Soạn bài Thao tác lập luận so sánh ngắn gọn (Soạn văn 11)

1. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận so sánh:

1.1. Câu 1 (trang 79 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

– Đối tượng so sánh theo yêu cầu là bài văn Chiêu hồn. 

– Đối tượng được so sánh theo yêu cầu đề bài là bài Chinh phụ ngâm, Cung oán ngâm, Truyện Kiều.

1.2. Câu 2 (trang 79 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Giống nhau: Đều bàn về con người: Tất cả bốn tác phẩm đều tập trung vào đề tài về con người, nhấn mạnh vào tình cảm, trải nghiệm và cuộc sống của con người.

Khác nhau: Về phạm vi thời gian:

– “Chinh phụ ngâm”, “Cung oán ngâm” và “Truyện Kiều” đều tập trung vào cuộc sống và cảm xúc của con người trong cõi sống, trong thế giới thực.

– “Chiêu hồn” nổi bật vì nó khám phá khía cạnh vượt qua giới hạn cõi sống và bàn về con người trong cả thế giới sau cái chết.

Như vậy, mặc dù tất cả các tác phẩm đều xoay quanh chủ đề con người, nhưng “Chiêu hồn” có điểm độc đáo khi bàn về con người ở cả hai cõi sống và cõi chết, trong khi “Chinh phụ ngâm”, “Cung oán ngâm” và “Truyện Kiều” chỉ tập trung vào cõi sống.

1.3. Câu 3 (trang 79 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Mục đích của việc so sánh trong văn bản là một cách tác giả sử dụng để làm sáng tỏ lập luận hoặc ý của mình. Qua việc so sánh, tác giả có thể làm cho ý của mình trở nên cụ thể và sinh động hơn trong tâm trí của người đọc. Bằng cách so sánh các khía cạnh khác nhau của một vấn đề, tác giả có thể giúp người đọc hiểu rõ hơn về mặt quan trọng của chủ đề và cách mà nó liên quan đến các khía cạnh khác.

So sánh có thể sử dụng các phép tu từ, hình ảnh hoặc ví dụ để so sánh một đối tượng hoặc tình huống với một đối tượng hoặc tình huống khác. Việc so sánh giúp tạo ra hình ảnh mạch lạc, thú vị và dễ hiểu trong tâm trí của người đọc, từ đó tạo ra sự rõ ràng và thấm thía hơn cho lập luận hoặc ý tưởng mà tác giả muốn truyền đạt.

Tóm lại, mục đích so sánh trong văn bản là để làm sáng tỏ lập luận hoặc ý tác giả bằng cách giúp người đọc hiểu rõ hơn thông qua các hình ảnh và ví dụ cụ thể, từ đó làm cho tác phẩm trở nên sinh động và thú vị hơn.

1.4. Câu 4 (trang 79 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Mục đích của thao tác lập luận so sánh trong văn bản là làm sáng rõ mối tương quan giữa đối tượng đang nghiên cứu với một đối tượng khác. Thông qua việc so sánh, tác giả muốn giúp độc giả hiểu rõ hơn về các điểm tương đồng và khác biệt giữa hai đối tượng, từ đó làm cho lập luận hoặc ý của mình trở nên rõ ràng và thuyết phục hơn.

Để thực hiện thao tác lập luận so sánh, có một số yêu cầu quan trọng cần tuân theo:

– Đặt các đối tượng vào cùng một bình diện: Điều này có nghĩa là tác giả cần xác định các tiêu chí hoặc khía cạnh cụ thể mà họ sẽ dựa vào để so sánh hai đối tượng. Điều này giúp tạo ra sự công bằng và khách quan trong việc so sánh.

– Đánh giá trên cùng một tiêu chí: Để thực hiện so sánh một cách chính xác, tác giả cần xác định các tiêu chí đánh giá mà áp dụng cho cả hai đối tượng. Điều này giúp tạo ra sự thống nhất trong quá trình so sánh và giúp độc giả hiểu rõ hơn về sự tương đồng và khác biệt.

– Nêu rõ ý kiến của người viết: Tác giả nên trình bày ý kiến của mình về sự tương đồng và khác biệt giữa các đối tượng sau quá trình so sánh. Điều này giúp độc giả hiểu rõ hơn về quan điểm của tác giả và cách mà tác giả đưa ra các nhận định trong văn bản.

2. Cách so sánh:

2.1. Câu 1 (trang 80 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Sự so sánh quan niệm “soi đường” của Ngô Tất Tố trong tác phẩm “Tắt đèn” với các quan niệm khác là một cách để tác giả Nguyễn Tuân tạo ra các ví dụ cụ thể để làm sáng tỏ và phản ánh ý kiến của mình về việc cải cách và cải thiện đời sống nông dân trong thời kỳ đó.

– Quan niệm của những người chủ trương “cải lương hương ẩm”: Đây là quan niệm cho rằng việc chỉ cần loại bỏ những thực tiễn và tập tục không lành mạnh (hủ tục) trong cuộc sống nông dân sẽ đem lại cải thiện cho đời sống của họ. “Cải lương hương ẩm” ở đây có thể hiểu là việc “đánh rơi” đi những thứ không cần thiết và không tốt cho cuộc sống.

– Quan niệm của những người hoài cổ: Đây là quan niệm cho rằng việc trở về với một cuộc sống thuần phác, trong sạch như ngày xưa của người nông dân sẽ là cách cải thiện đời sống. Điều này có thể được hiểu như việc “quay trở về” với một thời kỳ đơn giản, chân thực, và không bị ảnh hưởng bởi các tác động của thời đại mới.

Việc so sánh các quan niệm này với quan niệm “soi đường” trong “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố giúp tác giả Nguyễn Tuân đưa ra các ví dụ cụ thể để làm rõ lập luận của mình về cách cải cách và cải thiện đời sống nông dân. Qua việc so sánh này, tác giả có thể tạo ra sự đa dạng và phong phú trong cách thể hiện quan điểm và ý kiến của mình trong tác phẩm

2.2. Câu 2 (trang 80 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Căn cứ vào: sự phát triển tính cách của các nhân vật trong “Tắt đèn” và so sánh với các nhân vật khác trong một số tác phẩm cùng viết về đề tài nông thôn thời kỳ ấy nhưng viết theo chủ trương “cải lương hương ẩm” hoặc “ngư ngư tiều tiều canh canh mục mục,” ta có thể thấy rõ sự khác biệt trong cách xử lí và hình ảnh nhân vật.

2.3. Câu 3 (trang 80 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Mục đích của thao tác so sánh trong trường hợp này là để tạo nên sự tương phản giữa hai ảo tưởng khác nhau và từ đó làm nổi bật và thể hiện cái đúng của quan điểm của Ngô Tất Tố về việc người nông dân đứng lên chống lại sự bóc lột và áp bức. Bằng cách so sánh hai quan niệm khác nhau (“cải lương hương ẩm” và “ngư ngư tiều tiều canh canh mục mục”) với quan điểm của Ngô Tất Tố, tác giả tạo ra sự tương phản để làm rõ về ý kiến và quan điểm của mình. Quan điểm của Ngô Tất Tố về việc người nông dân đứng lên chống lại sự bóc lột và áp bức được tạo nên dựa trên sự tương phản giữa những quan niệm không thực tế và ảo tưởng với thực tế phức tạp của cuộc sống nông thôn. Từ đó, tác giả muốn làm nổi bật sự quan trọng và cần thiết của việc nông dân tự khắc phục và thay đổi cuộc sống của họ bằng cách đứng lên chống lại sự bóc lột và áp bức.

2.4. Câu 4 (trang 80 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):