Phân tích một tác phẩm truyện là kiểu bài nghị luận văn học mà trong đó, người viết dùng lí lẽ và bằng chứng để làm rõ một số đặc điểm về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm. Xin mời bạn đọc theo dõi bài viết sau.
Mục lục bài viết
1. Định hướng soạn bài Phân tích một tác phẩm truyện:
Đề bài: Phân tích tác phẩm truyện là gì? Cần chú ý gì để viết bài văn phân tích một tác phẩm truyện?
Phân tích tác phẩm truyện là loại hình nghị luận văn học trong đó tác giả sử dụng những lý lẽ, dẫn chứng để phân tích nội dung và một số nét nghệ thuật của tác phẩm. Bài viết phải nêu được chủ đề, trích dẫn và phân tích tác dụng của một số nét độc đáo của loại hình nghệ thuật được sử dụng trong tác phẩm. Từ đó bình luận và đánh giá những nét đặc sắc, độc đáo này nhé.
Để viết bài văn phân tích một tác phẩm truyện, cần chú ý:
– Việc phân tích, nhận xét, đánh giá truyện phải căn cứ chặt chẽ vào nội dung và hình thức của tác phẩm.
– Trước khi viết bạn cần tìm ý tưởng và lập dàn ý. Dựa vào chủ đề, quyết định phương pháp thích hợp để tìm ý cho phù hợp (đặt câu hỏi hoặc rút ra kết luận).
– Những nhận xét, đánh giá trong bài văn về tác phẩm truyện, đặc biệt là tính nghệ thuật, phải rõ ràng, chính xác, hợp lý và chứng minh một cách thuyết phục. Bạn nên kết hợp việc chỉ rõ các yếu tố cần phân tích với việc bày tỏ nhận xét, cảm nhận của mình về chúng.
– Bài văn phân tích một tác phẩm truyện phải có bố cục mạch lạc, lời văn chính xác, hấp dẫn.
2. Thực hành soạn bài Phân tích một tác phẩm truyện:
Đề bài (trang 19 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 2): Phân tích truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao.
Nam Cao là một trong những nhà văn hiện thực xuất sắc nhất của văn học hiện thực tiền cách mạng. Các tác phẩm của ông được viết xoay quanh hai chủ đề chính: trí thức và nông dân. Tuy nhiên, ông thành công nhất khi viết về chủ đề nông dân. Khi nhà văn viết về những người nông dân, họ có xu hướng tìm tòi, khám phá những vẻ đẹp, những phẩm chất ẩn sâu bên trong họ. Truyện ngắn Lão Hạc là một trong những tác phẩm như vậy.
Đầu tiên chúng ta hãy nhìn vào tính cách của Lão Hạc. Tuy ông có số phận bi thảm nhưng đằng sau đó là những đức tính cao quý tiêu biểu cho tầng lớp nông dân. Số phận Lão Hạc cũng là số phận của nhiều nông dân trước cách mạng. Vì vợ mất sớm nên ông một mình nuôi con. Khi đứa trẻ lớn lên, anh chán nản vì không thể cưới được người mình yêu và bỏ nhà đi. Lão Hạc chỉ còn lại một mình với con chó tên Cậu Vàng, kỷ vật do con trai ông để lại. Tuy nhiên, cuộc đời ông ngày càng trở nên bi thảm. Lão Hạc lâm bệnh, tiêu hết số tiền lớn dành dụm cho con nên phải bán người bạn Cậu Vàng, người bạn đã đứng bên cạnh để xoa dịu nỗi đau khi lão phải xa đứa con của mình. Khi bán Cậu Vàng, lão cảm thấy rất buồn và ân hận vô cùng. Sự chán nản này được thể hiện qua cách miêu tả độc đáo khuôn mặt tươi cười như mếu, đôi mắt ngấn nước, khuôn mặt đột ngột co lại, nghiêng đầu sang một bên, nhếch miệng như trẻ con và tiếng thút thít. Hoàn cảnh của lão thật khốn cùng, Lão hạc thường xuyên phải sống trong đau đớn và dằn vặt bản thân.
Nhưng những đức tính cao quý của người nông dân lương thiện lại được giấu kín sau ngoại hình xấu xí ấy. Lão Hạc là một người đàn ông giàu tình yêu thương, và tình yêu của lão được thể hiện ngay cả với động vật. Ông âu yếm gọi con chó là Cậu Vàng, nịnh nọt như đặt tên cho một đứa trẻ. Ban ngày ông chăm sóc Cậu Vàng và cho nó ăn uống, cho ăn trong bát lành lặn như nhà có điều kiện. Hơn nữa, ông còn nói chuyện với Cậu Vàng và vô cùng yêu quý nó. Bởi vì Cậu Vàng khiến ông bớt cô đơn và nhớ con trai. Tình yêu sâu sắc của ông dành cho con chó bắt nguồn từ tình yêu thương ông dành cho đứa con. Con chó này là kỷ vật được con trai ông để lại trước khi rời đi làm ở đồn điền cao su.
Tình yêu làm cha của Lão Hạc cũng rất sâu sắc và thiêng liêng. Lão nghèo và khó khăn trong việc cưới vợ cho con trai nên ông đã cố gắng tiết kiệm nhiều tiền nhất có thể cho con mình. Lão hạc chịu đựng gian khổ và cho phép mình bị người khác mắng mỏ, nhưng lại kiên quyết không tiêu tiền của con. Sau khi bị bệnh nặng, lão chỉ ăn khoai tây. Khi hết khoai, thì ăn chuối, luộc sung, rau má, rau củ, bất cứ thứ gì tìm được… và cuối cùng Lão Hạc quyết định không để mất hết tiền cho con trai bằng cách chết để bảo vệ tài sản của con trai mình. Cái chết đau đớn của Lão Hạc là do tình yêu thầm lặng nhưng lớn lao của ông dành cho đứa con.
Dù nghèo nhưng ông luôn giữ được phẩm giá của mình. Ông không nhận sự giúp đỡ của ai, thậm chí khi Ông Giáo đề nghị giúp đỡ, ông vẫn ngạo từ chối vì biết hoàn cảnh gia đình thầy cũng không khá khẩm như gia đình mình. Niềm tự trọng này được thể hiện rõ qua cách lão ta tìm đến cái chết. Trước khi chết, lão có để lại tiền cho Ông Giáo lo tang lễ vì không muốn làm phiền hàng xóm. Lão Hạc chết sau khi ăn bả cho chó, chết một cách đau đớn và vật vã như một lời xin lỗi đối với Cậu Vàng. Cái chết của Lão Hạc minh chứng cho sức sống vĩnh cửu trong nhân cách của ông.
3. Bài tập rèn luyện:
Đề bài: Phân tích truyện Đánh nhau với cối xay gió của Xéc van téc
Du hành ngược thời gian đến Tây Ban Nha với nhà văn Xéc van téc từ hơn 300 năm trước (thế kỷ 16 và 17) và khám phá cuộc phiêu lưu của những anh hùng dũng cảm của đất Mantra, Don Quixote và Sancho Panza. Đó là trận chiến kỳ lạ giữa Don Quixote và cối xay gió. Với tài năng của mình, Xéc van téc đã thể hiện được tính cách của hai nhân vật trong trận chiến.
Qua đoạn trích này, có thể thấy rõ tài năng tạo ra cặp nhân vật bất tử Don Quixote và Sancho Panza đối lập nhau về mọi mặt của Xéc van téc. Chân dung hai nhân vật ngày càng hiện lên rõ nét, rất cụ thể và sống động, từ ngoại hình, trí thông minh, mong muốn cho đến hành động, quan niệm sống. Nhân vật chính là Don Quixote, người tự mô tả mình là một hiệp sĩ, một hiệp sĩ gầy, cao ở độ tuổi năm mươi. Ông cưỡi trên lưng một con ngựa gầy có cái tên đẹp đẽ Rôxinante, trên người đội một bộ áo giáp, đầu đội một chiếc mũ sắt, trên vai khoác một ngọn giáo dài, trên người toàn là những thứ rỉ sét do tổ tiên để lại. Don Quixote dũng cảm tiến quân với mục tiêu tốt đẹp là tiêu diệt thế lực tà ác và giúp đỡ những người lương thiện. Tâm trí của một hiệp sĩ đầy ảo tưởng và đôi khi trở nên bối rối. Khi nhìn thấy cối xay gió, anh nghĩ rằng những gã khổng lồ độc ác đang lao vào chiến đấu. Sau thất bại, anh nảy sinh lòng căm thù sâu sắc và tin rằng đó là phép thuật của Freudon, pháp sư đã cướp đi vinh quang chiến thắng của Don Quixote. Với động cơ trong sáng và ngây thơ là tiêu diệt những kẻ độc ác và ngăn chặn kẻ làm hại họ, Don Quixote đã dũng cảm lao vào trận chiến với gã khổng lồ (thực chất là cối xay gió), nhưng theo tôi biết, đó là một trận chiến điên rồ và không cân sức.
Điều này là do mục tiêu và hành động của Don Quixote là chính nghĩa, cao thượng và tốt đẹp, mục tiêu của hắn không phải là một tên khổng lồ độc ác mà chỉ là một cối xay gió hiền lành và ngây thơ. Tâm trí anh tràn ngập sự hoang tưởng. Kết quả là những ý định tốt và hành động dũng cảm của anh ta đã trở thành ảo ảnh và trở nên mang tính phá phách. Bản thân hiệp sĩ cũng phải chịu thất bại đau đớn, ngọn giáo của anh ta bị gãy, cả ngựa và người của anh ta đều ngã xuống. Khi giám mã Sancho Panza nhìn thấy Don Quixote nằm bất động, anh ta sợ hãi đến mức phải lạy thần trời.
Don Quixote không rên rỉ hay nức nở, dù bị đánh rất đau đớn nhưng anh vẫn có niềm tin mãnh liệt và quyết tâm làm việc vì chính nghĩa. Lòng can đảm của con người thật đáng kinh ngạc biết bao! Tuy nhiên, lòng dũng cảm của con người anh không đến từ đời thực mà đến từ những cuốn sách kiếm thuật cổ mà anh say mê đọc và làm theo. Đó là lý do tại sao sau thất bại nhục nhã, Don Quixote vẫn chưa sẵn sàng học bài học của mình. Ngược lại, anh tiếp tục cuộc phiêu lưu và những suy nghĩ lãng mạn và hoang tưởng của mình.
4. Các bước và phương pháp phân tích một tác phẩm truyện:
4.1. Phương pháp phân tích tác dụng của yếu tố hình thức truyện:
Phương pháp
Hiểu một tác phẩm truyện không chỉ đòi hỏi phải hiểu nội dung như chủ đề, cảm xúc, thái độ của tác giả mà còn phải nhận biết, nắm rõ các yếu tố hình thức và tác dụng của chúng trong việc thể hiện nội dung. Các yếu tố hình thức của một câu chuyện thường được phân tích bao gồm kỹ thuật xây dựng nhân vật, cốt truyện, ngôi kể chuyện, chi tiết, lời văn, v.v.
4.2. Thực hành viết theo các bước:
a) Chuẩn bị
– Ôn lại nội dung đọc hiểu văn bản.
– Nắm vững các thông tin liên quan (thể loại, chủ đề, nhân vật nổi bật, đặc điểm nghệ thuật của truyện).
b) Tìm ý và lập dàn ý
– Tìm ý bài viết bằng cách hỏi và trả lời câu hỏi:
+ Cốt truyện có gì đặc biệt?
+ Chủ đề của câu chuyện là gì, ấn tượng chung của em sau khi đọc truyện là gì?
+ Khi phân tích cần chú ý đến những nhân vật nào?
+ Một số yếu tố hình thức trong truyện có đặc điểm, tác dụng gì?
+ Qua văn bản truyện, chúng ta rút ra được bài học gì?
+ Điều gì gây ấn tượng sâu sắc nhất với em sau khi đọc truyện?
– Lập dàn ý bằng cách sắp xếp các ý đã tìm được theo theo bố cục gồm ba phần.
* Mở bài: giới thiệu nhan đề, tác giả, thể loại và nhận xét chung về tác phẩm
* Thân bài:
Nêu chủ đề và phân tích để làm rõ chủ đề của tác phẩm.
– Phân tích tiêu đề và đặc điểm cốt truyện để làm rõ chủ đề
– Phân tích nhân vật để làm rõ chủ đề câu chuyện
+ Mối quan hệ giữa các nhân vật chính (chi tiết hoàn cảnh, hành động, việc làm, cử chỉ, lời nói…) với các nhân vật khác
+ Tính cách của các nhân vật (Là người như thế nào? Thể hiện điều đó bằng nội dung gì?…)
– Phân tích ảnh hưởng của các nét đặc sắc nghệ thuật trong truyện: nghệ thuật khắc họa nét tính cách nhân vật, lối viết miêu tả (nội và ngoại), lựa chọn các tình tiết có ý nghĩa, lời văn giản dị, tự nhiên…
* Kết luận: Nhận xét chung về nội dung, giá trị nghệ thuật của truyện. Nêu tác động của câu chuyện đối với cá nhân tác giả.
c) Viết
– Dựa trên những kĩ năng đã làm để rèn luyện kỹ năng viết của mình. Phân tích từng yếu tố độc đáo của câu chuyện theo trình tự hợp lý. Đối với mỗi yếu tố, bạn nên chú ý đến những điểm nổi bật, bằng chứng kèm theo và tác động của nó.
– Khi phân tích phải đảm bảo tập trung vào các yếu tố hình thức được phân tích, sử dụng những đánh giá, nhận xét chính xác và tinh tế.
d) Xem xét và chỉnh sửa
Đọc lại văn bản đã viết. Đối chiếu các yêu cầu nêu ở các bước (Chuẩn bị, tìm ý, lập dàn ý) và ôn tập, chỉnh sửa theo hướng dẫn SGK/28.
