Sử dụng năng lượng chất đốt (Khoa học lớp 5 bài 42, 43)

1. Hoạt động cơ bản về sử dụng năng lượng chất đốt:

1. Quan sát, liên hệ thực tế và trả lời

– Trong mỗi hình sau có loại chất đốt nào?

– Nói với bạn tên một số loại chất đốt mà gia đình em sử dụng?

Trả lời:

Có nhiều loại chất đốt mà bạn có thể sử dụng trong các hình trên. Dưới đây là một số ví dụ:

Hình 1: Có thể sử dụng than để đốt. Than là một nguồn nhiên liệu phổ biến và tiện lợi.

Hình 2: Xăng và dầu cũng là các loại chất đốt phổ biến. Chúng được sử dụng rộng rãi trong các phương tiện giao thông và cũng có thể được sử dụng trong các thiết bị gia đình.

Hình 3: Ga là một loại chất đốt khí tự nhiên. Nó thường được sử dụng trong các bếp gas hoặc các thiết bị gia đình khác.

Ngoài ra, gia đình bạn cũng sử dụng một số loại chất đốt khác như củi, than đá, ga, cồn và dầu để đáp ứng nhu cầu năng lượng của mình.

2. Quan sát, đọc và thảo luận

a. Quan sát các hình sau và nói với bạn về những điều em biết liên quan tới mỗi hình

c. Thảo luận nhóm:

– Than đá được dùng để làm gì? Ở nước ta, than đá được khai thác chủ yếu ở đâu? Ngoài than đá, còn có loại than nào khác?

– Xăng, dầu được dùng đế làm gì? Ở nước ta, dầu mỏ được khai thác chủ yếu ở đâu?

– Khí sinh học được tạo ra từ đâu? Sử dụng khí sinh học có lợi gì?

Trả lời:

Hình 4: Trong quá trình khai thác than, người ta thường đào các mỏ than sâu dưới lòng đất. Sau đó, than được đem xuất khẩu hoặc chế tạo thành các cục than tổ ong để sử dụng làm chất đốt. Quá trình này đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn năng lượng và đáp ứng nhu cầu sử dụng chất đốt của con người.

Hình 5: Dầu mỏ được tìm thấy sâu dưới lòng đất. Trên lớp dầu mỡ, thường có một lớp khí được gọi là khí mỏ dầu. Để khai thác dầu mỏ, cần phải xây dựng các tháp khoan để khoan các giếng sâu tới các vị trí chứa dầu. Dầu mỏ được lấy lên thông qua các lỗ khoan trên các giếng dầu. Từ dầu mỏ, có thể tách ra các sản phẩm như xăng, dầu hỏa, dầu diesel, dầu nhờn và có thể được sử dụng để sản xuất nước hoa, sợi tổng hợp và nhiều loại chất dẻo khác.

Hình 6: Khí sinh học (biogas) là một nguồn năng lượng được tạo ra từ quá trình ủ chất thải hữu cơ như mùn, rác và phân động vật. Quá trình này diễn ra trong các bể chứa có điều kiện ủ thích hợp. Khí sinh học là một nguồn năng lượng tái tạo và có thể được sử dụng để nấu ăn, làm nhiên liệu cho máy phát điện và đáp ứng nhu cầu năng lượng của con người một cách bền vững.

Hình 7: Sử dụng khí sinh học để đun bếp không chỉ giúp tiết kiệm các nguồn chất đốt khác, mà còn có tác động tích cực đến môi trường. Việc sử dụng khí sinh học giúp giảm thiểu sự tiêu thụ các nguồn năng lượng không tái tạo và giảm thiểu lượng khí thải gây ô nhiễm môi trường.

Hình 8: Máy phát điện biogas là một giải pháp để giải quyết vấn đề năng lượng và hạn chế ô nhiễm môi trường. Máy phát điện này sử dụng khí sinh học để tạo ra điện năng, đáp ứng nhu cầu về điện của người dùng. Điều này không chỉ giúp giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng không tái tạo, mà còn giúp giảm lượng khí thải gây ô nhiễm môi trường.

c.Than đá có nhiều ứng dụng trong đời sống hàng ngày. Nó được sử dụng như một nguồn nhiên liệu quan trọng trong các gia đình, giúp tạo ra nhiệt và ánh sáng. Đặc biệt, than đá còn được sử dụng làm nhiên liệu để sản xuất điện tại các nhà máy nhiệt điện. Các nhà máy này sử dụng than đá để tạo ra hơi nước, từ đó sinh ra năng lượng điện. Điều này đóng góp không nhỏ vào việc cung cấp điện cho các khu vực dân cư và công nghiệp.

Ngoài ra, than đá còn có ứng dụng trong ngành hóa chất. Nhờ tính chất đặc biệt của nó, than đá được sử dụng để sản xuất một số loại thuốc chữa bệnh, chất dẻo và sợi nhân tạo. Các sản phẩm này đóng vai trò quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe con người và phát triển ngành công nghiệp.

Ở Việt Nam, hoạt động khai thác than đá tập trung chủ yếu ở tỉnh Quảng Ninh. Thành phố Cẩm Phả và thành phố Hạ Long là những địa điểm nổi tiếng với các mỏ than đá lớn. Nhờ việc khai thác than đá, tỉnh Quảng Ninh đã đóng góp đáng kể vào phát triển kinh tế và cung cấp việc làm cho người dân trong khu vực.

Ngoài than đá, xăng dầu cũng là một nguồn nhiên liệu quan trọng trong đời sống hiện đại. Xăng dầu được sử dụng để chạy động cơ của các phương tiện giao thông như ô tô, xe máy và tàu thủy. Nó cũng được sử dụng trong việc vận hành máy móc và thiết bị công nghiệp. Ở Việt Nam, hoạt động khai thác dầu mỏ chủ yếu tập trung ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Đây là một địa điểm quan trọng trong việc cung cấp dầu mỏ cho nhu cầu sử dụng trong nước và xuất khẩu.

Khí sinh học là một giải pháp tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường. Nó được tạo ra từ việc ủ chất thải hữu cơ như mùn, rác và phân động vật trong các bể chứa đặc biệt. Qua quá trình phân hủy sinh học, các chất thải này tạo ra khí sinh học, có thể được sử dụng như một nguồn nhiên liệu thay thế. Sử dụng khí sinh học không chỉ giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào các nguồn nhiên liệu truyền thống mà còn giúp giải quyết vấn đề năng lượng và cải thiện môi trường, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn.

3. Quan sát và thảo luận

a. Trong mỗi trường hợp dưới đây, trường hợp nào gây lãng phí chất đốt, trường hợp nào tránh được lãng phí chất đốt? Vì sao?

b. Thảo luận: Vì sao phải tránh lãng phí khi sử dụng chất đốt? Cần làm gì để tránh lãng phí chất đốt?

Trả lời:

a. Trong các hình trên, hình 10 và hình 11 đại diện cho các tình huống lãng phí chất đốt. Cụ thể:

Hình 10: Trong tình huống này, xe không tuân thủ quy tắc giao thông, không nhường đường và đi sai làm tắc đường. Dẫu vẫn hoạt động với động cơ nổ máy, xe không thể di chuyển được. Việc tiêu hao nhiên liệu xăng trong thời gian này chỉ là một sự lãng phí không cần thiết.

Hình 11: Tình huống này liên quan đến việc sử dụng nước. Đã sôi nước nhưng người sử dụng không để ý, khiến cho nước sôi bay hết và dẫn đến tiêu hao than, củi. Điều này có thể xem là một sự lãng phí chất đốt trong trường hợp này.

b. Việc tránh lãng phí khi sử dụng chất đốt là rất quan trọng, bởi vì các nguồn tài nguyên này đều có hạn. Nếu không sử dụng chúng một cách hợp lý, chúng sẽ nhanh chóng cạn kiệt và gây ảnh hưởng đáng kể đến môi trường và cuộc sống của chúng ta. Để tránh lãng phí chất đốt, chúng ta cần áp dụng các biện pháp tiết kiệm, sử dụng chúng đúng vào việc cần thiết và tận dụng các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió và nước chảy. Sử dụng các công nghệ hiệu quả và tiên tiến cũng là một phương pháp quan trọng để tối ưu hóa việc sử dụng chất đốt và giảm thiểu lãng phí.

4. Đọc và thảo luận

a) Đọc thông tin:

Khi chất đốt bị cháy, nó sẽ tạo ra một lượng lớn năng lượng mà chúng ta có thể sử dụng để đun nóng, thắp sáng, chạy máy móc và sản xuất điện. Tuy nhiên, khi sử dụng chất đốt, chúng ta cần phải cẩn trọng để tránh lãng phí và đảm bảo an toàn.

Một điều quan trọng cần lưu ý là tất cả các chất đốt khi cháy đều tạo ra khí cacbonic, nhiều loại khí độc và chất độc khác. Những chất này gây ô nhiễm không khí, có thể gây hại cho sức khỏe của con người, động vật và thực vật. Ngoài ra, chúng còn có khả năng gây ăn mòn các vật dụng và máy móc bằng kim loại. Vì vậy, để giảm thiểu tác động xấu này, chúng ta cần có các biện pháp như việc sử dụng ống khói để đẩy khói lên cao hoặc áp dụng các phương pháp làm sạch, khử độc chất thải trong nhà máy. Thêm nữa, tránh sử dụng bếp than hoặc củi để sưởi trong phòng kín cũng là một biện pháp quan trọng.

Chất đốt không chỉ tạo ra khí độc mà còn gây ra sự gây ảnh hưởng tiêu cực đến tầng ôzôn. Các chất đốt như CFC (chất gây hủy tầng ôzôn) khi bị cháy sẽ phá hủy tầng ôzôn, gây ra hiện tượng thủng tầng ôzôn. Điều này gây ra sự gia tăng lượng tia tử ngoại mặt trời xâm nhập vào Trái đất, gây nguy hiểm cho sức khỏe của con người và các hệ sinh thái.

b) Thảo luận nhóm

Vì sao các chất đốt khi cháy có thể gây ảnh hưởng xấu tới môi trường?

Cần làm gì để phòng tránh tai nạn khi sử dụng chất đốt trong sinh hoạt?

Trả lời:

Các chất đốt khi cháy có thể gây ảnh hưởng xấu tới môi trường do sự sinh ra của khí cacbonic, nhiều loại khí độc và chất độc hại khác. Những chất này không chỉ gây ô nhiễm không khí, mà còn tiếp xúc với nước và đất, gây tác động tiêu cực đến hệ sinh thái và các loài sống. Đồng thời, các chất đốt cũng có khả năng gây thủng tầng ôzôn, tăng lượng tia tử ngoại xâm nhập vào Trái đất, gây nguy hiểm cho sức khỏe con người và các hệ sinh thái.

Để phòng tránh tai nạn khi sử dụng chất đốt trong sinh hoạt, chúng ta cần tuân thủ các biện pháp an toàn. Đầu tiên, sau khi sử dụng bếp ga, hãy đảm bảo rằng van ga đã được tắt hoàn toàn để tránh rò rỉ khí gas. Ngoài ra, chúng ta cần chú ý đến các biện pháp phòng cháy nổ như kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ các thiết bị sử dụng chất đốt, không để chúng tiếp xúc với nguồn lửa hoặc các vật liệu dễ cháy khác. Cũng quan trọng là chúng ta phải luôn có ý thức sử dụng chất đốt một cách cẩn thận và không lãng phí năng lượng. Đồng thời, việc sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, gió, thủy điện cũng là một giải pháp để giảm thiểu sự phụ thuộc vào chất đốt và giảm tác động tiêu cực đến môi trường.

2. Hoạt động thực hành về sử dụng năng lượng chất đốt:

Câu 1: Trang 26 sách VNEN khoa học 5 tập 2:

Khoanh vào chữ cái đầu câu trả lời đúng: Chất đốt có thể được sử dụng vào những việc nào sau đây?

A. Đun nóng

B. Thắp sáng

C. Chạy máy

D. Sán xuất ra điện

E. Tất cả những việc trên

Trả lời:

Chất đốt có thể được sử dụng vào những việc nào sau đây?

Đáp án đúng là: E. Tất cả những việc trên

Câu 2: Trang 26 sách VNEN khoa học 5 tập 2

Nêu một số mối nguy hiểm/tác hại có thể xảy ra khi sử dụng chất đốt và cách phòng tránh

Trả lời:

Câu 3: Trang 27 sách VNEN khoa học 5 tập 2:

Tình huống 1: Một số bạn thảo luận về việc sử dụng tiết kiệm chất đốt.

– Bạn A: Theo mình, than đá và dầu mỏ là các nguồn năng lượng vô tận, chỉ cần mất công khai thác thôi!

Nếu ở đó, em sẽ nói gì với bạn A?

Tình huống 2: Giả sử ở một nơi có tình trạng chặt cây bừa bãi để lấy củi đun, đốt lấy than. Theo em, người ta có thể làm gì để khắc phục tình trạng này?

Trả lời:

Thính huống 1: Em sẽ nói với bạn A là bạn nói như vậy chưa đúng, than đá và dầu mỏ được hình thành từ xác sinh vật qua hàng triệu năm. Hiện nay, các nguồn năng lượng này đang có nguy cơ bị cạn kiệt do việc sử dụng của con người. Vì vậy, chúng ta phải biết khai thác hợp lí để bảo vệ nguồn năng lượng đó chứ không có nguồn năng lượng bất tử nào.

Tình huống 2: Để khắc phục tình trạng chặt cây bừa bãi để lấy củi đun, đốt lấy than, người ta có thể sử dụng khí sinh học, sử dụng năng lượng mặt trời để đun nấu.

4. “Triển lãm” về chất đốt (Thực hành trên lớp học)

3. Hoạt động ứng dụng sử dụng năng lượng chất đốt:

Em và người thân nên tạo thói quen sử dụng chất đốt một cách an toàn và tiết kiệm ở nhà để đảm bảo sức khỏe của gia đình và bảo vệ môi trường. Việc sử dụng chất đốt an toàn có thể bao gồm việc lắp đặt hệ thống thông gió tốt để đảm bảo không khí trong nhà luôn trong lành, sử dụng thiết bị điện hoặc khí đốt chất lượng cao và tuân thủ các quy tắc an toàn khi sử dụng lửa. Đồng thời, việc tiết kiệm chất đốt cũng là cách giảm thiểu lượng khí thải gây ô nhiễm không khí và giúp tiết kiệm chi phí gia đình.

Một số gợi ý để tiết kiệm chất đốt bao gồm sử dụng bếp điện hoặc bếp từ thay vì bếp gas, tắt các thiết bị điện khi không sử dụng, sử dụng đèn LED thay vì đèn thông thường, và tận dụng ánh sáng tự nhiên trong nhà. Ngoài ra, việc bảo dưỡng hệ thống cung cấp chất đốt định kỳ cũng giúp tăng hiệu suất sử dụng và giảm thiểu sự lãng phí.

Hơn nữa, việc tìm hiểu về những biện pháp tiết kiệm chất đốt và áp dụng chúng vào cuộc sống hàng ngày không chỉ giúp tiết kiệm chất đốt mà còn góp phần bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên. Với những thay đổi nhỏ trong thói quen sử dụng chất đốt, chúng ta có thể tạo ra một sự khác biệt lớn và góp phần xây dựng một tương lai bền vững cho thế hệ tương lai.