Soạn bài Phân xử tài tình (Tiếng Việt 5 tập 2 trang 46)

1. Bài đọc Phân xử tài tình:

PHÂN XỬ TÀI TÌNH

 Xưa có một vị quan án rất tài. Vụ án nào, ông cũng tìm ra manh mối và phân xử công bằng.

Một hôm, có hai người đàn bà đến công đường. Một người mếu máo:

– Bẩm quan, con mang vải đi chợ, bà này hỏi mua, rồi cướp tấm vải, bảo là của mình.

Người kia cũng rưng rưng nước mắt:

– Tấm vải là của con. Bà này lấy trộm.

Đòi người làm chứng nhưng không có, quan cho lính về nhà họ xem. Cả hai đều có khung cửi như nhau, cùng mang vải ra chợ bán hôm ấy. Ngẫm một lát, quan ôn tồn bảo:

– Hai người đều có lí nên ta xử thế này: tấm vải xé đôi, mỗi người một nửa.

Thừa lệnh, lính đo vải xé ngay. Một người đàn bà bật khóc. Lập tức, quan đưa cả tấm vải cho người này rồi thét trói người kia lại. Sau một hồi tra hỏi, kẻ kia phải cúi đầu nhận tội.

Lần khác, quan tới vãn cảnh một ngôi chùa. Sư cụ đón tiếp kính cẩn, rồi nhờ tìm hộ số tiền của nhà chùa bị mất.

Quan nói sư cụ biện lễ cúng Phật, rồi gọi hết sư vãi, kẻ ăn người ở trong chùa ra, giao cho mỗi người cầm một nắm thóc và bảo:

– Chùa ta mất tiền, chưa rõ thủ phạm. Mỗi người hãy cầm một nắm thóc đã ngâm nước rồi vừa chạy đàn, vừa niệm Phật. Đức Phật rất thiêng. Ai gian, Phật sẽ làm cho thóc trong tay kẻ đó nảy mầm. Như vậy, ngay gian sẽ rõ.

Mới vài vòng chạy, đã thấy một chú tiểu thỉnh thoảng hé bàn tay cầm thóc ra xem. Quan lập tức cho bắt chú tiểu vì chỉ kẻ có tật mới hay giật mình. Chú tiểu kia đành nhận tội.

Theo NGUYỄN ĐỔNG CHI

Giải thích một số từ ngữ:

– Quan án: Chức quan thời xưa chuyện lo việc điều tra và xét xử

– Vãn cảnh: Đến ngắm cảnh đẹp

– Biện lễ: Lo liệu, sắm sửa lễ vật

– Sư sãi: Những người tu hành ở chùa nói chung

– Đàn: Nền đất đắp cao hoặc đài dựng cao để tế lễ

– Chạy đàn: Nghi lễ chạy quanh đàn cúng

2. Nội dung và bố cục của bài đọc Phân xử tài tình:

Nội dung: Bài đọc Phân xử tài tình là câu chuyện nói về một vị quan thông minh, xử án giỏi và rất công bằng. Trong câu truyện, ông tìm ra người phụ nữ định lừa đảo để lấy miếng vải, tìm ra chú tiểu ăn trộm tiền của chùa. Ông đã giữ gìn sự công bằng cho cuộc sống.

Bố cục:

Bài văn Phân xử tài tình được chia làm 2 phần:

– Phần 1: Từ đầu đến “…cúi đầu nhận lỗi”: Quan án phân xử vụ hai người đàn bà tranh nhau tấm vải

– Phần 2: Đoạn còn lại: Quan án phân xử vụ mất trộm  tiền trong chùa.

Ý nghĩa: Câu chuyện ca ngợi người quan án có trí thông minh, có tài xử kiện. Nhờ tài năng và sự quyết đoán của mình cùng với việc nắm vững tâm lý tội phạm mà ông đã xử lý thành công nhiều vụ kiện có tình huống khó khăn.

3. Trả lời câu hỏi trong bài:

Câu 1. Hai người đàn bà đến công đường nhờ quan phân xử việc gì ?

Phương pháp giải:

Đọc phần đầu của câu chuyện.

Lời giải chi tiết:

Hai người phụ nữ đến quảng trường để yêu cầu quan lại xét xử vụ mất vải của họ. Người này tố cáo người kia ăn trộm vải của mình và yêu cầu quan tòa xét xử.

Câu 2. Quan án đã dùng những biện pháp nào để tìm ra người lấy cắp tấm vải ? Vì sao quan cho rằng người không khóc chính là người lấy cắp ?

Phương pháp giải:

Chú ý phần giữa của câu chuyện.

Lời giải chi tiết:

Để tìm ra người lấy cắp tấm vải, quan án đã sử dụng nhiều phương pháp khác nhau:

–  Đã yêu cầu nhân chứng nhưng không có ai làm chứng

–  Quân lính về nhà tìm nhưng không tìm được bằng chứng nào.

Quân lính xé tấm vải làm đôi, chia cho mỗi người một mảnh. Thấy một người bật khóc, viên sĩ quan ra lệnh cho lính trả lại tấm vải cho người đó rồi hét lên trói người còn lại lại.

Quan cho rằng, người không khóc là người đã lấy trộm vì ông hiểu rằng người làm ra tấm vải bằng chính đôi tay mình đã làm việc vất vả và đau khổ đến mức khi tấm vải bị rách, họ bật khóc. Người dửng dưng khi vải rách không phải là người đã đổ mồ hôi, cật lực dệt vải.

Câu 3. Kể lại cách quan án tìm kẻ lấy trộm tiền nhà chùa.

Phương pháp giải:

Đọc phần nội dung truyện ở trang 47 khi quan tới vãn cảnh ở một ngôi chùa.

Lời giải chi tiết:

Để tìm ra kẻ trộm tiền của chùa, quan án đã làm như sau:

– Gọi tất cả các nhà sư và kẻ săn mồi trong chùa, đưa cho mỗi người một nắm gạo ngâm trong nước, bảo họ cầm gạo vừa đánh đàn vừa niệm Phật.

– Tiến hành tấn công tâm lý: Phật rất thiêng liêng. Ai lừa gạt Phật sẽ làm cho hạt gạo trong tay người đó nảy mầm.

– Đứng quan sát người dân chạy đàn, tôi thấy một vị sư trẻ thỉnh thoảng dang tay cầm cơm, nên tôi bắt ngay vì chỉ có người khuyết tật mới giật mình.

Câu 4. Vì sao quan án dùng cách trên ? Chọn ý trả lời đúng:

a)  Vì tin là thóc trong tay kẻ gian sẽ nảy mầm.

b)  Vì biết kẻ gian thường lo lắng nên sẽ lộ mặt.

c)  Vì cần có thời gian để thu thập chứng cứ.

Phương pháp giải:

Đọc kĩ các ý và trả lời.

Lời giải chi tiết:

Quan án dùng cách trên vì biết kẻ gian thường lo lắng nên sẽ lộ mặt (phương án b)

4. Một số câu hỏi luyện tập: