Kinh tế học hành vi là một dấu ấn khác của kinh tế học thể chế dựa trên những gì đã biết về tâm lý học và khoa học nhận thức, chứ không phải là những giả định đơn giản về hành vi kinh tế. Vậy quy định về thiết chế kinh tế là gì, phân tích những thiết chế kinh tế quốc tế được quy định như thế nào?
Mục lục bài viết
1. Thiết chế kinh tế là gì?
Thiết chế kinh tế tập trung vào việc tìm hiểu vai trò của quá trình tiến hóa và vai trò của các thể chế trong việc định hình hành vi kinh tế. Trọng tâm ban đầu của nó nằm ở sự phân đôi theo định hướng bản năng của Thorstein Veblen giữa một bên là công nghệ và một bên là lĩnh vực “nghi lễ” của xã hội. Tên và các yếu tố cốt lõi của nó bắt nguồn từ một bài báo trên Tạp chí Kinh tế Mỹ năm 1919 của Walton H. Hamilton. Kinh tế học thể chế nhấn mạnh đến việc nghiên cứu rộng hơn các thể chế và xem thị trường là kết quả của sự tương tác phức tạp của các thể chế khác nhau này (ví dụ: cá nhân, doanh nghiệp, nhà nước, chuẩn mực xã hội). Truyền thống trước đó vẫn tiếp tục cho đến ngày nay như một cách tiếp cận không chính thống hàng đầu đối với kinh tế học.
Chủ nghĩa thể chế “truyền thống” bác bỏ việc cắt giảm các thể chế để chỉ đơn giản là thị hiếu, công nghệ và tự nhiên. Thị hiếu, cùng với kỳ vọng về tương lai, thói quen và động cơ, không chỉ xác định bản chất của các thể chế mà còn bị giới hạn và định hình bởi chúng. Nếu mọi người sống và làm việc trong các cơ sở một cách thường xuyên, nó sẽ hình thành quan điểm thế giới của họ. Về cơ bản, chủ nghĩa thể chế truyền thống này (và nền kinh tế chính trị thể chế đối lập hiện đại của nó) nhấn mạnh các nền tảng pháp lý của một nền kinh tế và các quá trình tiến hóa, sinh sống và chuyển động mà các thể chế được xây dựng và sau đó thay đổi.
2. Những yêu cầu của thiết chế kinh tế:
Thiết chế kinh tế tập trung vào việc học hỏi, tính hợp lý nhất định và sự tiến hóa (thay vì giả định các sở thích ổn định, tính hợp lý và trạng thái cân bằng). Nó là một bộ phận trung tâm của kinh tế Mỹ trong phần đầu của thế kỷ 20, bao gồm các nhà kinh tế học nổi tiếng nhưng đa dạng như Thorstein Veblen, Wesley Mitchell và John R. Commons. Một số nhà thể chế coi Karl Marx thuộc về truyền thống chủ nghĩa thể chế, bởi vì ông mô tả chủ nghĩa tư bản như một hệ thống xã hội ràng buộc về mặt lịch sử; Các nhà kinh tế học theo chủ nghĩa thể chế khác không đồng ý với định nghĩa của Marx về chủ nghĩa tư bản, thay vào đó họ coi việc xác định các đặc điểm như thị trường, tiền tệ và sở hữu tư nhân về sản xuất thực sự phát triển theo thời gian, nhưng là kết quả của các hành động có chủ đích của các cá nhân.
Một biến thể quan trọng là kinh tế học thể chế mới từ cuối thế kỷ 20, tích hợp những phát triển sau này của kinh tế học tân cổ điển vào phân tích. Luật và kinh tế là một chủ đề chính kể từ khi John R. Commons xuất bản cuốn Những cơ sở pháp lý của chủ nghĩa tư bản vào năm 1924. Kể từ đó, đã có những cuộc tranh luận sôi nổi về vai trò của luật (một thể chế chính thức) đối với tăng trưởng kinh tế.
3. Phân tích những thiết chế kinh tế quốc tế:
Một số tác giả liên kết với trường phái này bao gồm Robert H. Frank, Warren Samuels, Marc Tool, Geoffrey Hodgson, Daniel Bromley, Jonathan Nitzan, Shimshon Bichler, Elinor Ostrom, Anne Mayhew, John Kenneth Galbraith và Gunnar Myrdal, nhưng thậm chí cả nhà xã hội học C Wright Mills bị ảnh hưởng nhiều bởi cách tiếp cận theo chủ nghĩa thể chế trong các nghiên cứu lớn của mình.
– Thorstein Veblen:
Thorstein Veblen (1857–1929) đã viết cuốn sách đầu tiên và có ảnh hưởng nhất của mình khi còn học tại Đại học Chicago, về Lý thuyết của lớp học giải trí (1899). Trong đó, ông đã phân tích động cơ trong chủ nghĩa tư bản để mọi người tiêu dùng sự giàu có một cách rõ ràng như một cách thể hiện sự thành công. Sự nhàn hạ dễ thấy là một trọng tâm khác trong bài phê bình của Veblen. Khái niệm tiêu dùng dễ thấy mâu thuẫn trực tiếp với quan điểm tân cổ điển cho rằng chủ nghĩa tư bản là hiệu quả.
Trong Lý thuyết về Doanh nghiệp Kinh doanh (1904), Veblen đã phân biệt động cơ thúc đẩy sản xuất công nghiệp khiến mọi người sử dụng mọi thứ với động cơ kinh doanh đã sử dụng hoặc sử dụng sai cơ sở hạ tầng công nghiệp vì lợi nhuận, cho rằng cơ sở hạ tầng công nghiệp trước đây thường bị cản trở bởi vì các doanh nghiệp theo đuổi cơ sở hạ tầng công nghiệp sau. Đầu ra và tiến bộ công nghệ bị hạn chế bởi các hoạt động kinh doanh và việc tạo ra các công ty độc quyền. Các doanh nghiệp bảo vệ các khoản đầu tư vốn hiện có của họ và sử dụng tín dụng quá mức, dẫn đến suy thoái và gia tăng chi tiêu quân sự và chiến tranh thông qua việc kiểm soát quyền lực chính trị của doanh nghiệp. Hai cuốn sách này, trước hết tập trung vào phê phán chủ nghĩa tiêu dùng, và thứ hai là trục lợi, không ủng hộ sự thay đổi.
– John R. Commons:
John R. Commons (1862–1945) cũng đến từ giữa Tây Mỹ. Bên dưới những ý tưởng của ông, được hợp nhất trong Kinh tế học thể chế (1934) là khái niệm nền kinh tế là một mạng lưới các mối quan hệ giữa những người có lợi ích khác nhau. Có độc quyền, tập đoàn lớn, tranh chấp lao động và chu kỳ kinh doanh biến động. Tuy nhiên, họ có lợi ích trong việc giải quyết những tranh chấp này.
Commons nghĩ rằng chính phủ nên là trung gian hòa giải giữa các nhóm xung đột. Bản thân Commons đã dành nhiều thời gian của mình cho công việc cố vấn và hòa giải trong các hội đồng chính phủ và ủy ban công nghiệp.
– Wesley Mitchell:
Wesley Clair Mitchell (1874–1948) là một nhà kinh tế học người Mỹ được biết đến với công trình nghiên cứu thực nghiệm về các chu kỳ kinh doanh và hướng dẫn Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia trong những thập kỷ đầu tiên của nó. Các giáo viên của Mitchell bao gồm các nhà kinh tế học Thorstein Veblen và J. L. Laughlin và nhà triết học John Dewey.
– Clarence Ayres:
Clarence Ayres (1891–1972) là nhà tư tưởng chính của cái mà một số người gọi là trường phái kinh tế học thể chế Texas. Ayres đã phát triển dựa trên những ý tưởng của Thorstein Veblen với sự phân đôi giữa “công nghệ” và “thể chế” để tách tính sáng tạo ra khỏi các khía cạnh kế thừa của cấu trúc kinh tế. Ông khẳng định rằng công nghệ luôn đi trước các thiết chế văn hóa xã hội một bước.
Ayres bị ảnh hưởng nặng nề bởi triết lý của John Dewey. Dewey và Ayres đều sử dụng lý thuyết công cụ về giá trị để phân tích vấn đề và đề xuất giải pháp. Theo lý thuyết này, một cái gì đó có giá trị nếu nó nâng cao hoặc thúc đẩy quá trình sống của nhân loại. Do đó, đây sẽ trở thành tiêu chí được sử dụng để xác định các hướng hành động trong tương lai.
Có thể lập luận rằng Ayres không phải là một “nhà thể chế” theo bất kỳ nghĩa thông thường nào của thuật ngữ này, vì ông đã xác định các thể chế với tình cảm và mê tín dị đoan và trong hệ quả, các thể chế chỉ đóng một vai trò sót lại trong lý thuyết phát triển này mà trung tâm cốt lõi là Công nghệ. Ayres chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của Hegel và các thể chế dành cho Ayres có chức năng tương tự như “Schein” (với hàm ý lừa dối, và ảo tưởng) đối với Hegel. Một cái tên thích hợp hơn cho vị trí của Ayres sẽ là một “nhà hành vi công nghệ” hơn là một nhà thể chế.
– Adolf Berle:
Adolf A. Berle (1895–1971) là một trong những tác giả đầu tiên kết hợp phân tích pháp lý và kinh tế, và tác phẩm của ông là trụ cột sáng lập của tư tưởng trong quản trị doanh nghiệp hiện đại. Giống như Keynes, Berle có mặt tại Hội nghị Hòa bình Paris, năm 1919, nhưng sau đó từ chức công việc ngoại giao do không hài lòng với các điều khoản của Hiệp ước Versailles. Trong cuốn sách của mình với Gardiner C. Means, The Modern Corporation and Private Property (1932), ông đã trình bày chi tiết sự phát triển trong nền kinh tế đương đại của các doanh nghiệp lớn, và lập luận rằng những người kiểm soát các công ty lớn nên có trách nhiệm giải trình tốt hơn.
Giám đốc của công ty phải chịu trách nhiệm trước các cổ đông của công ty, hoặc không, theo các quy tắc được tìm thấy trong luật công ty. Điều này có thể bao gồm quyền bầu và sa thải ban quản lý, yêu cầu họp chung thường kỳ, các chuẩn mực kế toán, v.v. Vào những năm 1930 ở Mỹ, luật công ty điển hình (ví dụ như ở Delaware) không quy định rõ ràng các quyền đó. Berle lập luận rằng các giám đốc không có trách nhiệm của các công ty do đó có xu hướng chuyển thành quả của lợi nhuận doanh nghiệp vào túi của họ, cũng như quản lý theo lợi ích của họ. Khả năng làm được điều này được hỗ trợ bởi thực tế là phần lớn các cổ đông trong các công ty đại chúng lớn là những cá nhân đơn lẻ, với ít phương tiện giao tiếp, nói ngắn gọn là bị chia rẽ và chinh phục.
Berle đã phục vụ trong chính quyền của Tổng thống Franklin Delano Roosevelt qua thời kỳ suy thoái và là thành viên chủ chốt của cái gọi là “Brain Trust” đang phát triển nhiều chính sách của Thỏa thuận Mới. Năm 1967, Berle and Means đã phát hành một ấn bản sửa đổi cho tác phẩm của họ, trong đó lời nói đầu đã bổ sung một khía cạnh mới. Nó không chỉ là sự tách biệt giữa kiểm soát viên của công ty với chủ sở hữu với tư cách là cổ đông. Họ đặt ra câu hỏi rằng cấu trúc công ty thực sự có ý nghĩa gì để đạt được.
“Các cổ đông không phải vất vả, họ cũng không quay cóp, để kiếm. Họ chỉ là người thụ hưởng theo chức vụ. Sự biện minh cho tài sản thừa kế của họ … chỉ có thể được tạo ra dựa trên các cơ sở xã hội … sự biện minh đó làm bật lên sự phân phối cũng như sự tồn tại của của cải. Lực lượng của nó chỉ tồn tại tỷ lệ thuận với số lượng cá nhân nắm giữ của cải đó. Do đó, việc biện minh cho sự tồn tại của chủ cổ phần phụ thuộc vào việc gia tăng phân phối trong dân chúng Mỹ. Lý tưởng nhất là vị trí của chủ sở hữu chứng khoán sẽ chỉ là bất khả xâm phạm khi mọi gia đình Mỹ đều có được phần nào của vị trí đó và của cải mà nhờ đó cơ hội phát triển tính cá nhân trở nên hiện thực hóa hoàn toàn. “
– John Kenneth Galbraith:
John Kenneth Galbraith (1908–2006) làm việc trong chính quyền New Deal của Franklin Delano Roosevelt. Mặc dù ông viết sau và phát triển hơn các nhà kinh tế học thể chế trước đó, nhưng Galbraith vẫn chỉ trích kinh tế học chính thống trong suốt cuối thế kỷ XX. Trong The Affluent Society (1958), Galbraith lập luận rằng những cử tri đạt đến mức của cải vật chất nhất định bắt đầu bỏ phiếu chống lại lợi ích chung. Ông sử dụng thuật ngữ “trí tuệ thông thường” để chỉ những ý tưởng chính thống làm cơ sở cho sự đồng thuận bảo thủ kết quả.
Trong thời đại kinh doanh lớn, việc chỉ nghĩ đến các thị trường kiểu cổ điển là không thực tế. Các doanh nghiệp lớn đặt ra các điều khoản của riêng họ trên thị trường và sử dụng các nguồn lực kết hợp của họ cho các chương trình quảng cáo để hỗ trợ nhu cầu về sản phẩm của chính họ. Kết quả là, sở thích cá nhân thực sự phản ánh sở thích của các tập đoàn cố thủ, một “hiệu ứng phụ thuộc”, và toàn bộ nền kinh tế đang hướng đến những mục tiêu phi lý trí.
