Ngắm trăng là bài thơ thể hiện rõ tình yêu thiên nhiên say mê và phong thái ung dung của tác giả Hồ Chí Minh sáng tác ngay cả trong cảnh bị tù đày. Cùng bài viết dưới đây tìm hiểu đôi nét về tác giả, tác phẩm và nội dung của bài thơ Ngắm trăng nhé:
Mục lục bài viết
1. Đôi nét về tác giả:
1.1. Tiểu sử về tác giả chủ tịch Hồ Chí Minh:
Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 2/9/1969) tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung; quê làng Kim Liên (làng Sen), xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.
Người xuất thân trong một gia đình nhà nho yêu nước, cha là cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc. Mẹ là cụ bà Hoàng Thị Loan.
Trước khi tham gia hoạt động cách mạng, Nguyễn Sinh Cung học chữ Hán, sau đó học tại trường Quốc học Huế, có thời gian dạy học tại trường Dục Thanh (Phan Thiết).
Ngày 5 tháng 6 năm 1911 tại bến Nhà Rồng, Người ra đi tìm đường cứu nước và trở về nước năm 1941 lãnh đạo phong trào cách mạng. Bên cạnh sự nghiệp cách mạng, Người còn để lại một số di sản văn học quý giá, xứng đáng là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc.
Trong sự nghiệp hoạt động Cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay đổi tên gọi của mình nhiều lần. Trong đó có những cái tên tiêu biểu phải kể đến như: Nguyễn Ái Quốc, Nguyễn Tất Thành, Hồ Chí Minh,… đây cũng là những cái tên gắn với nhiều tác phẩm tiêu biểu, nổi tiếng trong sự nghiệp văn học của Người.
1.2. Sự nghiệp văn học của chủ tịch Hồ Chí Minh:
a. Quan điểm sáng tác
Hồ Chí Minh chú trọng tính chân thực và tính dân tộc của văn học. Ông khuyên người viết nên miêu tả hiện thực cuộc sống một cách tốt đẹp, trung thực, hùng hồn và giữ được cảm xúc chân thật; Chúng ta nên chú ý phát huy bản sắc dân tộc và có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Điều này được thể hiện rõ ràng trong cả lối sống lẫn văn chương của ông.
Hồ Chí Minh sáng tác nhiều tác phẩm văn học có giá trị. Trong số đó có những tiểu luận chính trị giàu sức sống thực tiễn, sắc sảo về quan điểm, tư tưởng chính trị, những truyện ngắn độc đáo, hiện đại và hàng trăm bài thơ giàu tình người, tình đời.
b. Phong cách nghệ thuật
Những tác phẩm của Hồ Chí Minh có phong cách đa dạng, thống nhất, kết hợp sâu sắc và tinh tế các mối quan hệ giữa chính trị và văn học, giữa tư tưởng và nghệ thuật, giữa truyền thống và hiện đại. Dù sáng tác ở thể loại nào, tác phẩm của ông đều có phong cách riêng, độc đáo, hấp dẫn và có giá trị lâu dài.
Là người có kiến thức sâu rộng, nhiều tác phẩm của ông không chỉ có ý nghĩa sâu sắc mà còn có giá trị nghệ thuật rất lớn. Không chỉ thành công ở một chủ đề hay thể loại văn học cụ thể, Hồ Chí Minh còn có nhiều tác phẩm giàu giá trị nghệ thuật ở nhiều thể loại khác nhau mà các tác giả khác khó có được.
2. Đôi nét về bài thơ Ngắm trăng:
- Hoàn cảnh sáng tác
– Bài thơ Ngắm trăng nằm trong tập “Nhật kí trong tù” là một tập nhật kí bằng thơ, gồm 133 bài, phần lớn là thơ tứ tuyệt.
– Bác viết Nhật kí trong tù cho khuây khỏa nhưng lại trở thành bức chân dung tự họa tinh thần của Bác, một người tù vĩ đại, có tâm hồn cao đẹp, có ý chí phi thường và có tài năng nghệ thuật.
– Nhật kí trong tù là viên ngọc quý của văn học Việt Nam.
– Bài thơ Ngắm trăng được trích trong tập “Nhật kí trong tù” được Bác sáng tác trong thời gian Người bị bắt giam và giải qua hơn 30 nhà lao của 13 huyện thuộc tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc.
- Bố cục
– Phần 1: 2 câu đầu: Hoàn cảnh ngắm trăng của Bác.
– Phần 2: 2 câu sau: Sự giao hòa đặc biệt giữa người tù thi sĩ và trăng.
- Ý nghĩa nhan đề
Vọng nguyệt là một thi đề trong thơ xưa. Thi nhân gặp trăng đẹp thì làm thơ, có rượu có hoa thì càng hoàn mĩ. Chỉ ngắm trăng khi tâm hồn thư thái thảnh thơi.
- Giá trị nội dung
Bài thơ kể về Bác Hồ ngắm trăng khi ở trong tù. Tuy nhiên, tình cảm của cả người và mặt trăng đều bền chặt, cả hai đều tích cực tìm cách hòa giải với nhau. Bài thơ còn thể hiện tình yêu thiên nhiên nồng nàn và thái độ nhàn nhã của Bác ngay cả trong tù.
- Giá trị nghệ thuật
– Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.
– Sử dụng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt giản dị.
– Hình ảnh thơ trong sáng, đẹp đẽ.
– Ngôn ngữ lãng mạn.
– Màu sắc cổ điển và hiện đại song hành.
3. Nội dung bài thơ Ngắm trăng:
Phiên âm
Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,
Đối thử lương tiêu nại nhược hà?
Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,
Nguyệt tòng song khích khán thi gia.
Dịch nghĩa
Trong tù không rượu cũng không hoa,
Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?
Người hướng ra trước song ngắm trăng sáng,
Từ ngoài khe cửa, trăng ngắm nhà thơ.
Dịch thơ
Trong tù không rượu cũng không hoa,
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ.
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.
4. Dàn ý phân tích bài thơ Ngắm trăng:
a. Mở bài
– Giới thiệu tác giả tác phẩm: “Ngắm trăng” là bài thơ nổi tiếng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, được viết khi Người bị giam ở nhà tù Tưởng Giới Thạch, Trung Quốc.
– Khái quát nội dung tác phẩm: Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên và tinh thần lạc quan của Bác Hồ trong ngục tối.
Ví dụ:
Nhắc đến đặc trưng của thơ Hồ Chí Minh là nhắc đến sự hòa hợp giữa thép và tình yêu. Tiêu biểu cho phong cách đó là tập thơ “Nhật ký trong tù” nói chung và bài thơ “Ngắm trăng” nói riêng.
Bài thơ “Ngắm trăng” được viết khi Bác Hồ bị chính quyền Tưởng Giới Thạch cầm tù ở Quảng Tây, Trung Quốc. Ông liên tục bị chuyển đến nhà tù và phải chịu đựng mọi sự tra tấn, áp bức của chế độ nhà tù Quốc Dân Đảng.
b. Thân bài
1. Hai câu thơ đầu: Hoàn cảnh ngắm trăng của thi sĩ
– Đây là hai câu thơ thất ngôn trong bài thơ tứ tuyệt
– Cách ngắt nhịp: 4/3
– Luật: bằng (chữ thứ 2 của câu thứ nhất)
– “Trong tù không rượu cũng không hoa”: Bác ngắm trăng trong hoàn cảnh đặc biệt: trong tù
+ Điệp từ “không” thể hiện sự thiếu thốn
=> Hoàn cảnh được thể hiện ngay trong hai câu thơ đầu không phải nhằm mục đích kêu than hay kể khổ mà để lí giải cho tâm trạng băn khoăn “nại nhược hà?” sau đó của người thi sĩ
– Trước sự khó khăn thiếu thốn ấy Bác vẫn hướng tới trăng bởi Người yêu trăng và có sự lạc quan hướng đến điểm sáng trong tâm hồn để vượt qua cảnh ngộ ngặt nghèo
– “Khó hững hờ” – trước cảnh đẹp đẽ trong lành không thể nào hững hờ, không thể bỏ lỡ
=> Người thi sĩ luôn vượt qua khó khăn hướng tới ánh sáng, vẫn luôn xốn xang trước cái đẹp dù cho trong hoàn cảnh nào
2. Hai câu thơ cuối: Sự giao hòa giữa người nghệ sĩ và trăng
– “Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt”: Người và trăng đối nhau qua khung cửa nhà tù ⇒ bộc lộ chất thép trong tâm hồn, vẫn bất chấp song sắt trước mặt để ngắm trăng
– Nhân hóa “nguyệt tòng song khích khán thi gia”- thể hiện trăng cũng giống như con người, cũng vượt qua song sắt nhà tù để tìm ngắm nhà thơ ⇒ Một sự hóa thân kì diệu, là giây phút thăng hoa tỏa sáng của tâm hồn nhà thơ, cho thấy sự giao thoa giữa người và trăng
=> Nghệ thuật hết sức cân chỉnh ⇒ Sức mạnh tinh thần kì diệu, phong thái ung dung của người chiến sĩ Cách mạng
=> Đặc điểm thơ Đường là chọn miêu tả những khoảnh khắc dồn nén của đời sống, đó thường sẽ là những khoảnh khắc đặc biệt trong cả tâm trạng và bên ngoài hiện thực. Thông qua một khoảnh khắc ngắm trăng của thi sĩ, thể hiện cốt cách thanh cao vượt khỏi tù đầy hướng về tương lai tốt đẹp
c. Kết bài
– Khái quát lại giá trị của bài thơ: Bài thơ là sự thành công về cả nội dung lẫn nghệ thuật.
– Bài thơ giúp người đọc hiểu thêm về Bác với những phẩm chất, lối sống cao đẹp và cho chúng ta hiểu sâu sắc hơn cốt cách thanh cao của người chiến sĩ cách mạng
