GATT 1947

Khi Hoa Kỳ mời 15 nước tham gia vòng đàm phán khởi đầu về thương mại vào năm 1946, những người tham dự đã không ngờ rằng cuộc họp này sẽ đưa ra những quy tắc cho chính sách thương mại điều chỉnh quan hệ thương mại cho cả thế kỷ sau. Giả định rằng những quy định của định chế này sẽ được đem ra đàm phán lại, các đại biểu tham dự ít chú ý đến cơ cấu của tổ chức này.

Bất chấp những cáo phó gần đây của chủ quyền quốc gia và vai trò trung tâm của nhà nước trong các vấn đề quan hệ quốc tế, các quốc gia vẫn là nhân tố chủ yếu trong hệ thống quốc tế. Chỉ có các quốc gia và các biên giới hải quan, và không có thực thể nào khác, mới có chỗ đứng trong WTO.

Định chế Thương mại thế giới sẽ là một thể chế đa phương hợp pháp, với địa vị pháp lý chính thức như là một tổ chức quốc tế và địa vị ngoại giao chính thức cho ban thư ký của nó. Các quy tắc chi tiết và cơ chế xử lý tranh chấp tự động và ràng buộc sẽ làm cho nó trở thành một trong những tổ chức quốc tế hợp pháp nhất trên thế giới.

Nguồn gốc của GATT như là một thể chế “lấp chỗ trống” đã không làm cho nó thất bại. Tổ chức này đã có công làm giảm các rào cản thương mại quốc gia chưa từng có trước đó trong giai đoạn sau Thế chiến thứ hai. Sức mạnh lớn nhất của định chế này có ở tính linh hoạt của nó, cho phép việc dung hòa các lợi ích trong nước của các nước thành viên với mục đích chung của tự do hóa thương mại.

Vòng đàm phán thương mại đầu tiên của GATT năm 1947 được diễn ra trong thời gian hơn chín tháng. Vòng đàm phán này là một thành công, phần lớn là do ý muốn của Hoa Kỳ muốn mở cửa thị trưởng của chính mình, trong điều kiện mà các ưu đãi thuế quan của các đối tác thương mại sẽ chẳng có ý nghĩa gì nếu đồng tiền của họ không chuyển đổi được.

Vào 1957 GATT thiết lập một phiên bản chính thức của hệ thống này trong một nhóm 18 nước (G18) được quyền đưa ra các kiến nghị cho hội đồng. Nhóm này trở thành bộ phận thường trực vào năm 1979 và gặp nhau 29 lần trước khi bị giải tán vào năm 1987.

Bằng sự phân tích những ưu đãi của Hoa Kỳ để kiến tạo ra định chế GATT và ảnh hưởng của Hoa Kỳ đến sự lựa chọn các quy tắc và tiêu chuẩn cho định chế. Sau đó xem xét các nguyên lý và chức năng hoạt động của định chế trong điều kiện các quy tắc GATT thiếu rõ ràng đối với việc xử lý các hành vi. Cần xem xét các thỏa thuận hợp tác thương mại trong thời kỳ này nói về sự tương thích giữa cơ cấu của định chế hiện nay với các vấn đề chính trị nội bộ của các nước thành viên.

Sau khi thành lập WTO, Chính phủ Hoa Kỳ đã ủng hộ việc giải quyết tranh chấp một cách tự động và ràng buộc vì hầu hết mọi người nghĩ rằng quá trình tư pháp như vậy sẽ giúp thực thi bộ quy tắc lớn đã được thông qua tại Vòng Uruguay mà Hoa Kỳ ủng hộ. Đây là sự thay đổi quan trọng so với GATT, trong đó việc giải quyết tranh chấp vừa không tự động vừa không ràng buộc.

Quyết định của các quốc gia tiến hành đàm phán về các lĩnh vực “chậm lụt” được thúc đẩy chủ yếu bởi các nhà xuất khẩu truyền thống - những người quan niệm rằng định chế thương mại đang lãng quên những lợi ích đặc thù của họ. Trong thời kỳ tiến tới Vòng Uruguay, hai ngoại lệ sáng chói nhất so với quy tắc của GATT là thương mại hàng dệt may và thương mại hàng nông nghiệp.

Hiệp định đầu tiên về Những rào cản Kỹ thuật đối với Thương mại (thường gọi là Luật Tiêu chuẩn) được đặt ra từ Vòng Tokyo. Bộ Luật Tiêu chuẩn điều chỉnh những quy định và tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan tới an toàn thực phẩm, các biện pháp y tế đối với cây trồng và vật nuôi, cùng các khía cạnh khác của chính sách thương mại (Stanton 1999).

Trong những tháng ngày đầu tiên của mình, GATT tập trung chủ yếu vào công cuộc hạ thấp rào cản thương mại giữa các nước phát triển. Cố gắng lắm các nước đang phát triển cũng chỉ là người hưởng lợi nhờ thuế quan thấp hơn và các rào cản phi thuế quan được nới lỏng.

Tất nhiên là các doanh nghiệp từ lâu đã rất tích cực trong việc định hình chính sách ngoại giao thương mại. Nhưng bắt đầu từ cuối thập niên 1980, và được tăng tốc suốt thập niên 1990, có ba nhóm hoạt động phi nhà nước mới đã trở nên rất năng động trong chính sách thương mại: các nhóm bảo vệ môi trường, các tổ chức nghiệp đoàn và phong trào chống toàn cầu hóa.

Sự gia tăng rộng rãi việc luân chuyển hàng hóa và dịch vụ từ quốc gia này sang quốc gia khác trong những năm sau Thế chiến thứ hai vừa là nguyên nhân vừa là biểu hiện của công cuộc toàn cầu hóa kinh tế thế giới. Công cuộc gia tăng thương mại lần này làm cho sự gia tăng thương mại xảy ra một thế kỷ trước đó trở nên hết sức nhỏ bé; đồng thời biểu hiện một kỷ nguyên mới trong đó sản xuất và thương mại quyện chặt vào nhau hết sức phức tạp.