Lẽ công bằng

Giải quyết những tranh chấp dân sự phát sinh trong xã hội luôn luôn là những đòi hỏi của đời sống xã hội. Đối với những tranh chấp phức tạp mà không có quy phạm pháp luật để áp dụng, không có tập quán, không có luật để áp dụng tương tự, không có án lệ thì nguyên tắc chung của luật dân sự và lẽ công bằng được áp dụng.

Trong cuộc sống ngày càng phát triển và hiện đại như hiện nay đã kéo theo nhiều vấn đề được phát sinh trong đời sống. Con người ngày càng có nhiều thủ đoạn tinh vi, gian xảo và lừa dối lẫn nhau để trục lợi cho bản thân. Vậy công lý là gì? Lý luận cơ bản về công lý và đảm bảo công lý?

Theo quy định của pháp luật, lẽ công bằng được xác định trên cơ sở lẽ phải, được mọi người trong xã hội thừa nhận, phù hợp với nguyên tắc nhân đạo, không thiên vị và bình đẳng về quyền và nghĩa vụ của các đường sự trong vụ việc dân sự đó.

Lẽ công bằng là một trong những nguồn của pháp luật nói chung và nguồn của pháp luật dân sự nói riêng. Lẽ công bằng là một chuẩn mực pháp lý được thể hiện trong các quan hệ xã hội và thể hiện rõ phương thức pháp lý trong việc áp dụng.

Với ý nghĩa là nền tảng của sự tôn trọng công lí, lẽ phải, lòng khoan dung, độ lượng, vị tha, nhân đạo cũng là phẩm chất và một trong những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, có ảnh hưởng đến cách thức cầm quyền qua các thời đại từ phong kiến đến hiện đại.

Công lý thường có ba yếu tố định tính cơ bản: khả năng tìm ra sự thật và tính chính xác của quyết định của toà án; thời gian tiếp cận công lý phải đảm bảo, công lý bị trì hoãn là công lý bị từ chối; chi phí tài chính cho quy trình tiếp cận công lý phải tính hợp lý.

Lẽ công bằng dường như là một khái niệm còn rất mới mẻ trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Khi nhắc đến lẽ công bằng, mọi người thường nghĩ đến khái niệm công lý, bởi ở đâu có công lý, ở đó có công bằng và ngược lại.