Tội xâm phạm mồ mả, hài cốt, tro hài cốt của người chết

Quy định pháp luật đặt ra để điều chỉnh nhận thức, hành vi của con người. Do đó các hành vi xâm phạm mồ mả, hài cốt, tro hài cốt của người chết là hành vi trái nguyên tắc đạo đức, chuẩn mực pháp luật. Các nội dung, đặc điểm của hành vi được pháp luật nghiêm cấm. Đồng thời cũng xác định các tội danh liên quan nếu hành vi được con người thực hiện có chủ đích. Trong đó, chúng ta cần hiểu đúng về quy định liên quan đến mồ mả, hài cốt, tro hài cốt theo phạm vi, tính chất như thế nào. Từ đó có nhận thức đúng, tuân thủ pháp luật cũng như các chuẩn mực đạo đức.

Căn cứ pháp lý: 

– Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017.

Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài: 1900.6568

Xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt là hành vi đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt. Khái niệm này xác định cho ta cac hành vi, mục đích được thực hiện thông qua tính chất xâm phạm của người thực hiện.

Mồ mả là phần mộ người chết được chôn ở nghĩa trang hoặc nơi khác. Bao gồm phần được đắp, xây, bia đá, quan tài trong mộ, tài sản để trên hoặc trong mộ,… Hài cốt là xương của người chết được chôn trong mộ, được hoả táng (phần tro trong bình, trong lọ,..) hoặc ở nơi khác.

1. Xác định các hành vi xâm phạm mồ mả:

1.1. Đối với mồ mả của người chết:

Hành vi xâm phạm mồ mả là hành vi xâm phạm đến vị trí mai táng xác, hài cốt, tro hài cốt của người chết theo phong tục, nghi lễ, tôn giáo của cộng đồng dân cư. Mồ mả và vùng không gian xung quanh cần được bảo vệ, không được xâm phạm theo tính chất phá hoại. Hành vi xâm phạm mồ mả là hành vi xâm phạm đến nơi an nghỉ cuối cùng của cá nhân người chết.

Đối với mồ mả, hài cốt hay tro cốt của người chết thuộc về các giá trị tâm linh, trong đời sống tinh thần và văn hóa. Cho nên các hành vi xâm phạm này phải được hiểu một cách thống nhất.

Khi xác định hành vi nào là hành vi xâm phạm mồ mả, cần xác định:

Thú nhất, người có hành vi cho dù là với bất kì mục đích gì mà xâm phạm trực tiếp đến xác, hài cốt, tro hài cốt của người chết, xâm phạm đến sự nguyên dạng của xác, hài cốt, tro hài cốt hoặc làm hao hụt hài cốt, tro hài cốt đã mai táng thì hành vi đó là hành vi xâm phạm mồ mả;

Thứ hai, người có hành vi di chuyển vị trí chôn cất xác, hài cốt, tro hài cốt của cá nhân trái với ý chí của những người thân thích của những người chết (trừ trường hợp phải di rời mồ mả theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền);

Thứ ba, người có hành vi thay đổi tấm bia ghi tên người chết có xác, hài cốt, tro hài cốt dưới mộ gây ra sự nhầm lẫn với người thân thích của người chết đó;

Thứ tư, người có hành vi san phẳng mồ mả của người chết, làm mất dấu tích của ngôi mộ, khiến không thể phát hiện được vị trí của ngôi mộ đó.

1.2. Bao gồm cả không gian xung quanh ngôi mộ:

Khi xác định hành vi xâm phạm mồ mả còn cần hiểu theo nghĩa rộng là hành vi xâm phạm đến không gian (phạm vi), hình dáng, tường rào bao bọc xung quanh ngôi mộ. Bởi vị trí ngôi mộ được xây dựng có mối liên hệ hữu cơ với mục đích giữ gìn, bảo vệ xác, hài cốt, tro hài cốt của người có ngôi mộ đó, do vậy mọi hành vi làm biến dạng kiến trúc liên quan đến mục đích bảo vệ người đã chết được nguyên vẹn, đều bị coi là hành vi xâm phạm mồ mả.

Ở một số đồng bào dân tộc nước ta như người Gia Rai, M’Nông, Cơ Tu… có phong tục bỏ mả. Hành vi xâm phạm mồ mả không phụ thuộc vào nghi lễ và phong tục mai táng cá nhân qua đời do vậy hành vi xâm phạm đến những ngôi mộ đã bị bỏ theo phong tục cũng được xác định là hành vi trái pháp luật.

1.3. Đối với cả các ngôi mộ không có tử thi:

Không chỉ vậy, những ngôi mộ không có tử thi do hài cốt người chết trận, chết đuối hay do thú dữ vồ… không tìm thấy tử xác.

Thân nhân làm hình nhân và làm lễ an táng theo như lễ an táng thông thường mà dân gian thường gọi là hình thức chiêu hồn nạp táng nếu bị xâm phạm thì vẫn coi như hành vi xâm phạm mồ mả như trường hợp bình thường.

Vì những ngôi mộ đó được dựng lên, con cháu ho hàng của người đã khuất cũng đã gửi vào đó một ý niệm tâm linh sâu sắc đồng thời họ cũng đã phải bỏ ra những chi phí cần thiết để xây dựng lên ngôi mộ đó. Không thể coi việc xâm phạm đến mộ có tử thi thì phải bồi thường còn xâm phạm đến mộ không có tử thi thì không.

2. Hành vi xâm phạm tro cốt, hài cốt:

Vấn đề đặt ra là bình đựng tro hài cốt của cá nhân sau khi hỏa táng có phải nếu bị xâm phạm có được coi là hành vi xâm phạm mồ mả hay không?

Cho dù bình đựng hài cốt của cá nhân không thuộc nội hàm của khái niệm mồ mả nhưng hỏa táng và đựng tro hài cốt của người thân trong bình, cũng giống như mai táng, là một cách thức thể hiện niềm tin nội tâm về của những người còn sống đối với người đã khuất.

Một hành vi, dù là xâm phạm mồ mả theo đúng nghĩa của nó hay là một chiếc bình đựng tro hài cốt đều đã xâm phạm đến quyền bất khả xâm phạm đến quyền nhân thân vĩnh viễn gắn liền với nơi an nghỉ cuối cùng của người chết cũng như quyên nhân thân của gia đình, dòng tộc của họ.

Không có lý do gì để kẻ xâm phạm đến mồ mả thì phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại còn người xâm phạm đến bình đựng tro hài cốt thì ung dung, tự tại với hành vi của mình. Nếu như đặt hành vi nói trên đây ra ngoài hành vi xâm phạm mồ mả thì sẽ gây ảnh hưởng lớn đến đời sống dân cư cũng như sự nghiêm minh của pháp luật.

Vì vậy, có thể khẳng định rằng, hành vi xâm phạm đến bình đựng tro hài cốt của cá nhân sau khi hỏa táng cũng là một hành vi xâm phạm mồ mả và phải chiu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả theo điều 629 BLDS.

3. Tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt theo Bộ luật hình sự 2015:

Theo điều 319, Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định về tộixâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt như sau:

“1. Người nào đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;

b) Chiếm đoạt hoặc hủy hoại vật có giá trị lịch sử, văn hóa;

c) Vì động cơ đê hèn;

d) Chiếm đoạt bộ phận thi thể, hài cốt.”

Như vậy, đối với tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt thì mức phạt tù cao nhất lên đến 07 năm. Gắn với các hành vi vi phạm trên, luật có điều chỉnh tội danh đối với người thực hiện. Bên cạnh đó là các chuẩn mực đạo đức, chuẩn mực tôn giáo hay chuẩn mực xã hội có liên quan. Cho nên mỗi người cần nhận thức đúng đắn trách nhiệm, hành vi của mình. Đặc biệt không được xâm phạm đến mồ mả, tro cốt, hài cốt của người đã chết.

4. Bình luận quy định về tội xâm phạm mồ mả, hài cốt:

Dấu hiệu pháp lý của tội phạm:

Khách thể của tội phạm:

Tội phạm xâm phạm vào trật tự an toàn xã hội, xâm phạm vào phong tục tập quán của dân tộc ta đối với thi thể, mồ mả, hài cốt của người đã chết. Từ đó gây bất an, ảnh hưởng đến người thân của người chết. Cũng như ảnh hưởng phong tục, tập quán, các chuẩn mực được xây dựng và áp dụng trong cộng đồng.

Người chết theo phong tục của địa phương sẽ được mai táng, chôn cất. Do đó mà mộ của người chết, tro cốt của người chết được xây dựng ở các khu nghĩa trang.

Mặt khách quan của tội phạm:

Tội phạm được thể hiện bằng nhiều hành vi cụ thể. Như những hành vi sau:

+ Đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt.

+ Phá hủy, làm hư hỏng các tượng đài, bia đá xây trên mồ mả.

+ Chiến đoạt những đồ vật để trên mồ, trong mộ hoặc đào mồ mả.

+ Khai quật xác người, khai quật hài cốt.

+ Lấy đi tài sản được chôn theo người chết (quần áo, đồ trang sức kim khí, đá quý,..).

+ Hoặc có những hành vi khác xâm phạm thi thể người chết như: mổ để lấy các bộ phận trên cơ thể khi không được phép, chặt thi thể ra làm nhiều khúc để trả thù hả giận,…

Thi thể được hiểu là thân thể người chết chưa được an táng, chưa được chôn hoặc hỏa táng. Ví dụ:

+ Người chết đang để trong nhà xác.

+ Người chết do tai nạn ở trên đường giao thông, người chết đuối,…

Tội phạm hoàn thành khi người phạm tội thực hiện một trong những hành vi nêu trên.

Mặt chủ quan của tội phạm:

Tội phạm được thực hiện dưới hình thức lỗi cố ý, có chủ đích. Thông thường tội phạm có chuẩn bị trước về công cụ, thời gian cũng như xây dựng trước các mục tiêu sẽ thực hiện khi xâm phạm mồ mả, hài cốt, thi hài của người mất. Do các động cơ, mục đích khác nhau như do vụ lợi, trả thù cá nhân,…nhưng không phải là dấu hiệu bắt buộc.

Trên thực tế, các hành vi được thực hiện cụ thể, xác định trong mặt khách quan của tội phạm là căn cứ. Trong Quy định tội danh của Bộ luật hình sự cũng chỉ xác định về hành vi thực hiện trên thực tế mà không xác định đến yếu tố lỗi.

Chủ thể của tội phạm:

Tội phạm được thực hiện bởi những người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi từ 16 tuổi trở lên. Đối tượng phải chịu trách nhiệm hình sự về tội danh gây ra cũng được quy định cụ thể.