Soạn bài Ta đi tới ngắn gọn (SGK Ngữ văn 8 Kết nối tri thức)

1. Soạn bài Ta đi tới ngắn gọn – SGK Ngữ văn 8 Kết nối tri thức:

Câu hỏi 1:

Câu 1 (trang 28, SGK Ngữ Văn 8, Tập 1) 

Khi đọc bài thơ, bạn hình dung thế nào về bối cảnh lịch sử (không gian, thời gian, sự kiện quan trọng…) đã tạo cảm hứng cho thơ tác giả? 

Phương pháp giải: 

Đọc kỹ đoạn trích để hiểu ngữ cảnh. 

Lời giải chi tiết: 

Bối cảnh của bài thơ: 

– Không gian: rộng lớn, trải dài từ các tỉnh phía Bắc và miền núi (Thái Nguyên, Tây Bắc, Điện Biên… đến miền Trung với “rừng cọ, núi chè, đồng xanh”); từ thủ đô Hà Nội đến các quận 3, 4; Các tỉnh Tây Nguyên: Công Tum, Đăk Lăk đến TP.HCM được mệnh danh là ‘Rực rỡ tên vàng’ và các tỉnh miền Tây như Đồng Tháp, Tiền Giang, Hậu Giang…) 

– Thời gian: Từ Cách mạng Tháng Tám năm 1945 sụp đổ, kéo dài 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, cho đến khi kết thúc thắng lợi với chiến thắng chấn động Điện Biên Phủ. 

→ Bài thơ ca ngợi chiến thắng và gợi lại những suy nghĩ về chặng đường sắp tới. Bài thơ chứa đựng những cảm xúc đương đại và mang tính biểu tượng cao.  

Câu hỏi 2:

Câu 2 (trang 28, SGK Ngữ Văn 8, Tập 1) 

Nhà thơ đã bày tỏ cảm xúc gì khi chứng kiến ​​cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp “ba ngàn ngày không ngừng nghỉ”? Bạn cho rằng đây chỉ là tình cảm cá nhân của nhà thơ hay cũng là tình cảm chung của cộng đồng? Tại sao?  

Phương pháp giải: 

Đọc toàn bộ bài thơ để xác định cảm xúc của tác giả. 

Lời giải chi tiết: 

Nhớ lại hành trình kháng chiến chống thực dân Pháp “ba ngàn ngày không nghỉ”, nhà thơ bày tỏ cảm xúc và niềm tự hào về sức mạnh của nhân dân  ta, tinh thần quyết thắng lợi của nhân dân ta. Chính sức mạnh, tinh thần này đã làm nên chiến thắng lịch sử của Điện Biên Phủ. 

Đó là ý thức chung của cộng đồng vì cách mạng là mục tiêu chung của người dân Việt Nam lúc bấy giờ. Cái “tôi” của người viết nói thay cho nhiều cái “tôi” khác, cũng có nghĩa là cái “tôi” đã hòa nhập với cái ‘ta’. Cảm xúc cá nhân của tác giả hòa quyện với cảm xúc chung của cả cộng đồng.

Câu hỏi 3:

Câu 3 (trang 28, SGK Ngữ Văn 8, Tập 1) 

Xác định hình ảnh trung tâm của đoạn trích. Hình ảnh này đề cập đến những hình ảnh nào khác trong đoạn trích? 

Phương pháp giải: 

Đọc toàn bộ bài viết để tìm ra hình ảnh trung tâm của đoạn trích. 

Lời giải chi tiết: 

– Tác giả xây dựng hình ảnh “con đường” – một hình ảnh mang nhiều ý nghĩa biểu tượng. Hình ảnh này xuất hiện nhiều lần trong bài thơ.

– “Con đường” nói trên không chỉ là đường giao thông nối liền các vùng miền mà còn là con đường cách mạng, con đường mà cả dân tộc thuận lợi tiến lên. 

→ Hình ảnh con đường có mối quan hệ mật thiết với các hình ảnh khác trong khung hình, đặc biệt là hình ảnh đôi chân. Nó không chỉ phù hợp với tiêu đề bài thơ mà còn nêu bật tinh thần sôi nổi, mạnh mẽ và kiên cường của cả dân tộc. 

Câu hỏi 4: 

Câu 4 (trang 28, SGK Ngữ Văn 8, Tập 1) 

Những địa điểm nào được đề cập trong đoạn trích? Theo em, những địa điểm đó có ảnh hưởng gì đến việc bộc lộ cảm xúc của người viết? 

Phương pháp giải: 

Đọc văn bản cẩn thận 

Lời giải chi tiết: 

– Các địa danh được nhắc đến trong đoạn trích: Bắc Sơn, Đình cả, Thái Nguyên, Tây Bắc, Điện Biên, Sông Lô, Bình Ca, Phú Thọ, Trung Hà, Hưng Hòa, Quận 3, Quận 4, Sông Thao, Nam Bộ, Tiền Giang, Hậu Giang, TP.HCM, Đồng Tháp, Nam – Ngãi, Bình – Phú, Khánh Hòa, Phan Rang, Phan Thiết, Tây Nguyên, Kon Tum, Đắc Lắc, khu năm, Sông Hương, Bến hải, Cửa Tùng. 

– Sự xuất hiện của những địa danh như vậy thể hiện tình yêu, niềm tự hào của tác giả đối với sự giàu đẹp, tươi đẹp của mọi miền đất nước, sức mạnh của dân tộc và niềm tin vào tương lai tươi sáng của nhân dân.

Câu hỏi 5:

Câu 5 (trang 28, SGK Ngữ Văn 8, Tập 1) 

Trong đoạn văn, tác giả sử dụng nhiều cấu trúc: “Ai…”, “Đường…”. Chúng ta hãy phân tích tác dụng của biện pháp tu từ này. 

Phương pháp giải: 

Nhớ lại kiến thức các biện pháp tu từ đã học.

Lời giải chi tiết: 

Tác giả đã sử dụng phép tu từ điệp cấu trúc ‘Ai…’, ‘đường…’ để nhấn mạnh những khó khăn, vất vả của người chiến sĩ khi hành quân. Đồng thời, đề cao niềm vui hân hoan, tinh thần lạc quan cách mạng và tinh thần tiến bộ của toàn dân tộc. Từ “Ai” là một đại từ ngẫu nhiên, nó không ám chỉ một người cụ thể nào mà mang ý nghĩa chung đại diện cho tất cả mọi người, toàn thể cộng đồng và toàn thể dân tộc Việt Nam. 

Câu hỏi 6: 

Câu 6 (trang 28, SGK Ngữ Văn 8, Tập 1) 

Nhận xét về nhan đề bài thơ.  

Phương pháp giải: 

Trả lời dựa trên chủ đề và ý nghĩa rút ra của bài thơ. 

Lời giải chi tiết: 

Ở đây, tựa đề được tác giả đặt là ‘Ta đi tới ngắn gọn’, nhằm mục đích vừa ca ngợi chiến thắng, vừa gợi lên những suy nghĩ về con đường tương lai mà nhân dân sẽ đi xây dựng chủ nghĩa xã hội.

2. Liên hệ ngắn gọn tình yêu quê hương đất nước trong văn học Việt Nam:

Tình yêu quê hương đất nước là đề tài xuyên suốt trong văn học Việt Nam từ xưa tới nay. Tình cảm này đặc biệt được đề cao và nhấn mạnh trong văn học thời chiến, khi mà người dân ta phải đấu tranh để bảo vệ lãnh thổ, chủ quyền và độc lập của quốc gia. Nhiều tác phẩm văn học đã thể hiện tình yêu quê hương đất nước qua những bức tranh sinh động, chân thực và xúc động về cuộc sống, con người và thiên nhiên Việt Nam. Ví dụ như bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm, hay bài “Nói với con” của Y Phương. Những bài thơ này đã phản ánh tình cảm gia đình hòa quyện với tình yêu quê hương đất nước, khi mà người cha, người mẹ phải xa con để đi chiến đấu, để gìn giữ cho non sông, cho tương lai của con cháu. Tình yêu quê hương đất nước cũng được biểu hiện qua những suy nghĩ, cảm xúc và hành động của nhân vật trong các tác phẩm. Họ luôn tự hào, yêu mến và gắn bó với quê hương, đất nước của mình. Họ không ngại khổ cực, hy sinh để bảo vệ cho sự sống còn của dân tộc. Họ cũng không quên truyền lại cho thế hệ sau những giá trị văn hóa, lịch sử và truyền thống của quê hương, đất nước. Tình yêu quê hương đất nước là nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà văn, nhà thơ Việt Nam. Tình cảm này không chỉ làm giàu cho văn học mà còn làm giàu cho tâm hồn của mỗi người dân Việt Nam.

3. Khái quát văn bản Ta đi tới:

3.1. Bối cảnh của bài thơ:

– Không gian: rộng, tác giả đề cập đến nhiều địa danh trong cả nước. 

– Thời gian: trong ngày 

– Thời điểm bài thơ: Tháng 8 năm 1954, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi.  

=> Bài thơ đã ca ngợi chiến thắng và gợi lên suy nghĩ về cuộc tiến quân. Bài thơ chứa đựng những cảm xúc đương đại và mang tính biểu tượng cao.  

3.2. Vẻ đẹp của quê hương tổ quốc ngày nay: 

– Trong mắt nhà thơ Tố Hữu, chúng ta nhìn thấy đất nước trên những con đường rộng mở, nơi chúng ta ‘ung dung ta bước’. Hàng loạt con đường cách mạng được đặt tên từ phía Bắc, với những con đường Bắc Sơn, Đình cà, Thái Nguyên, Tây Bắc, Điện Biên giờ đây lặng lẽ xuôi ra biển. 

– Hình ảnh con đường mang dấu vết người lính giờ đây mới hoang, màu đất đỏ tươi 

– Vùng đất nơi bom đạn nổ và đốt cháy núi cây giờ đây đã trở thành những rùng cọ và đồi chè xanh. 

– Dòng sông Lô từng đẫm máu giặc nay êm đềm đón nắng mới, vang vang tiếng hát.  

– Bến Bình Ca từng bị máy bay địch ném bom nay đã trở nên yên bình và thịnh vượng. 

 => Đó có phải là bài hát trong lòng nhà thơ, bài hát tự hào, tôn vinh các vị anh hùng dân tộc đã lập nên đất nước thái bình?

3.3. Ký ức những ngày chiến đấu dũng cảm và hào hùng:

– Trên các tuyến đường Phú Thọ, Trung Hà, Hưng Hóa, Khu 3, 4 có Bốt tây mà màmoij người đều phải bàng hoàng và kinh hoàng trước sự tra tấn vô nhân đạo và độc ác của kẻ thù nay đã biến mất rồi. 

– Xuôi dòng sông Thao về Hà Nội, thủ đô kháng chiến ngàn năm không ngừng, “bắp chân, đầu gối vẫn săn gân” giờ nhìn lên chỉ thấy vẻ đẹp và màu xanh của mây bồng bềnh trôi đi.

=> Nhân dân ta bằng tấm lòng trung nghĩa và dũng cảm đã xua tan đi bóng tối của kẻ thù, thành lập “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa!” trải qua vô số mồ hôi và nước mắt, để lại lá cờ đỏ sao vàng rung rinh trên nóc Dinh Độc Lập. 

– Tố Hữu miêu tả vẻ đẹp của không gian địa lý đất nước gắn liền với chiều dài lịch sử. Từ  Bắc vào Nam có Tiền Giang, Hậu Giang, Hồ Chí Minh, Đồng Tháp… rồi có cả những dòng sông từng vấy máu đỏ của giặc như sông Hương, Bến Hải, Cửa Tùng đều được vang danh.

Tác giả còn truyền tải tình yêu thương, sự đoàn kết giữa hai miền Bắc Nam bằng câu nói “Nước ta là của ta/Việt Nam Dân chủ Cộng hòa!”. 

=> Tác giả Tố Hữu nhắc nhở mỗi chúng ta rằng dù đi đâu chúng ta vẫn là “con một cha,  một nhà’. Dù thế nào đi nữa, dòng máu Việt Nam vẫn chảy trong tim chúng ta, chúng ta mãi mãi là ‘dân cụ Hồ’. 

– Quê hương tổ quốc là một phần máu thịt của mỗi người. Đất nước sinh ra từ khói lửa, từ đạn pháo, một thời mà tuổi trẻ ngày nay dù có muốn cũng không thể quay trở lại. 

– Đất nước ta ra đời từ bước chân của những người lính anh hùng, nhưng những người lính này không phải là những chiến binh mạnh mẽ, họ đến từ bụi và bùn, một lực lượng nhỏ  nhưng đầy sức mạnh to lớn của tình yêu quê hương đất nước. Họ lao vào trận chiến mà không sợ nguy hiểm, chỉ đơn giản là bước đi dưới  “mặt trời cách mạng”. Đôi chân Hóc Môn, Ba Tơ, Cao Lăng đã lừng danh trên chiến trường Điện Biên, nổi tiếng khắp thế giới. Tố Hữu nhấn mạnh và lý tưởng hóa đôi chân này như đôi chân khổng lồ sẵn sàng giẫm nát đầu các “chúa tể trần gian” xuống bùn đen vĩnh hằng.

3.4. Suy tư của nhà thơ: 

– Những tình cảm sâu lắng của nhà thơ nhấn mạnh tinh thần thủy chung, bất diệt của dân tộc ta trước kẻ thù hung hãn, và tấm lòng chung thủy của con cái dân tộc Việt Nam dưới một mái nhà. 

– Tố Hữu miêu tả bằng phong cách nghệ thuật so sánh hành trình khai hoang đất núi của nhân dân ta không một phút nao núng. Ý chí của nhân dân ta “mạnh như thép, mạnh như đồng”, “cao hơn núi, dài hơn sông”, “Ý chí ta lớn như biển đông trước mặt!”. Dân tộc ta “tiến lên” với tinh thần trời cao, hùng mạnh và thống nhất, “bắc nam một biển” khiến kẻ thù dù  mạnh đến đâu cũng phải khiếp sợ. 

– Với cách sử dụng điệp từ ‘lòng ta’, nhà thơ nhấn mạnh lòng trung thành với đất nước, lòng hiếu thảo với dân tộc, nhân dân. Nhân dân ta cùng một mảnh đất, không chung giới tuyến với bất kì kẻ thù nào, chúng ta có cùng một người lãnh đạo vĩ đại, cùng một thủ đô kháng chiến, cùng Việt Nam trong lòng.