Soạn bài Tiếp xúc với tác phẩm (Kết nối tri thức Ngữ văn 11)

– Đời sống vật thể tồn tại với hình thức vật thể, như một loạt sự tồn tại và hoạt động của các đối tượng hữu hình. Chẳng hạn, khi nói về bức tranh Em Thúy, chúng ta nói đến một tấm vải có kích thước 45 x 60 cm, được thể hiện thông qua kỹ thuật sơn dầu theo trường phái hội họa châu Âu, được bao bọc bởi một khung gỗ… Những chi tiết như vậy định rõ tính chất và hình thức của đồ vật.

– Đời sống hình tượng tồn tại với một chiều sâu tinh thần, như một hình tượng nghệ thuật thể hiện sự thẩm mỹ, giá trị văn hóa của tác phẩm. Ví dụ, trong bức tranh Em Thúy, sự phân hóa không xảy ra trên bức tranh mà nó thể hiện trong ý thức của người quan sát, tại khả năng trừu tượng hóa của tâm hồn con người.

Câu 2 (trang 98, SGK Ngữ Văn 11, tập một):

– Cách định nghĩa “phản ánh đúng hiện thực”, sự quan trọng của chủ đề và đối tượng, đối với lĩnh vực mỹ thuật, ta cần hiểu như thế nào? Điều này không yêu cầu sự thấu hiểu sâu về chủ đề và đối tượng trước, sau đó mới có thể hiểu về tác phẩm.

– Khi chúng ta thay đổi chủ đề và tên gọi, giá trị thẩm mỹ cũng như nội dung không thay đổi, bởi vì bản chất của hiện thực vẫn như cũ, vẫn duy trì tính đồng nhất.

– Bản chất thực tại của một tác phẩm không phụ thuộc vào cấu trúc vật thể của đề tài, hình thức, hay tên gọi, mà chính là sự hiện thực trong hình ảnh.

Hiện thực và nội dung của một tác phẩm mang trong mình sự phong phú, vô tận, đang chờ đợi sự khám phá trong tâm hồn và mắt của người xem. Một tác phẩm sẵn sàng mở cửa trí tưởng tượng của người ngắm nhìn, đón nhận mọi ý kiến chủ quan, và tạo nên không gian tự do cho sự tưởng tượng.

Người xem, người đọc, qua việc đắm chìm vào tác phẩm, giúp hình tượng nghệ thuật được tái sinh, mang lại một cuộc sống mới, đầy sự phong phú và đa dạng.

– Trình bày trong văn bản, các luận điểm được triển khai một cách có logic, chặt chẽ, tạo nên một chuỗi có sự kết nối hợp lý. Những luận điểm này không chỉ đơn thuần là sự trình bày ý kiến, mà còn chứa đựng mục tiêu giải quyết các vấn đề tư duy và nhận thức được đặt ra trong tác phẩm, tập trung vào các mối quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng đang được nói đến.

– Ngoài ra, những luận điểm được trình bày không trung lập mà mang trong mình một sự nghệ thuật, sự kỹ lưỡng, phù hợp với bối cảnh và tình huống được diễn ra.

3. Phần mở rộng tìm hiểu tác phẩm:

3.1. Tìm hiểu chung:

– Thể loại: Nghị luận.

– Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:  Tiếp xúc với nghệ thuật có 5 phần, ở đây chỉ trích 3 phần đầu (2 phần sau là Sự tương đồng nội tâm với tác phẩm; Để phê bình, nghiên cứu tác phẩm).

– Phương thức biểu đạt: nghị luận.

– Tóm tắt văn bản Tiếp xúc với tác phẩm: Để tìm hiểu sâu về một tác phẩm nghệ thuật, trước tiên, chúng ta cần khám phá sự sống động của cả đời sống vật thể và hình tượng mà tác phẩm đang mang đến. Nội dung của một tác phẩm không chỉ đơn giản là kết cấu vật thể, mà chủ yếu ẩn chứa trong đó là những hình ảnh nghệ thuật đầy sáng tạo. Sau đó, tác giả mở ra khám phá về giá trị chủ quan của tác phẩm. Bản chất thực tế của một tác phẩm không nằm ở cách bày trí hình thức hay cấu trúc vật thể, mà chính ở sự thể hiện tinh tế của các hình tượng nghệ thuật. Cuối cùng, tác giả nêu lên việc mở rộng nội dung của tác phẩm đối với người xem. Cuộc sống tinh thần, vẻ đẹp thẩm mỹ của các hình tượng không ngừng biến đổi, phong phú và thăng hoa tại từng giai đoạn, từng khoảnh khắc, từng không gian, trước con người, phụ thuộc vào tâm hồn và sự hiểu biết của từng cá nhân.

– Bố cục văn bản Tiếp xúc với tác phẩm: Gồm 3 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “mà nó chuyên chờ”: Đời sống vật thể và đời sống hình tượng của tác phẩm.

+ Phần 2: Tiếp đến “ít ra là vậy”: Giá trị chủ quan của tác phẩm.

+ Phần 3: Còn lại: Nội dung của tác phẩm được người xem mở rộng.

– Giá trị nội dung:  

+ Đời sống vật thể của một tác phẩm nghệ thuật bao gồm các yếu tố hiện hữu, từ bản chất vật lý đến những sắc thái tinh tế mà tác giả đã dành cho chúng. Đó là một thế giới đa dạng, phong phú, nơi mà mọi đường nét, màu sắc đều kể lên một câu chuyện riêng biệt.

+ Giá trị chủ quan của một tác phẩm không nằm ở bề ngoài, mà tinh tế trong mỗi cảm nhận của người nhìn. Nó chính là một thế giới tinh tế mà tác giả muốn chia sẻ với người xem, từ những cảm xúc sâu thẳm đến sự suy tư tri thức.

+ Nội dung của một tác phẩm không bao giờ giới hạn trong bản thân nó. Nó mở ra không gian cho mỗi người xem để tìm hiểu, cảm nhận và tận hưởng. Đời sống tinh thần của tác phẩm được khám phá và tiếp tục sống trong mỗi trái tim đam mê nghệ thuật.

– Giá trị nghệ thuật: Các luận điểm trong văn bản được triển khai theo một trình tự logic kỹ lưỡng, mỗi luận điểm không chỉ đứng độc lập mà còn liên kết hài hòa với nhau, tạo nên một tầm nhìn tổng thể về những vấn đề nhận thức và tư tưởng mà tác phẩm đang đề cập đến. Các yếu tố tạo nên đối tượng không chỉ tồn tại đơn lẻ mà còn hoạt động cùng nhau, tương tác và tạo nên một hệ thống rõ ràng.

3.2. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Tiếp xúc với tác phẩm:

* Nội dung các khái niệm đời sống vật thể và đời sống hình tượng được tác giả sử dụng trong văn bản.

– Đời sống vật thể tồn tại với hình thức vật thể, như một loạt sự tồn tại và hoạt động của các đối tượng hữu hình. Chẳng hạn, khi nói về bức tranh Em Thúy, chúng ta nói đến một tấm vải có kích thước 45 x 60 cm, được thể hiện thông qua kỹ thuật sơn dầu theo trường phái hội họa châu Âu, được bao bọc bởi một khung gỗ… Những chi tiết như vậy định rõ tính chất và hình thức của đồ vật.

– Đời sống hình tượng tồn tại với một chiều sâu tinh thần, như một hình tượng nghệ thuật thể hiện sự thẩm mỹ, giá trị văn hóa của tác phẩm. Ví dụ, trong bức tranh Em Thúy, sự phân hóa không xảy ra trên bức tranh mà nó thể hiện trong ý thức của người quan sát, tại khả năng trừu tượng hóa của tâm hồn con người.

* Vấn đề giá trị chủ quan của tác phẩm.

– Cái tiêu chuẩn “phản ánh đúng hiện thực”, sự quan trọng của chủ đề và đối tượng, đối với lĩnh vực mỹ thuật, ta cần hiểu như thế nào? Điều này không yêu cầu sự thấu hiểu sâu về chủ đề và đối tượng trước, sau đó mới có thể hiểu về tác phẩm.

– Khi chúng ta thay đổi chủ đề và tên gọi, giá trị thẩm mỹ cũng như nội dung không thay đổi, bởi vì bản chất của hiện thực vẫn như cũ, vẫn duy trì tính đồng nhất.

– Bản chất thực tại của một tác phẩm không phụ thuộc vào cấu trúc vật thể của đề tài, hình thức, hay tên gọi, mà chính là sự hiện thực trong hình ảnh.

* Vai trò của người xem, người đọc trong việc giúp hình tượng nghệ thuật trường tồn.

Hiện thực và nội dung của một tác phẩm mang trong mình sự phong phú, vô tận, đang chờ đợi sự khám phá trong tâm hồn và mắt của người xem. Một tác phẩm sẵn sàng mở cửa trí tưởng tượng của người ngắm nhìn, đón nhận mọi ý kiến chủ quan, và tạo nên không gian tự do cho sự tưởng tượng.

Người xem, người đọc, qua việc đắm chìm vào tác phẩm, giúp hình tượng nghệ thuật được tái sinh, mang lại một cuộc sống mới, đầy sự phong phú và đa dạng.