Thuyết minh về chiếu Cẩm Nê gồm các bài văn mẫu hay được chúng tôi sưu tầm và tổng hợp giới thiệu tới các em học sinh tham khảo, củng cố kỹ năng cần thiết cho bài kiểm tra viết sắp tới đây của mình. Mời các em học sinh cùng tham khảo.
Mục lục bài viết
1. Thuyết minh về làng chiếu Cẩm Nê lớp 8 chọn lọc hay nhất:
Nếu quay trở lại những trang sử xa xưa, nghề dệt chiếu tại vùng Quảng Nam đã tồn tại từ rất lâu, chung thời với nghề dệt chiếu ở Quảng Bình và Thừa Thiên. Trích từ “Phú Biên Tạp Lực” của Lê Quý Đôn, ghi chép rằng: “… Xã Hòa Sơn, huyện Tân Phúc, phủ Điện Bàn gửi chiếu hoa thay cho quân lính, hàng năm trước ngày mồng một Tết, dinh Quảng Nam thu chiếu miến lớn 25 đôi, chiếu miến nhỏ năm đôi, chiếu thảm tám đôi, chiếu phản dài tám đôi, chiếu phản ngắn một đôi, chiếu nho dày bốn đôi, chiếu cầu trơn trải ở Văn Miếu một đôi, chiếu thảm cạp lục huyền một đôi, cộng năm mươi ba đôi lại các hạng chiếu trơn phát ở cộng đường phủ và các chùa miếu xứ ấy là 75 đôi”…
Ở Quảng Nam, có đến hai làng nổi tiếng với nghề dệt chiếu, không chỉ làng Cẩm Nê mà còn có làng Bàn Thạch. Tuy nhiên, người ta chưa rõ làng nào đã bắt đầu nghề dệt chiếu trước. Hỏi về nguồn gốc của nghề chiếu ở đây, khi đến Cẩm Nê và trò chuyện với các cụ già, họ kể rằng: Theo câu chuyện truyền miệng từ xa xưa, chiếu ở vùng này xuất phát từ Nga Sơn, Thanh Hóa.
Dân làng Cẩm Nê, ngoài việc dệt chiếu, còn trồng lúa. Tuy nhiên, nghề chính của họ vẫn là dệt chiếu, do làng có ít đất ruộng. Điều đặc biệt là xung quanh Cẩm Nê không có nơi trồng cây đay và lác (cói), nhưng lại nổi tiếng với nghề dệt chiếu. Để có nguyên liệu dệt chiếu như đay và lác, họ phải đi đến các vùng xa trong tỉnh để mua về sử dụng. Cẩm Nê dệt nhiều loại chiếu, bao gồm chiếu khổ rộng, khổ hẹp, chiếu trơn và chiếu hoa.
Chiếu trơn là loại chiếu được dệt từ sợi màu trắng không qua quá trình nhuộm. Chiếu trơn này có thể là loại lác dài không chắp, hoặc sợi nho liền nhau. Sau khi dệt xong, chiếu được phơi nắng để lá chiếu trắng sáng bóng và sợi lác, sợi đay không dùng để dệt được cắt bỏ.
Loại chiếu hoa ở Cẩm Nê lại không giống như ở một số vùng khác, nơi người ta in hoa lên chiếu sau khi dệt chiếu trắng. Ở đây, họ chọn sợi lác và nhuộm màu tùy thuộc vào sở thích của người làm. Có thể nhuộm màu đỏ, xanh, lục, vàng, và nhiều màu khác. Sợi lác sau khi được nhuộm và phơi khô sẽ được dùng để dệt chiếu hoa.
Dệt chiếu hoa ở Cẩm Nê đòi hỏi sự công phu. Ngoài việc chọn và nhuộm sợi lác, công phu còn nằm ở cách mắc cửi, mặt cửi chạm khô (go), và sự khéo léo trong việc điều khiển sợi đay. Mỗi chiếc chiếu hoa trên khung dệt không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật với hình dáng hoa văn và chữ nghĩa, mà còn là sản phẩm của sự khéo léo trong việc điều khiển đôi tay và ngón tay khi dệt.
Thường thường, trên một chiếc chiếu hoa, chữ Thọ được trải ở giữa, dùng để trang trí ở đình làng hoặc các nhà lớn. Ở bốn góc chiếu có thể thấy tứ linh hoặc bốn hoa văn lớn, và xung quanh có nhiều kiểu trang trí, nẹp ngoài hai đường kẻ màu đỏ hoặc xanh, tạo nên vẻ trang nhã và hài hoà. Chiếu hoa dệt lát nhuộm sần, hoa văn nổi cả hai mặt chiếu, một mặt chính và một mặt phụ, không giống như chiếu in hoa chỉ có hoa ở một mặt.
Một trong những kỹ thuật tinh tế của nghề dệt chiếu ở đây là lựa chọn cây làm khố (go) và thoi dệt. Việc này đòi hỏi sự chọn lựa giữa cây nào thẳng, nhẹ và bền… Tại vùng Cẩm Nê, người ta thường ưa dùng cây cau già để tạo ra khố và thoi dệt.
Trong quá trình dệt, hai người tham gia, một người giữ khổ chiếu và một người cầm thoi, họ làm việc liên tục trong khoảng mười giờ để tạo ra một hoặc hai đôi chiếu, tùy thuộc vào loại chiếu, có thể là chiếu hoa hoặc chiếu trơn, có khổ rộng hoặc khổ hẹp. Sau khi dệt xong, chiếc chiếu được phơi trải khắp sân: từ vườn đến những bức tường, để chiếu nguội và hoàn thiện một phần cuối cùng của quá trình: ghim các đầu dây đay, đảm bảo rằng các sợi lác hai đầu chiếu không bung ra. Công việc này đòi hỏi sự khéo léo và kỹ thuật cao, vì nếu không, chiếc chiếu có thể bị lệch.
Không chỉ giới hạn ở việc dệt những chiếc chiếu dành cho thị trường lân cận, mà trong làng, một số người mua sỉ chiếu để gom lại và đóng gói thành từng bó, mỗi bó chứa mười đôi chiếu. Những bó chiếu được vận chuyển bằng ghe bầu hoặc tàu hỏa đến vùng Thừa Thiên, Quảng Trị để bán. Nếu thị trường Quảng Trị ưa chuộng chiếc chiếu Cẩm Nê trơn, thì thị trường Thừa Thiên, đặc biệt là Huế lại ưa thích chiếc chiếu hoa có chữ Thọ.
Qua bao biến cố lịch sử, làng chiếu Cẩm Nê cũng đã trải qua những thời kỳ khó khăn với nghề nghiệp này. Tuy nhiên, đến ngày nay, nhờ sự tài năng và sáng tạo của những đôi bàn tay khéo léo, đến cùng với tinh thần cần cù không ngừng, làng chiếu Cẩm Nê vẫn giữ vững sự phát triển. Sản phẩm chiếu Cẩm Nê vẫn là lựa chọn ưa thích của người dân miền Trung nói riêng và cả nước nói chung, chứng tỏ sức hút và sự tin dùng từ cộng đồng.
2. Thuyết minh về làng chiếu Cẩm Nê lớp 8 chọn lọc:
Nếu quay lại thời kỳ xa xưa, nghề dệt chiếu ở vùng Quảng Nam đã có lịch sử lâu dài, đồng thời phát triển cùng thời với nghề dệt chiếu ở Quảng Bình và Thừa Thiên. Trong “Phú biên tạp lực” của Lê Quý Đôn, có ghi chép về việc: Xã Hòa Sơn, huyện Tân Phúc, phủ Điện Bàn, mỗi năm trước ngày mồng một Tết, dinh Quảng Nam thu chiếu miến lớn 25 đôi, chiếu miến nhỏ năm đôi, chiếu thảm tám đôi, chiếu phản dài tám đôi, chiếu phản ngắn một đôi, chiếu nho dày bốn đôi, chiếu cầu trơn trải ở Văn Miếu một đôi, chiếu thảm cạp lục huyền một đôi, tổng cộng là 75 đôi được phân loại và phát động trên các đường phủ và tại các chùa miếu trong khu vực…
Ở Quảng Nam, có hai làng nổi tiếng với nghề dệt chiếu. Ngoài làng Cẩm Nê, còn có làng Bàn Thạch. Tuy nhiên, người ta vẫn chưa xác định được làng nào đã thực sự có nghề dệt chiếu trước. Về nguồn gốc của nghề dệt chiếu trong vùng này, khi đến Cẩm Nê và trò chuyện với các cụ già, họ kể lại rằng: Câu chuyện được truyền miệng từ thời xa xưa cho đến thời của các cụ, kể về nguồn gốc của nghề dệt chiếu trong khu vực này, và nghe nói chiếu được đưa vào từ vùng Nga Sơn, Thanh Hóa.
Nhân dân ở Cẩm Nê không chỉ dựa vào nghề dệt chiếu mà còn trồng lúa. Tuy nhiên, nghề dệt chiếu vẫn là nguồn sống chính, đặc biệt khi làng có ít ruộng đất. Một điều đặc biệt là xung quanh Cẩm Nê, không có nơi nào trồng cây đay và lác (cói), nhưng lại có nghề dệt chiếu nổi tiếng và phát triển. Để có nguyên liệu dệt chiếu như đay và lác, người ta phải đi đến các vùng xa trong tỉnh để mua về sử dụng. Cẩm Nê dệt nhiều loại chiếu, bao gồm khổ rộng, khổ hẹp, chiếu trơn và chiếu hoa.
Loại chiếu trơn được dệt từ sợi màu trắng không nhuộm. Chiếu trơn này dùng sợi lác dài không chắp, trong khi sợi nho bán đắt hơn loại dệt lác chắp, có hai sợi lác ngắn nối tiếp nhau. Sợi lác phải được phơi khô vừa đủ, khi khô còn giữ màu xanh, sau đó được sử dụng để dệt chiếu. Sau khi dệt xong, chiếc chiếu được phơi nắng, để lá chiếu trắng trở nên sáng bóng, đồng thời làm khô giòn những đầu thừa thòi ra trên mặt lá chiếu từ sợi lác và sợi đay. Sau cùng, dùng dao sắc để cắt đứt những đầu thừa.
Loại chiếu hoa ở Cẩm Nê không phải là chiếc chiếu trắng được in hoa sau khi dệt, giống như một số vùng khác. Thay vào đó, người ta phải chọn sợi lác và nhuộm chúng tùy thuộc vào sở thích của từng người chủ. Các màu sắc như đỏ, xanh, lục, vàng,… được nấu chảy và nhúng sợi lác vào, nhúng từng nạm một rồi đem phơi khô. Một nạm lác có thể được nhuộm một hoặc hai ba lần, tùy thuộc vào màu sắc và độ đậm nhạt của phẩm nhuộm. Sau khi sợi lác màu khô, chúng được dùng để dệt chiếu hoa. Quá trình này đòi hỏi công phu, không chỉ trong việc chọn và nhuộm sợi lác, mà còn trong việc sử dụng sợi đay mắc canh cửi một cách tinh tế. Sợi đay cửi có thể được mắc canh đơn hoặc kép, và mặt cửi được chạm khô (go) để khi dệt, có thể điều chỉnh khổ chiếu để tạo ra các hình văn trên mặt chiếu. Công đoạn này còn đòi hỏi người cầm khô phải ngồi trêu và giữa mặt cửi đay, đồng thời sắp xếp hình dáng và vị trí của hoa văn hoặc chữ nghĩa (như chữ Thọ, chữ Song Hỷ) trong đầu mình. Khi ngồi vào khung dệt, tay cầm khô và ngón tay phải điều khiển các sợi đay bằng cách nâng lên hoặc đẩy xuống, hoặc xoay trái phải để khi con thoi đưa sợi lác vào, chúng khớp một cách hài hòa, tạo ra hình ảnh trên mặt chiếu. Có thể nói rằng, người cầm khô là người nghệ nhân tạo ra bức tranh trang trí trên mặt chiếu, không bằng bút lông mà bằng đôi tay điều khiển cái khô và mũi thoi của mình. Trên một chiếc chiếu hoa, thường có chữ Thọ ở giữa, phục vụ cho các đình làng và các phản nhà lớn, hoặc có chữ Song Hỷ nếu dành cho đám cưới. Còn ở bốn góc, có thể là tứ linh hoặc bốn hình văn lớn, với những hình trang trí nhiều kiểu xung quanh hai đường kẻ đỏ hoặc xanh, tạo nên sự trang nhã và hài hòa. Chiếc chiếu hoa thường có bề mặt nhuộm sần, hoa văn nổi bật cả hai mặt chiếu, một mặt chính và một mặt phụ, không giống như chiếc chiếu in hoa chỉ có hoa ở một mặt trên.
Một phần quan trọng của nghề dệt chiếu ở đây là việc lựa chọn cây để làm khố (go) và thoi dệt. Quy trình này đòi hỏi sự chọn lọc giữa các loại cây thẳng, nhẹ và bền. Tại vùng Cẩm Nê, cây cau già thường được ưa chuộng để làm go và thoi dệt.
Trong quá trình dệt, hai người tham gia, một người giữ khổ chiếu và một người cầm thoi, họ làm việc liên tục trong khoảng mười giờ để tạo ra một hoặc hai đôi chiếu. Loại chiếu có thể là chiếu hoa hoặc chiếu trơn, có khổ rộng hoặc khổ hẹp. Sau khi dệt xong, chiếc chiếu được trải khắp sân: từ vườn đến những bức tường, để chiếu nguội và hoàn thiện bằng cách ghim các đầu dây đay, đảm bảo rằng sợi lác hai đầu chiếu không bung ra. Công đoạn này đòi hỏi sự khéo léo và cả một cặp mắt mỹ thuật, vì nếu không, chiếc chiếu có thể bị lệch.
Ngoài việc dệt những chiếc chiếu để bán trong vùng, trong làng có một số người mua sỉ chiếu để đóng gói thành từng bó, mỗi bó chứa mười đôi chiếu. Những bó chiếu được vận chuyển bằng ghe bầu hoặc tàu hỏa đến vùng Thừa Thiên, Quảng Trị để bán. Trong khi thị trường Quảng Trị ưa chuộng chiếc chiếu Cẩm Nê trơn, thì thị trường Thừa Thiên, đặc biệt là Huế lại ưa thích chiếc chiếu hoa có chữ Thọ.
Qua bao biến cố lịch sử, làng chiếu Cẩm Nê đã trải qua nhiều khó khăn với nghề dệt. Tuy nhiên, đến nay, nhờ đôi bàn tay khéo léo, đức tính cần cù và sự sáng tạo của người dân Hòa Tiến, làng chiếu Cẩm Nê vẫn tiếp tục phát triển, và sản phẩm chiếu Cẩm Nê vẫn là một trong những lựa chọn được người dân miền Trung.
3. Thuyết minh về làng chiếu Cẩm Nê lớp 8 đặc sắc:
Trong quá khứ lịch sử, ngành nghề dệt chiếu ở vùng Quảng Nam đã tồn tại từ lâu và phát triển đồng bộ với nghệ thuật dệt chiếu ở Quảng Bình và Thừa Thiên. Trích từ “Phủ biên tạp lực của Lê Quý Đôn” mô tả: “… Xã Hòa Sơn, huyện Tân Phúc, phủ Điện Bàn nộp chiếu hoa thay cho sưu lính, hàng năm trước ngày mồng một tết, dinh Quảng Nam thu chiếu miến lớn 25 đôi, chiếu miến nhỏ năm đôi, chiếu thảm tám đôi, chiếu phản dài tám đôi, chiếu phản ngắn một đôi, chiếu nho dày bốn đôi, chiếu cầu trơn trải ở Văn Miếu một đôi, chiếu thảm cạp lục huyền một đôi, cộng năm mươi ba đôi lại các hạng chiếu trơn phát ở cộng đường phủ và các chùa miếu xứ ấy là 75 đôi”…
Quảng Nam tự hào với hai làng nổi tiếng trong nghệ thuật dệt chiếu, không chỉ là làng Cẩm Nê mà còn có làng Bàn Thạch. Cho đến nay, vẫn chưa có thông tin chính xác về làng nào bắt đầu nghề dệt chiếu trước. Khi thăm làng Cẩm Nê và trò chuyện với các cụ già, câu chuyện lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác kể về nguồn gốc nghề dệt chiếu: Chiếu của vùng này có nguồn gốc từ Nga Sơn, Thanh Hóa. Dù người dân Cẩm Nê cũng trồng lúa, nhưng nghề chính của họ vẫn là dệt chiếu do đất đai hạn chế. Điều độc đáo là xung quanh Cẩm Nê không có cây đay và lác, nhưng nghệ thuật dệt chiếu lại phát triển mạnh mẽ. Để có nguyên liệu như đay và lác, người dân phải đi mua từ các vùng xa trong tỉnh.
Cẩm Nê nổi tiếng với việc dệt nhiều loại chiếu, bao gồm chiếu trơn, chiếu hoa, chiếu khổ rộng, khổ hẹp. Chiếu trơn là loại chiếu giữ nguyên sợi màu trắng không nhuộm. Chiếu trơn có loại dùng lác dài không chắp, sợi nho bán đắt hơn so với dệt lác chắp, dệt hai sợi lác ngắn tiếp nối nhau. Chiếu trơn thường được phơi nắng để lá chiếu trắng sáng bóng, đồng thời để khô giòn đầu thừa thòi ra trên mặt lá chiếu từ sợi lác và đay, sau đó sử dụng dao sắc phạt để đứt hết.
Loại chiếu hoa ở Cẩm Nê không đơn giản là dệt chiếu trắng rồi in hoa lên, mà phải chọn sợi lác để nhuộm màu theo mong muốn. Màu sắc như đỏ, xanh, lục, vàng được nấu lên và nhúng sợi lác vào, sau đó phơi khô. Mỗi lần nhúng có thể được thực hiện một hoặc hai ba lần tùy thuộc vào màu sắc và độ đậm nhạt mong muốn. Sau khi khô, sợi lác nhuộm màu được sử dụng để dệt chiếu hoa, một quá trình đòi hỏi sự công phu và kỹ thuật cao. Người dệt không chỉ chọn và nhuộm sợi lác mà còn phải sử dụng sợi đay mắc canh cửi một cách tinh tế.
Trong quá trình dệt chiếu hoa, người thợ phải có khả năng sắp xếp hình dáng hoa văn và bông hoa trên mặt chiếu. Họ cầm cái khố và thực hiện vai trò của một họa sĩ trang trí, không sử dụng bút lông mà thay vào đó là đôi tay điều khiển cái khố và mũi thoi. Trên mỗi chiếc chiếu hoa thường có chữ Thọ ở giữa để trang trí đình làng hoặc các phủ lớn, còn chữ Song Hỷ thì được sử dụng cho các buổi đám cưới. Bốn góc chiếc chiếu thường có tứ linh hoặc bốn hoa văn lớn, còn xung quanh có các hoa văn trang trí, nẹp theo hai đường kẻ màu đỏ hoặc xanh, tạo nên bức tranh trang nhã và hài hòa. Chiếu hoa dệt lát nhuộm sần, hoa văn nổi ở cả hai mặt chiếu, tạo nên sản phẩm độc đáo so với chiếu in hoa chỉ có hoa ở mặt trên.
Một công đoạn quan trọng trong nghề dệt chiếu tại Cẩm Nê là việc chọn cây để làm khố và thoi dệt. Cây cần phải thẳng, nhẹ và bền. Tại đây, cây cau già thường được ưa chuộng để làm go và thoi dệt. Hai người làm việc cùng nhau, một người giữ khổ và một người cầm thoi, dệt liên tục trong mười tiếng đồng hồ để tạo ra một đôi hoặc hai đôi chiếu, tùy thuộc vào loại chiếu. Sau khi dệt xong, chiếu được trải khắp sân, vườn để nguội và hoàn tất công đoạn cuối cùng: ghim đầu dây đay để tránh cho sợi lác hai đầu chiếu bung ra. Công việc này đòi hỏi kỹ thuật và tinh thần mỹ thuật, tránh trường hợp chiếc chiếu bị lệch.
Ngoài những chiếc chiếu thông thường, người dân Cẩm Nê còn sản xuất chiếu để bán quanh vùng, và có những người mua sỉ chiếu để đóng gói và chuyển đi bán ở các vùng Thừa Thiên, Quảng Trị. Mỗi thị trường có sở thích khác nhau, với Quảng Trị ưa thích chiếu trơn của Cẩm Nê, trong khi Thừa Thiên, đặc biệt là Huế, lại ưa chuộng chiếu hoa có chữ Thọ.
Làng Cẩm Nê đã trải qua nhiều biến động trong lịch sử, nhưng nhờ vào sự khéo léo, sáng tạo và cần cù của người dân Hòa Tiến, nơi này vẫn giữ vững và phát triển nghệ thuật dệt chiếu. Sản phẩm chiếu Cẩm Nê tiếp tục là lựa chọn hàng đầu của người dân miền Trung và toàn quốc, chứng tỏ sức hút và chất lượng của nghệ thuật dệt chiếu truyền thống này.
