Thuận lợi, khó khăn khi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh mà các giáo viên phải đối mặt gồm những gì? Bởi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là phương pháp giáo dục mới mẻ, có nhiều điểm khác biệt với những phương pháp truyền thống mà các thầy cô đã quen thuộc.
Mục lục bài viết
1. Thuận lợi khi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh:
Dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh mang lại nhiều ưu điểm quan trọng. Bằng cách tập trung vào việc phát triển năng lực tự học và tư duy sáng tạo, phương pháp này tạo ra một môi trường linh hoạt, thú vị và công bằng cho tất cả học sinh.
Linh hoạt là điểm nổi bật, vì nó phù hợp với mọi học sinh, không phân biệt trình độ hay nền tảng kiến thức. Thay vì chỉ chú trọng vào việc truyền đạt kiến thức, dạy học theo hướng này tập trung vào việc phát triển khả năng tư duy, xử lý vấn đề và học tập tự chủ.
Bằng cách loại bỏ sự bất bình đẳng trong quá trình học tập, mọi học sinh đều có cơ hội tiếp cận “chất lượng kiến thức” một cách công bằng. Điều này giúp xóa bỏ các rào cản trong việc tiếp cận kiến thức và tạo ra một môi trường học tập bền vững.
Quan trọng hơn, học sinh được trang bị những kỹ năng thiết yếu cho sự thành công trong tương lai. Không chỉ là việc học kiến thức, họ còn được rèn luyện kỹ năng tự học, tự quản lý và làm chủ quá trình học tập của mình.
Học sinh được khuyến khích phát triển toàn diện, từ kỹ năng sống đến khía cạnh cá nhân. Họ được khích lệ để tìm ra và phát triển thế mạnh của bản thân, điều này giúp họ tự tin và thành công hơn trong cuộc sống.
Quan hệ cô – trò, thầy – trò cũng được cải thiện đáng kể. Việc tạo ra môi trường học tập tương tác, nơi mà giáo viên không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn, truyền cảm hứng, và tạo động lực cho học sinh.
Đây là những lợi ích đáng giá mà phương pháp dạy học này mang lại, thúc đẩy sự phát triển toàn diện của học sinh và tạo nền tảng vững chắc cho họ khi bước vào cuộc sống sau này.
2. Khó khăn khi dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh:
Dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh mang lại nhiều ưu điểm, song cũng đồng thời đối mặt với những khó khăn và thách thức không nhỏ.
Một trong những trở ngại quan trọng đó là khó khăn trong việc tiếp cận vấn đề. Ở nhiều trường học, đội ngũ giáo viên lớn tuổi vẫn duy trì phong cách dạy truyền thống, chưa chắc chắn về ý thức và sẵn sàng cho sự thay đổi theo hướng mới. Họ vẫn chịu ảnh hưởng từ cách dạy cũ, gây áp lực và khó khăn khi áp dụng các phương pháp mới.
Thêm vào đó, nhiều giáo viên bậc phổ thông vẫn giữ những lối mòn từ quá trình đào tạo trước đây tại các trường đại học, tập trung quá nhiều vào việc truyền đạt kiến thức thay vì tạo điều kiện cho học sinh trở thành người chủ động trong quá trình học.
Cũng phải đề cập đến việc thiếu sự giám sát và hỗ trợ từ các cấp lãnh đạo trong việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học. Nhiều nỗ lực chỉ dừng lại ở mức độ bên ngoài, thiếu sự tham gia và hướng dẫn cụ thể từ lãnh đạo, khiến việc thực hiện thay đổi gặp nhiều khó khăn.
Còn một khó khăn nữa đó là sự thiếu hiểu biết về những phương pháp dạy học hiện đại và phát triển năng lực học sinh. Điều này phần nào liên quan đến cơ sở vật chất của các trường học, đặc biệt là ở các vùng sâu, vùng xa, nơi điều kiện không được thuận lợi.
Cả nước đang hướng tới việc cải cách thủ tục hành chính, tuy nhiên, việc hoàn thành hồ sơ sổ sách vẫn là gánh nặng đối với giáo viên, khiến họ mất nhiều thời gian và công sức. Chưa kể đến chất lượng của các loại hồ sơ, nhiều loại chỉ mang tính chất đối phó, không thực sự hỗ trợ quá trình dạy học.
Với chương trình học vẫn còn “khá nặng”, việc lồng ghép quá nhiều nội dung trong nhiều môn học cũng đang gây khó khăn cho giáo viên và học sinh. Điều này cần được xem xét lại để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc áp dụng phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực người học.
3. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh:
Một trong các hướng tiến của sự cải tiến trong giáo dục là chuyển từ một phong cách học hành truyền thống, cách ly với thực tế sang một hệ thống giáo dục tập trung vào việc phát triển khả năng thực hành, khuyến khích sự chủ động và sáng tạo của học sinh. Điều quan trọng trong việc cải tiến giáo dục phổ thông nói chung và cải tiến ở trình độ Tiểu học cụ thể là thúc đẩy tính tích cực, sự tự lực và sáng tạo, xây dựng khả năng hành động và khả năng làm việc nhóm của học sinh. Điều này cũng là xu hướng không thể thiếu trong quá trình cải cách giáo dục ở từng cơ sở giáo dục.
Nghị quyết của Hội nghị Trung ương lần thứ 8, khóa XI về cải tiến toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ: “Tiếp tục cải tiến mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; khuyến khích tính tích cực, tính chủ động, sáng tạo và ứng dụng kiến thức, kỹ năng của học sinh; loại bỏ việc truyền thụ kiến thức một chiều, ghi nhớ thuần thục. Tập trung vào việc dạy cách học, cách suy nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để học sinh tự cập nhật và cải tiến kiến thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ việc học chủ yếu trong lớp học sang việc tổ chức các phương pháp học tập đa dạng, tập trung vào các hoạt động xã hội, hoạt động ngoại khóa, và nghiên cứu khoa học. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong quá trình dạy và học”.
Cải tiến trong phương pháp giảng dạy hiện đang chuyển từ việc tập trung vào nội dung giáo dục sang việc tập trung vào khả năng của học sinh, từ việc quan tâm học sinh học được cái gì sang việc quan tâm học sinh áp dụng được cái gì thông qua việc học. Để đảm bảo điều này, cần chuyển từ việc giảng dạy theo lối “truyền thụ một chiều” sang việc giảng dạy cách học, cách áp dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, xây dựng năng lực và phẩm chất. Đồng thời, cần tăng cường việc học tập nhóm, cải tiến quan hệ giữa giáo viên và học sinh theo hướng cộng tác để phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học các kiến thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học, cần bổ sung các chủ đề học tích hợp giữa các môn để phát triển năng lực giải quyết vấn đề phức tạp.
Phải khuyến khích tính tích cực, sự tự lập, và sự chủ động của học sinh, xây dựng và phát triển khả năng tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm thông tin…), từ đó nâng cao các phẩm chất linh hoạt, độc lập và sáng tạo của tư duy. Có thể linh hoạt lựa chọn các phương pháp chung và phương pháp đặc thù của từng môn học để thực hiện. Tuy nhiên, bất kể phương pháp nào được sử dụng, phải đảm bảo nguyên tắc “Học sinh tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức (tự tiếp thu kiến thức) với sự hướng dẫn, hỗ trợ của giáo viên”.
Sử dụng phương pháp giảng dạy học kết hợp chặt chẽ với các hình thức tổ chức học tập. Tùy thuộc vào mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ chức phù hợp như: học cá nhân, học nhóm; học trong lớp, học ngoài lớp… Cần chuẩn bị tốt về phương pháp dành cho các buổi thực hành để đáp ứng yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, ứng dụng kiến thức vào thực tế, đồng thời tăng cường hứng thú cho học sinh.
Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học môn học tối thiểu đã được quy định. Có thể sử dụng các dụng cụ tự làm nếu cần thiết cho nội dung học và phù hợp với đối tượng học sinh. Cần tích cực áp dụng Công nghệ thông tin trong quá trình dạy học.
