Soạn bài Ôn tập về truyện (SGK Ngữ văn 9 tập 2 trang 144)

1. Thống kê tác phẩm truyện hiện đại Việt Nam: 

Câu 1 (trang 144 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

* Gợi ý trả lời 1:

* Gợi ý trả lời 2:

Stt	Tên tác phẩm	Tác giả	Nước	Năm sáng tác	Tóm tắt nội dung
1	Làng	Kim Lân	Việt Nam	1948	Qua tâm trạng đau xót, tủi hổ của ông Hai ở nơi tản cư khi nghe tin đồn làng mình theo giặc, truyện thể hiện tình yêu làng quê sâu sắc thống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của nhiều nông dân.
2	Lặng lẽ Sapa	Nguyễn Thành Long	Việt Nam	1970	Cuộc gặp gỡ tình cờ của ông hoạ sĩ, cô kĩ sư mới ra trường với người thanh niên làm việc một mình tại trạm khí tượng trên núi cao Sapa. Qua đó, ca ngợi những người lao động thầm lặng, có cách sống đẹp, cống hiến sức mình cho đất nước.
3	Chiếc lược ngà	Nguyễn Quang Sáng	Việt Nam	1966	Câu chuyện éo le và cảm động về hai cha con Sáu và bé Thu trong lần ông về thăm nhà và ở khu căn cứ. Qua đó, truyện ca ngợi tình cha con thắm thiết trong hoàn cảnh chiến tranh.
4	Cố hương	Lỗ Tấn	Trung Quốc	Trong tập “Gào thét 1923’	Trong chuyến về thăm quê, nhân vật “tôi” đã chứng kiến những đổi thay theo hướng suy tàn của làng quê và cuộc sống người nông dân. Qua đó, truyện miêu tả thực trạng của xã hội nông thôn Trung Hoa đương thời đang đi vào tiêu điều và suy ngẫm về con đường đi của người nông dân và cả xã hội.
5	Những đứa trẻ	Mácxim Gorơki	Nga	Trích tiểu thuyết “Thời thơ ấu” (1913-1914)	Câu chuyện về tình bạn nảy nở giữa chú bé nhà nghèo Aliosa với những đứa trẻ con viên sĩ quan sống thiếu tình thương bên hàng xóm. Qua đó khẳng định tình cảm hồn nhiên, trong sáng của trẻ em, bất chấp những cản trở của quan hệ xã hội.
6	Bến quê	Nguyễn Minh Châu	Việt Nam	Trong tập “Bến quê”(1985)	Qua những cảm xúc và suy ngẫm của nhân vật Nhĩ vào lúc cuối đời trên giường bệnh, truyện thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những giá trị và vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cuộc sống, của quê hương.
7	Những ngôi sao xa xôi	Lê Minh Khuê	Việt Nam	1971	Cuộc sống, chiến đấu của ba cô gái thanh niên xung phong trên đỉnh cao ở tuyến đường Trường Sơn trong những năm chiến tranh chống Mĩ cứu nước. Truyện làm nổi bật tâm hồn trong sáng giàu mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ hy sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của họ.
8	Rô-bin-sơn ngoài đảo hoang	Đ.Đi-phô	Anh	Tiểu thuyết “Rô-bin-sơn Cruxo” 1719	Qua bức chân dung tự hoạ và lời kể của Rô-bin-xơn, đoạn truyện đã miêu tả cuộc sống vô cùng khó khăn và thể hiện tinh thần lạc quan của nhân vật khi một mình ở nơi hoang đảo trên mười năm ròng rã.
9	Bố của Xi-mông	Mô-pá-xăng	Pháp	Thế kỉ XIX	Tâm trạng đau khổ của bé Xi-mông không có bố và sự gặp gỡ của em với bác thợ rèn Phi-lip dẫn đến việc em có được người bố. Truyện đề cao lòng nhân ái, nhắn nhủ chúng ta sự quan tâm và lòng yêu thương đối với những con người chịu thiệt thòi, bất hạnh.
10	Con chó Bấc	Giắc-lân-đơn	Mĩ	Trích tiểu thuyết “Tiếng gọi nơi hoang dã”(1903)	Đoạn văn miêu tả tình cảm đặc biệt của con chó Bấc với người chủ Giôn Thosoooc – Tơn, thể hiện những nhận xét tinh tế, trí tưởng tượng phong phú và lòng yêu loài vật của tác giả.

2. Nội dung thể hiện qua các tác phẩm:

Câu 2 (trang 144 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

* Gợi ý trả lời 1:

– Hình ảnh đất nước: Hoàn cảnh đất nước trong hai cuộc kháng chiến vẻ vang. Và đất nước trong thời kì đổi mới đang từng bước đi lên.

– Con người Việt Nam: lòng yêu nước mãnh liệt, tinh thần chiến đấu vì độc lập, tự do vượt mọi gian khổ, hi sinh. Họ cũng có tâm hồn, tình cảm gia đình thắm thiết.

* Gợi ý trả lời 2:

– Những nét về đất nước: Khắc họa chân thực hình ảnh đất nước trong hai cuộc kháng chiến vẻ vang của dân tộc, cùng với đó là vẻ đẹp của đất nước trong thời kỳ đổi mới đang từng bước đi lên.

– Những nét về con người: Phản ánh một phần những nét tiêu biểu trong cuộc sống của con người Việt Nam qua hai cuộc kháng chiến, những tình cảm và suy nghĩ của họ, đặc biệt là lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu vì độc lập, tự do của Tổ quốc.

3.  Hình ảnh các thế hệ con người Việt Nam qua các nhân vật:

Câu 3 (trang 144 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

* Gợi ý trả lời 1:

Hình ảnh các thế hệ con người Việt Nam yêu nước trong hai cuộc kháng chiến được miêu tả qua các nhân vật : ông Hai (Làng), anh thanh niên (Lặng lẽ Sa Pa), ông Sáu và bé Thu (Chiếc lược ngà), ba cô gái (Những ngôi sao xa xôi). Họ đều mang tình yêu nước to lớn, tình yêu với cách mạng, độc lập.

– Nét riêng của các nhân vật ấy :

+ Ông Hai : tình yêu làng đặc biệt nhưng phải đặt trong tình yêu nước.

+ Anh thanh niên : yêu thích công việc của mình, có tâm hồn và suy nghĩ đẹp.

+ Bé Thu: cứng cỏi, tình cảm thắm thiết với cha.

+ Ông Sáu : yêu thương con sâu sắc dù trong cảnh éo le và chiến tranh.

+ Ba cô gái thanh niên : dũng cảm không sợ hi sinh, tình cảm trong sáng, hồn nhiên.

* Gợi ý trả lời 2:

Hình ảnh con người Việt Nam thuộc nhiều thế hệ trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ đã được thể hiện sinh động qua một số nhân vật: ông Hai (Làng), người thanh niên (Lặng lẽ Sa Pa), ông Sáu và bé Thu (Chiếc lược ngà), ba cô gái thanh niên xung phong (Những ngôi sao xa xôi). Sau đây là những nét nổi bật về tính cách và phẩm chất ở mỗi nhân vật

– Ông Hai: tình yêu làng hòa quyện với tình yêu nước.

– Người thanh niên trong truyện Lặng lẽ Sa Pa: yêu thích và hiểu ý nghĩa công việc, có suy nghĩ và tâm hồn đẹp.

– Bé Thu (Chiếc lược ngà): tính cách cứng cỏi, tình cảm nồng nàn, thắm thiết với người cha.

– Ông Sáu (Chiếc lược ngà): tình cha con sâu nặng, tha thiết trong hoàn cảnh éo le và xa cách của chiến tranh.

– Ba cô gái thanh niên xung phong (Những ngôi sao xa xôi): Tinh thần dũng cảm không sợ hi sinh, tình cảm trong sáng, hồn nhiên, lạc quan, có tình đồng đội gắn bó.

4. Cảm nghĩ của em về một nhân vật:

Câu 4 (trang 144 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

* Gợi ý trả lời 1:

Anh thanh niên trong Lặng lẽ Sa Pa không được miêu tả với cái tên cụ thể, bởi anh là đại diện cho cả một thế hệ những con người thầm lặng cống hiến sức mình cho đất nước. Tâm hồn anh cao đẹp biết bao, anh say mê yêu thích công việc vất vả của mình là làm công tác khí tượng thủy văn kiêm vật lí địa cầu. Công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ và trách nhiệm cao nhưng anh vẫn luôn hoàn thành tốt. Vì đặc thù công việc mà anh cũng trở thành “người cô độc nhất thế gian” như lời bác lái xe nói. Qua cuộc gặp gỡ tình cờ với ông họa sĩ và cô kĩ sư trẻ, anh thanh niên ấy lại càng hiện ra những vẻ đẹp tâm hồn cao quý. Anh có tâm hồn thật đẹp, trồng cả một vườn hoa, lại luôn khiêm tốn, kính cẩn. Chỉ chưa đầy 30 phút tiếp xúc, anh đã để lại cho bác họa sĩ già bao suy ngẫm về vẻ đẹp cuộc đời mà mình không bao giờ biết hết được, cô kỹ sư trẻ niềm cảm mến bâng khuâng.

* Gợi ý trả lời 2:

Nhân vật Phương Định trong truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi là một nữ chiến sĩ mang vẻ đẹp và phẩm chất tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong giai đoạn kháng chiến chống Mĩ: anh dũng, can đảm và hồn nhiên. Phương Định cùng Nho, Thao thuộc tổ trinh sát mặt đường. Họ sống trên một cao điểm của một vùng trọng điểm trên tuyế đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của các cô gái đòi hỏi sự dũng cảm và tinh thần trách nhiệm cao. Qua lời giới thiệu của bản thân, Phương Định là một cô gái Hà Nội. Cô vào chiến trường đã ba năm. Về ngoại hình, cô là một cô gái khá, hai bím tóc dày, tương đối mềm. Cô có một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn và có đôi mắt nhìn xa xăm. Cô biết mình được nhiều người nhất là các anh lính để ý và có thiện cảm. Điều đó làm cho cô thấy vui và tự hào. Trong Phương Định hội tụ nhiều phẩm chất anh hùng. Thứ nhất cô là người có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc. Tuy phá bom là một công việc nguy hiểm nhưng cô luôn hoàn thành một cách xuất sắc. Thứ hai, cô là một người gan dạ, dũng cảm, bình tĩnh. Đặc biệt trong một lần phá bom, ban đầu cô thấy rất căng thẳng, hồi hộp nhưng với lòng tự trọng của mình cô đã bình tĩnh phá được bom. Không những vậy, Phương Định còn là một cô gái hồn nhiên, có tâm hồn lạc quan, yêu đời và có tình đồng đội thân thiết. Trong một lần Nho bị thương, cô chăm sóc Nho và hiểu rõ tâm trạng lo lắng của chị Thao. Khi cơn mưa đá ập đến cô vô cùng thích thú và nhớ về kỉ niệm thành phố mộng mơ.

5. Các ngôi kể trong tác phẩm:

Câu 5 (trang 145 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Các tác phẩm truyện lớp 9 được trần thuật theo các ngôi kể :

– Ngôi kể thứ nhất (nhân vật xưng “tôi”): Chiếc lược ngà, Cố hương, Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang, Những ngôi sao xa xôi, Những đứa trẻ → Biểu lộ sâu sắc cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật xưng “tôi” và điểm nhìn của nhân vật về sự việc nhân vật khác.

– Ngôi kể thứ ba : Làng, Lặng lẽ Sa Pa, Bến quê, Bố của Xi-mông.

6. Các tình huống đặc sắc: 

Câu 6 (trang 145 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Những truyện có tình huống truyện đặc sắc :

– Làng : ông Hai rất yêu làng của mình nhưng nghe tin làng mình theo giặc.

– Lặng lẽ Sa Pa : cuộc gặp gỡ tình cờ rất đơn giản nhưng để lại ấn tượng sâu sắc.

– Chiếc lược ngà : hai cha con gặp nhau sau 8 năm xa cách nhưng bé Thu lại không nhận ra cha vì vết sẹo trên mặt.

– Bến quê : Nhân vật Nhĩ vào cuối đời bị bó buộc trên giường bệnh mới nhận ra giá trị và vẻ đẹp bình dị quanh mình.