Rừng xà nu là một tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Trung Thành, sẽ được tìm hiểu trong chương trình Ngữ văn lớp 12. Bài viết dưới đây sẽ giúp chúng ta tìm hiểu rõ hơn về tác giả và tác phẩm. Chúng ta cùng tìm hiểu nhé!
Mục lục bài viết
1. Tác giả Nguyễn Trung Thành:
Nguyễn Trung Thành (bút danh khác là Nguyên Ngọc) tên khai sinh là Nguyễn Văn Báu, sinh năm 1932. Ông sinh ra và lớn lên tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.
Năm 1950, ông nhập ngũ, sau đó làm phóng viên Báo Quân đội nhân dân Liên khu V. Năm 1962, ông tình nguyện trở lại chiến trường phía Nam, hoạt động ở Quảng Nam và Tây Nguyên. Sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông tiếp tục có nhiều đóng góp cho phong trào văn nghệ của nhà nước. Ông từng là Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam, Tổng biên tập báo Văn nghệ
Phong cách nghệ thuật: Sáng tác của ông đậm chất Tây Nguyên và đậm chất sử thi.
Tác phẩm chính: “Đất nước đứng lên” (tác phẩm đoạt giải Nhất – Giải thưởng Hội Văn nghệ Việt Nam 1954-1955), “Những đứa trẻ” (1961), “Về quê hương những anh hùng Điện Ngọc” (tập truyện và ký) ) , 1969), “Đất Quảng” (tiểu thuyết, 1971-1974)
2. Tác phẩm Rừng xà nu:
2.1. Hoàn cảnh sáng tác Rừng xà nu:
Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, đất nước ta thời điểm này phải chia làm hai miền. Kẻ địch phá hoại hiệp định, khủng bố, thảm sát, kéo máy chém khắp miền Nam. Cách mạng rơi vào thời kỳ đen tối và khủng hoảng. Đầu năm 1965, Mĩ bất ngờ tiến vào miền Nam, sau đó tiến hành những cuộc tấn công dữ dội vào miền Bắc. Rừng xà nu được viết đúng vào thời điểm cả nước ta đang trong bầu không khí chiến đấu sôi sục. Tác phẩm được hoàn thành tại căn cứ địa chiến trường miền Trung Trung bộ. Qua câu chuyện về những con người anh hùng nơi làng hẻo lánh, bên những cánh rừng xà nu xanh ngút ngàn, tác giả đã nêu lên một vấn đề có ý nghĩa to lớn đối với dân tộc và thời đại: Để sự sống của đất nước và nhân dân mãi trường tồn, không còn cách nào khác là phải cùng nhau đứng lên, cầm súng chiến đấu chống lại kẻ thù xâm lược.
Trong bối cảnh đó, tác phẩm “Rừng xà nu” đã ra đời. Rừng xà nu (1965) lần đầu tiên được đăng trên Tạp chí Văn học Giải phóng miền Trung (số 2-1965), sau đó được đưa vào tuyển tập “Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc.”
2.2. Bố cục Rừng xà nu:
Gồm 3 phần:
– Phần 1 (từ đầu đến “những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời”): Hình ảnh về rừng xà nu của người dân làng Xô man
– Phần 2 (tiếp đó đến “giội lên khắp người như ngày trước”): Câu chuyện của Tnú sau ba năm đi lính về thăm làng Xô man
– Phần 3 (còn lại): Câu chuyện về cuộc đời bi thảm của Tnú và câu chuyện chiến đấu của dân làng Xô Man được cụ Mết kể lại cho dân làng
* Nhan đề “Rừng xà nu” vừa mang ý nghĩa hiện thực vừa mang ý nghĩa tượng trưng:
+ Ý nghĩa tả thực : Nhà văn nói về cây xà nu – loài cây mọc ở các cánh rừng Tây Nguyên. Loài cây này có sức sống vô cùng mãnh liệt, không chịu khuất phục trước những thay đổi của thời tiết. Cây xà nu luôn gắn bó chặt chẽ và có mối quan hệ chiếu ứng với cuộc sống của người dân Tây Nguyên.
+ Ý nghĩa tượng trưng: Thông qua sức sống của cây xà nu và rừng xà nu, người viết nói về nỗi đau và sức sống, sức mạnh bất khuất của người dân Tây Nguyên trong cuộc chiến tranh chống Mỹ.
2.3. Tóm tắt văn bản Rừng xà nu:
Truyện ngắn Rừng xà nu là lời kể của cụ Mết về cuộc đời của Tnú với dân làng Xô Man. Từ nhỏ, anh đã rất tình cảm, vượt rừng vượt núi để liên lạc, nuôi giấu cán bộ là anh Quyết. Khi lớn lên, Tnú bị bắt trong một lần đi công tác nhưng vẫn quyết định giữ bí mật và trốn thoát khỏi đó sau 3 năm. Tnú lấy Mai, thằng Dục đã mang quân địch đến đe dọa dân làng, chúng giết chết Mai và con Mai, Tnú phẫn uất tấn công nhưng chúng đã bắt được và đốt 10 ngón tay của anh bằng nhựa xà nu. Sau đó, Tnú vẫn lên đường đi theo quân giải phóng và lập được nhiều chiến công mặc dù đôi tay yếu ớt không lành lặn. Câu chuyện tạo nên hình ảnh bất khuất cũng như vẻ đẹp mạnh mẽ của những cánh rừng xà nu hùng vĩ của dân làng Xô Man và của Tnú. Qua đó cho người đọc thấy được tinh thần quả cảm của người dân trong chiến tranh.
3. Trả lời câu hỏi soạn văn bài Rừng xà nu:
Câu 1 (trang 48 sgk ngữ văn 12 tập 2)
a, Ý nghĩa truyện Rừng xà nu:
+ Nhan đề: rừng xà nu là biểu tượng cho tinh thần, sức sống bất diệt của người dân Tây Nguyên. Đó cũng là sáng tạo nghệ thuật, thể hiện tình cảm của tác giả đối với thế hệ anh hùng đấu tranh chống giặc bảo vệ hòa bình.
b, Cảnh xà nu dưới tầm đại bác: đây là nơi chịu mọi sự tàn phá ác liệt của đại bác giặc Mĩ, dù chịu đựng nhiều đau thương, chết chóc nhưng vẫn vươn lên với sức sống mãnh liệt, hình ảnh đó tượng trưng cho sự sống, biểu trưng cho cuộc sống, con người và những phẩm chất đáng quý của người dân làng Xô Man
c, Hình ảnh ngọn đồi xà nu trải dài ngút ngàn đến tận chân trời:
Tượng trưng cho sự liên tục, trường tồn, vững chắc không gì có thể lay chuyển → tượng trưng cho sức sống của đất nước, con người của dân tộc ta
Câu 2 (trang 49 sgk ngữ văn 12 tập 2)
a, Người anh hùng do cụ Mết kể: Tnú xuất hiện với phẩm chất, tính cách:
+ Dũng cảm, can đảm, trung thực (khi còn trẻ, Tnú đã cùng Mai vào rừng tiếp tế cho Quyết)
+ Lòng trung thành với cách mạng được bộc lộ qua những thử thách (bị địch bắt, tra tấn, chém nhưng vẫn dũng cảm)
– Số phận bi thảm: không cứu được vợ con, bản thân ông cũng bị bắt, tra tấn (đốt cháy mười ngón tay)
– Kiên quyết đứng lên cầm vũ khí để tiêu diệt địch
– Tnú may mắn hơn thế hệ đàn anh như anh hùng Núp và A Phủ:
+ Không sống cuộc đời cam chịu
+ Được lý tưởng cách mạng soi sáng từ thuở nhỏ
b, Câu chuyện bi thảm về cuộc đời Tnú: “Tnú không cứu được vợ con”- cụ Mết nhấn mạnh bốn lần
+ Khi còn chưa cầm vũ khí chiến đấu, ngay cả người thân của Tnú cũng không bảo vệ được
+ Cụ Mết khẳng định rằng chiến đấu cần có vũ khí, đó là cách duy nhất để bảo vệ những điều quý giá và thiêng liêng nhất
– Chân lý cách mạng được đúc kết từ chính thực tế xương máu của dân tộc, phải được ghi nhớ, truyền dạy cho thế hệ sau
c, Câu chuyện về Tnú với dân làng Xô man nói lên chân lý vĩ đại của thời đại: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”, phải chiến đấu chống lại mọi kẻ xâm lược, thậm chí phải cầm vũ khí, hi sinh tính mạng
d, Vai trò của nhân vật:
– Cụ Mết, Mai, Dít, bé Heng chính là sự tiếp nối các thế hệ làm nổi bật tinh thần bất khuất của làng Xô Man nói riêng, của Tây Nguyên nói chung
– Mai, Dít là đại diện cho thế hệ hiện tại, trong Dít có Mai của quá khứ, vẻ đẹp của sự chắc chắn, kiên cường trong bão táp chiến tranh
– Bé Heng là thế hệ tiếp nối, kế tục cha và anh, để mang lại thắng lợi cuối cùng
– Cuộc chiến tranh khốc liệt đòi hỏi mỗi người Việt Nam phải có sức sống mãnh liệt, vươn lên
Câu 3 (trang 49 sgk ngữ văn 12 tập 2)
Hình ảnh rừng xà nu, hình ảnh nhân vật Tnú gắn kết chặt chẽ với nhau. Người viết muốn dùng rừng xà nu để tượng trưng cho lòng dũng cảm, sự gan dạ, trung thành của nhân vật Tnú và dân làng Xô Man
Câu 4 (trang 49 sgk ngữ văn 12 tập 2)
Nghệ thuật của truyện:
– Độc đáo, đầy chất anh hùng sử thi. Chất sử thi được phun trào qua chủ đề, đề tài, cốt truyện, nhân vật, hình ảnh thiên nhiên, giọng điệu:
+ Chủ đề gắn liền với lịch sử: cuộc đấu tranh của dân làng Xô Man chống Mỹ, cứu nước
+ Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ, rừng xà nu là bối cảnh cho bức tranh cuộc đấu tranh chống giặc
+ Các nhân vật tiêu biểu được miêu tả trong bối cảnh hùng vĩ, uy nghiêm, vừa mang phong cách Tây Nguyên vừa mang chất anh hùng thời đại
– Kết cấu vòng tròn: Mở đầu và kết thúc là hình ảnh rừng xà nu, cùng sự trở về của Tnú sau ba năm xa cách
– Tự sự: kể chuyện bằng lời lẽ trang nghiêm của cụ Mết, bên bếp lửa, như muốn truyền lại cho con cháu những trang sử bi tráng và người anh hùng của cộng đồng
– Ngôn ngữ, giọng điệu: đầy chất anh hùng, sử thi.
