kết và truyền tai nhau rằng: Những con trâu mua được ở Chợ Gồi (Nam Định), Thái Bình, Tuyên Quang, Hải Dương là những con trâu có sức chiến mạnh và chiến thắng. Do đó cứ đúng dịp là người dân lại xuống các vùng này để tìm mua trâu.
Việc chọn mua trâu đòi hỏi phải có con mắt tinh tế, tỉ mỉ và kĩ lưỡng. Sau công đoạn mua trâu, người chủ sẽ mang trâu về sới để nuôi dưỡng và huấn luyện. Chọn trâu đã khó, nuôi trâu và huấn luyện trâu lại càng khó gấp bội. Nuôi trâu phải là những đấu thủ có kinh nghiệm dày dặn lâu năm. Trâu mang về được nhốt trong chuồng riêng, kín đáo, tách biệt với trâu nhà. Thức ăn cho trâu là loại cỏ như cỏ gừng, lông; vào mùa đông cây cỏ khan hiếm thì phải bổ sung rơm rạ, cám và ngô để cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho trâu. Bên cạnh việc chọn cỏ thì việc vệ sinh chuồng trại và cơ thể cho trâu cũng được các quản ngưu hết sức chú trọng. Những người nuôi trâu phải tỉ mỉ, kì cọ sạch những bụi bẩn trên da và lỗ tai, phải lấy sạch đất cát từ sừng và móng để tránh bị làm mòn ảnh hưởng đến chất lượng chiến của trâu.
Nơi dùng để huấn luyện trâu thường là những khu bãi đất rộng, có nhiều người vây quanh gõ chiêng trống hò hét. Khi huấn luyện các đấu thủ phủ lên mình trâu một tấm vải đỏ để trâu quen dần với không khí của ngày hội. Người huấn luyện khéo léo dạy cho trâu những ngón đòn hiểm, những miếng vỏ đá, húc để lật thủ đối phương. Đặc biệt để trâu thuần phục và đạt hiệu quả cao nhất thì người huấn luyện phải dành cho trâu một tình cảm yêu quý, gắn bó. Sau nghi thức tế đình và huấn luyện trâu được ưu ái gọi với cái tên “ông trâu”.
Lễ hội chọi trâu bao gồm 2 phần: phần lễ và phần hội. Hai phần này không tách riêng biệt mà đan xen với nhau. Ngay từ mùng 1 tháng 9 âm lịch các vị cao niên ở các làng có trâu chọi đã làm lễ tế thần Điểm Tước ở Đình Tổng. Sau đó là lễ rước nước cùng với tục tế Thủy Thần. Mỗi làng sẽ được ban một lọ nước thánh và đem về đình riêng.
Ngày chính hội diễn ra vào mùng 9 tháng 8 âm lịch. Ngay từ tờ mờ sáng, các nghi thức lễ tế tại đình thành làng đã được tiến hành tổ chức. Xong xuôi các nghi thức là lễ rước trâu đi thi đấu. Dẫn đầu đám rước là trống chiêng, cờ hoa bát bửu rộn rã. Tiếp theo là các bô lão và các chú trâu được sắp xếp theo phân loại vòng đấu bảng. Mỗi chú trâu được phủ một tấm vải đỏ, sừng quấn tấm lụa điều, hai bên là hai chàng trai tay cầm cờ đuôi nheo để múa. Đoàn rước đi đến đấu, trống chiêng tưng bừng, hừng hực khí thế đến đó. Mọi người dân cũng đều nô nức nối đuôi nhau từng đoạn tấp nập rước trâu vào xá thi đấu.
Trâu bước vào xá trong tiếng trống, tiếng hò reo dõng dạc, hào sảng đất trời. Khai hội là tiết mục múa cờ được biểu diễn điêu nghệ, tài hoa bởi 24 tráng sĩ.
Múa cờ vừa dứt 2 ông trâu được dắt vào sới với tư thế hiên ngang, lọng cờ hoa náo nhiệt. Khi hai ông trâu chỉ còn cách nhau khoảng 20m người dắt nhanh chóng rút sẹo trâu rồi khẩn trương nhảy ra khỏi sới chọi. Lúc này trong sới chỉ còn 2 ông trâu tự do chiến đấu, quyết liệt tranh giành thắng bại. Con trâu thắng chung cuộc được tôn làm “cụ trâu” được ban một lá cờ vóc hồng thêu gấm “Thượng đẳng” bằng kim tuyến và một bát hương bằng đá xanh long trọng rước trở về làng.
Sáng ngày mùng 10/8 toàn bộ các chú trâu tham gia trong lễ hội đều được mang giết thịt làm lễ tế vật ở thần đình. Vật tế gồm một đĩa tiết trâu và lông trâu. Kết thúc lễ tế đĩa tiết trâu và lông trâu được đem đổ xuống biển, phần còn lại đem phân phát, ban lộc cho người dân trong vùng.
Ngày 16/8, làng tiến hành nghi thức cuối cùng là tống thần. Sau nghi thức này, lễ hội kết thúc.
Chọi trâu Đồ Sơn là vẻ đẹp giao thoa của tinh hoa văn hóa nông nghiệp đồng bằng với văn hóa cư dân miền biển. Lễ hội chính là biểu trưng cho ước nguyện mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng, khát vọng ấm no, vụ mùa khai thái bình an, nhiều tôm cá. Đây là một bản sắc văn hóa tinh thần rất riêng rất độc đáo của cư dân miền biển đồ Sơn.
3. Thuyết minh về lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn chọn lọc xuất sắc:
Trải qua bốn ngàn năm văn hiến, lịch sử đã chứng kiến Việt Nam – một đất nước nhỏ bé – vươn lên từ nghịch cảnh, giành lại lãnh thổ từ tay quân xâm lược để giữ vững chủ quyền và những giá trị văn hóa thiêng liêng. Và sau tất cả, những phong tục tập quán, lễ hội dân gian mang đậm bản sắc dân tộc vẫn được gìn giữ và lưu truyền đến tận bây giờ. Ở mỗi địa phương, mỗi vùng miền sẽ có những lễ hội riêng biệt mang giá trị tinh thần và tâm linh độc đáo. Trong đó, lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được xem là một nét đẹp văn hóa của người dân vùng biển Hải Phòng.
Người ta chẳng rõ lễ hội chọi trâu Đồ Sơn có từ khi nào, chỉ biết rằng đây là một tập tục lâu đời, gắn liền với đời sống sinh hoạt của người dân vạn chài tại vùng biển Đồ Sơn, Hải Phòng. Lễ hội này thường diễn ra vào mồng 9/8 âm lịch hằng năm và được xem là một trong những hoạt động văn hóa quan trọng nhất của người dân nơi đây. Đặc biệt, vào năm 2013, hoạt động này đã vinh dự được xếp vào danh sách một trong những Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.
Người ta kể rằng, vào khoảng thế kỷ XIX, có một người dân đi ngang qua đền thờ của vị tôn thần Tước Điểm Đại Vương – một vị Thủy Thần cai trị vùng biển Đồ Sơn – đã chứng chứng cảnh hai con trâu đang húc nhau. Tuy nhiên, khi nghe thấy tiếng động, chúng đã bỏ chạy xuống biển. Vì thế, người dân nơi đây cho rằng, hai con trâu đó chính là vật cưỡi dưới trướng vị thủy thần. Và tập tục chọi trâu đã được tổ chức vào ngày 9.8 âm lịch hằng năm dựa trên sự kiện này.
Cũng có ý kiến cho rằng, sở dĩ nơi đây có lễ hội chọi trâu là để làm yên lòng cá Kình dưới biển nên người dân đã tổ chức chọi trâu, chọn ra con trâu thắng đi hiến tế với mong cầu không bị cá kình ăn thịt khi đi biển nữa.
Như vậy, có thể nói rằng, ý nghĩa chính của lễ hội này chính là để ghi nhớ công ơn của các vị thủy thần. Đồng thời, người dân nơi đây cũng gửi gắm mong cầu cho công việc đánh bắt được thuận lợi, mưa thuận gió hòa. Không chỉ thế, lễ hội chọi trâu Đồ Sơn còn thể hiện tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau của người dân các làng xã.
Việc chuẩn bị cho lễ hội chọi trâu Đồ Sơn cũng khá kỳ công. Người ta sẽ chọn ra những con trâu chọi đến từ các vùng đất nổi tiếng về giống trâu đẹp, khỏe trước một năm diễn ra lễ hội. Sau đó, họ sẽ đem về nuôi dưỡng rồi huấn luyện chúng cho đến khi lễ hội bắt đầu. Một con trâu chọi được gọi là đạt chuẩn khi nó đáp ứng các tiêu chí sau: trâu đực, to khỏe, có da hồng, lông móc, ngực nở, lưng dày rộng, sừng đen bóng, giữa hai sừng có xoáy tròn… Việc chọn trâu cũng được thực hiện bởi những người có kinh nghiệm lâu năm.
Nhìn chung, công cuộc chuẩn bị cho lễ hội này khá là kỳ công và vất vả, đặc biệt là vấn đề chọn trâu, huấn luyện trâu. Về trường đấu thì cần một khu đất trống với diện tích 800m vuông, có hào nước bao quanh.
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được chia làm hai phần gồm phần lễ và phần hội. Hai phần này sẽ được tổ chức đan xen vào nhau, chứ không được phân định một cách rạch ròi như những lễ hội khác. Phần lễ sẽ bắt đầu từ ngày 1 đầu tháng. Các vị cao niên có vai vế trong làng sẽ đảm nhiệm vai trò làm lễ tế Thủy Thần. Lễ tế này sẽ được làm tại đình tổng, sau đó là lễ rước nước với việc rước các lọ nước thần về từng đình riêng của mỗi làng.
Tiếp theo, các nhà có trâu chọi sẽ đem trâu ra làm lễ tế Thành Hoàng để chuẩn bị cho hội chọi trâu. Lễ tế hoàn thành, người ta sẽ gọi trâu một cách tôn kính là “ông Trâu”.
Ngày 9/8 âm lịch chính là thời điểm chính thức bắt đầu lễ hội chọi trâu. Trâu sau khi được xem phép Thành Hoàng đi chọi sẽ được rước đi bằng nghi lễ vô cùng long trọng với lọng, kiệu, cờ ngũ sắc, trống chiêng… Người rước trâu cũng có những quy định về ăn mặc như phải áo dài khăn đóng truyền thống, còn người khiêng kiệu hay vác lọng cần phải mặc quần áo với sắc đỏ và vàng làm chủ đạo, quần áo cũng được may theo kiểu cách truyền thống. Với người dẫn loa, họ phải mặc áo lương đen, quần trắng, khăn xếp cùng thắt lưng đỏ. Đám rước trâu cứ thế được diễn ra một cách rộn ràng, trang nghiêm với nhạc bát âm, cờ bay phấp phới hòa cùng tiếng reo hò hào hứng của người xem.
Trâu khi được đưa vào đấu trường sẽ đứng tại vị trí được phân bố. Sau đó, tiếng trống, tiếng loa sẽ nổi lên nhằm cổ vũ tinh thần mạnh mẽ. Mở màn cho hội chọi trâu chính là nghi thức múa cờ được 24 thanh niên trai tráng khỏe mạnh mà làng tuyển chọn. Màn múa cờ kết thúc sẽ là lúc trâu được dẫn vào sân đấu với vị trí cách nhau 20m. Chủ trâu lúc này sẽ nhanh chóng rút đi vật giữ trâu (hay còn được gọi là sẹo). Cứ thế, trâu sẽ tự do lao vào chọi nhau trong tiếng reo hò cỗ vũ từ khán giả xem hội. Sau trận đấu, trâu chiến thắng sẽ được rước về đình tổng với những lễ nghi vô cùng trang trọng.
Đến ngày 10 tháng 8, toàn bộ trâu đã tham gia thi đấu sẽ được đem đi giết thịt, hiến tế và khao cả làng. Việc làm này có ý nghĩa như một hành động chia lộc, để mỗi một người dân đều được hưởng phước từ thủy thần, được phù hộ cho đời sống khấm khá, no đủ. Lễ hội kéo dài đến 16/8 âm lịch thì mới kết thúc. Nghi lễ “tống thần” và rã đám chính là những nghi lễ cuối cùng, chính thức khép lại một kỳ lễ hội quan trọng trong năm và người dân sẽ lại quay về cuộc sống bình thường.
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn là một trong số những lễ hội đặc sắc mang đậm bản sắc văn hóa vùng miền. Nó có ý nghĩa văn hóa vô cùng to lớn và thể hiện trọn vẹn những nét đẹp trong phong tục truyền thống của người dân vùng biển trong đời sống lao động. Đồng thời, nó cũng thể hiện mối quan hệ hài hòa giữa con người với thiên nhiên. Tuy nhiên, bên cạnh những nét đẹp đặc trưng cùng giá trị truyền thống lâu đời, cũng cần có những quy định nhằm đảm bảo an toàn trong việc chọi trâu. Đồng thời, những chế tài nghiêm ngặt giúp giảm thiểu tối đa tai nạn đáng tiếc cũng là điều cần bận tâm nhằm giữ nguyên giá trị, ý nghĩa tốt đẹp của ngày hội này.
THAM KHẢO THÊM:
