Soạn bài Viết đoạn văn trình bày luận điểm ngắn gọn nhất

1. Trước khi đọc:

Câu 1 (trang 80, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Đề bài: Đọc các đoạn văn sau và trả lời câu hỏi

a) Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: Ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này thắng địa. Thật là chốn hội tụ trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

(Lí Công Uẩn, Chiếu dời đô)

b) Đồng bào ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tổ tiên ta ngày trước. Từ các cụ già tóc bạc đến các cháu nhi đồng trẻ thơ, từ những kiều bào ở nước ngoài đến những đồng bào ở vùng tạm bị chiếm, từ nhân dân miền ngược đến miền xuôi, ai cũng một lòng nồng nàn yêu nước, ghét giặc.

Từ những chiến sĩ ngoài mặt trận chịu đói mấy ngày để bám sát lấy giặc đặng tiêu diệt giặc, đến những công chức ở hậu phương nhịn ăn để ủng hộ bộ đội, từ những phụ nữ khuyên chồng con đi tòng quân mà mình thì xung phong giúp việc vận tải, cho đến các bà mẹ chiến sĩ săn sóc yêu thương bộ đội như con đẻ của mình. Từ những nam nữ công nhân và nông dân thi đua tăng gia sản xuất, không quản khó nhọc để giúp một phần vào kháng chiến, cho đến những đồng bào điền chủ quyên đất ruộng cho Chính phủ, … Những cử chỉ cao quý đó, tuy khác nhau nơi việc làm, nhưng đều giống nhau nơi lòng nồng nàn yêu nước.

(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)

Câu hỏi:

– Đâu là những câu chủ đề (câu nêu luận điểm) trong mỗi đoạn văn?

– Câu chủ đề trong từng đoạn văn được đặt ở vị trí nào (đầu hay cuối văn bản)?

– Trong hai đoạn văn trên, đoạn văn nào được viết theo cách diễn dịch và đoạn văn nào được viết theo cách quy nạp? Phân tích cách diễn dịch và quy nạp trong mỗi đoạn văn.

Hướng dẫn trả lời chi tiết:

Luận điểm trong các đoạn văn như sau:

a. Đây là nơi tụ hội quan trọng và trọng yếu của bốn phương đất nước, cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

b. Dân tộc ta ngày nay cũng rất xứng đáng với tiếng tăm của tổ tiên ngày xưa.

– Câu chủ đề có thể đặt ở đầu đoạn văn hoặc ở cuối đoạn văn.

– Đoạn a viết theo cách quy nạp.

– Đoạn b được viết theo lối diễn giải.

Câu 2 (trang 80, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Đề bài: Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

“Ở màn đầu chương XVIII, cảnh nhà vợ chồng địa phủ Nghị Quế, Ngô Tất Tố cho bưng vào đầy một cái rổ nhún nhín bốn chó con. […] Quái thay là Ngô Tất Tố. Mới xem, ai cũng thấy vợ chồng địa chủ cũng chỉ là như mọi người khác thích chó, yêu gia súc, tướng người lành hoặc kẻ bất lương cũng không khác nhau gì lắm trong việc nuôi chó con. Thằng chồng le te cho chó ăn cơm, ôn tồn hỏi về chó, rồi xem tướng chó. Hắn sung sướng. Vợ hắn và hán bù khú […] với nahu trên câu chuyện chó con. Ấy thế rồi là đùng đùng giở giọng chó má ngay với mẹ con Chị Dậu đứng đấy. Đoạn này, khá lắm, bác Tố ạ! Cho thằng nhà giàu rước chó vào nhà, nó mới càng hiện chất chó đểu của giai cấp nó ra.”

(Nguyễn Tuân, Truyên “Tắt đèn’ của Ngô Tất Tố)

Câu hỏi:

a) Xem Phần 2 của Sách ngữ văn 7 và trả lời: Lập luận là gì? Tìm các luận điểm và lập luận trong các đoạn văn trên. (Lưu ý: Tác giả có sử dụng phép tương phản không?)

b) Lập luận trong đoạn văn trên có rõ ràng, chính xác và thuyết phục không?

c) Bạn nhận thấy điều gì về cách sắp xếp các ý trong đoạn văn vừa trích dẫn? Tác giả để nhận xét của Nghị Quế lên trên: ‘đùng đùng giở giọng chó má ngay với mẹ con Chị Dậu đứng đấy.’ và nhận xét rằng ‘vợ chồng địa chủ cũng chỉ là như mọi người khác thích chó, yêu gia súc’ ở dưới cùng thì hiệu quả của đoạn văn sẽ thay đổi ra sao?

d) Trong đoạn văn, những cụm từ ‘chuyện chó con’, ‘giọng chó má’, ‘thằng nhà giàu rước chó vào nhà’, ‘chất chó đểu của giai cấp nó’ được xếp cạnh nhau. Lối viết này có làm cho việc trình bày luận cứ mạch lạc và hấp dẫn hơn không?

Hướng dẫn trả lời chi tiết:

a.

– Lập điểm ở đoạn văn trên: Cho thằng nhà giàu rước chó vào nhà càng thể hiện rõ hơn bản chất chó đểu của giai cấp nó.

– Lập luận trong đoạn văn trên là dùng sự tương phản để lập luận.

b. Lối lập luận của Ngô Tất Tố khiến đoạn văn này rất thuyết phục.

c. Các ý trong đoạn văn này rất hấp dẫn.

d. Bằng cách đặt các cụm từ “chuyện chó con”, “giọng chó má”, “thằng nhà giàu rước chó vào nhà” được xếp cạnh nhau, Nguyễn Tuân đã tạo nên một đoạn văn thành của mình tập trung vào một ý chung, làm nổi bật bản chất thú tính của bọn địa chủ.

2. Trong khi đọc:

Câu 1 (trang 82, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Đề bài: Đọc hả câu văn sau và diễn đạt ý mỗi câu thành một luận điểm ngắn gọn, rõ.

a) Trước hết là cần phải tránh cái lối viết “rau muống” nghĩa là lằng nhằng “trường giang đại hải”, làm cho người xem như là “chắt chắt vào rừng xanh”.

(Hồ Chí Minh, Cách viết)

b) Trước hết là cần tránh lối viết dài dòng, lan man.

c) Ngoài việc đam mê viết, Nguyên Hồng còn thích truyền nghề cho bọn trẻ.

Hướng dẫn trả lời chi tiết:

Diễn đạt thành luận điểm một cách ngắn gọn.

a. Trước hết là cần tránh lối viết dài dòng và lan man.

b. Nguyên Hồng không chỉ yêu thích viết lách mà còn rất thích truyền nghề cho các bạn trẻ.

Câu 2 (trang 82, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Đề bài: Đoạn văn sau đây trình bày luận điểm gì và sử dụng các luận cứ nào? Hãy nhận xét về cách sắp xếp luận cứ và cách diễn đạt của đoạn văn.

“Tôi thấy Tế Hanh là một người tinh lắm. Tế Hạnh đã ghi được đôi nét rất thần tình về cảnh sinh hoạt chốn quê hương. Người nghe thấy cả những điều không hình sắc, không thanh âm như ‘mảnh hồn làng’ trên ‘cánh buồm giương’, như tiếng hát của hương đồng quyến rũ con đường quê nho nhỏ. Thơ Tế Hanh đưa ta vào một thế giới rất gần gũi thường ta chỉ thấy một cách mờ mờ, cái thế giới những tình cảm ta đã âm thầm trao cho cảnh vật: sự mỏi mệt say sưa của con thuyền lúc trở về bến, nỗi khổ đau chất chứa trên toa tàu nặng trĩu, những vui buồn sầu tủi của một con đường.”

(Hoài Thanh, Thi nhân Việt Nam)

Hướng dẫn trả lời chi tiết:

– Luận điểm của đoạn văn này được nêu ở câu đầu tiên: “Tôi thấy Tế hanh là người tinh lắm.” Để làm sáng tỏ cho luận điểm này, tác giả đã đưa ra khẳng định sau:

+ Tế Hanh đã nắm bắt được khía cạnh rất kỳ diệu và thần tình của cuộc sống đời thường ở quê nhà.

+ Thơ của Tế Hanh đưa chúng ta đến một thế giới rất gần gũi với mỗi con người.

– Hai luận cứ trên được trình bày theo trình tự logic. Luận cứ thứ hai là kết quả của đối số thứ nhất. Điều này làm cho đoạn văn trở nên hợp lý và logic.

3. Sau khi đọc:

Câu 3 (trang 82, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Đề bài:

Viết các đoàn kết văn ngắn triển khai các ý các luận điểm sau:

a) Học phải kết hợp làm bài tập thì mới hiểu bài.

b) Học vẹt không phát triển được năng lực suy nghĩ.

Hướng dẫn trả lời chi tiết:

a) Luận điểm: “Học phải kết hợp với làm bài tập mới hiểu bài”.

– Các luận cứ:

+ Học cách nắm bắt kiến ​​thức nhưng quan trọng hơn là củng cố lại kiến ​​thức đã học.

(Dẫn chứng: Nhiều người khi học thì thu được rất nhiều kiến ​​thức nhưng nếu không thực hành trong một khoảng thời gian nhất định thì sẽ mất đi kiến ​​thức đó.)

+ Bài tập sẽ giúp hiểu sâu hơn về kiến ​​thức.

(Chứng minh: Lý thuyết phải được soi chiếu trong bài tập. Để kiến ​​thức có ích thì phải tìm lời giải từ lý thuyết để tìm ra hướng giải quyết trong bài tập.)

+ Kiến thức được ghi nhớ hiệu quả nhất thông qua thực hành thường xuyên.

(Đối với những người làm bài tập cẩn thận, kiến ​​thức thu được không chỉ củng cố tri ​​thức một cách hiệu quả mà còn được mở rộng và hoàn thiện hơn nữa thông qua tiếp xúc với thực tế.)

b) Lập điểm: “Học vẹt không phát triển được năng lực tư duy”.

– Giải thích khái niệm: Học vẹt.

(Học vẹt có nghĩa là nói thao thao như một con vẹt nhưng không hiểu chính mình đang nói gì. Nhiều người chỉ cố gắng ghi nhớ điều gì đó mà không hiểu bản chất của vấn đề.

– Học vẹt khiến cho trí não trở nên lười biếng bài trì trệ.

– Khi không sử dụng các thao tác như tư duy, phân tích, giải thích…thì các kĩ năng thiết yếu của tư duy không được rèn luyện.

Câu 4 (trang 82, SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Đề bài:

Để làm sáng tỏ luận điểm “Văn bản giải thích cần phải viết cho dễ hiểu”, em sẽ đưa ra những luận cứ nào? Những luận cứ ấy cần được sắp xếp theo một trình tự như thế nào để tăng hiệu quả thuyết phục của đoạn văn?

Có thể tham khảo trình tự sắp xếp luận cứ trong đoạn văn sau:

“Mình viết ra cốt là để giáo dục, cổ động; nếu người xem mà không nhớ được, không hiểu được, là viết không đúng, nhằm không đúng mục đích. Mà muốn cho người xem hiểu được, nhớ được, làm được thì phải viết cho đúng trình độ của người xem, viết rõ ràng, gọn gàng, chớ dùng chữ nhiều.”

(Hồ Chí Minh, Cách viết).

Hướng dẫn trả lời chi tiết:

Để làm rõ luận điểm “Văn giải thích  cần phải viết cho dễ hiểu”, có thể đưa ra những lập cứ sau đây.

– Mục đích của văn giải thích là giúp người đọc hiểu rõ ràng về một chủ đề cụ thể.

– Nếu văn bản khó hiểu thì người đọc sẽ khó hiểu được văn bản và càng khó hiểu được chủ đề mà tác giả đang muốn trình bày.

– Vì vậy, khi viết nên sử dụng văn phong rõ ràng, đơn giản, tránh sử dụng từ ngữ quá phức tạp và những câu có cấu trúc phức tạp gây cản trở quá trình tiếp thu văn bản.

– Ngoài ra, khi viết cũng cần đảm bảo đối tượng tiếp nhận để dùng từ ngữ phù hợp làm tăng hiệu quả.