Soạn bài Nhớ con sông quê hương – SGK Ngữ văn lớp 11

1. Soạn bài Nhớ con sông quê hương – SGK Ngữ văn lớp 11:

Câu 1 (trang 92, SGK Ngữ Văn 11, tập hai): Xác định chủ thể trữ tình và tình cảm, cảm xúc được tác giả thể hiện trong đoạn thơ trên.

Trả lời:

Chủ thể của bài thơ thể hiện tâm trạng trữ tình và gắn bó mạnh mẽ với quê hương qua việc sử dụng những ngôi từ như “tôi” và “chúng tôi”. Họ đã lưu giữ những kí ức và tình cảm đặc biệt với con sông quê hương từ thời thơ ấu cho đến khi trưởng thành, mặc dù họ sống xa quê.

Tình cảm và cảm xúc của họ được thể hiện rõ qua từng dòng thơ, thể hiện tình yêu mến và sự thương nhớ về quê hương. Những hình ảnh và từ ngữ trong bài thơ mang tính chất gợi nhớ và trìu mến, đồng thời thể hiện sự kết nối mạnh mẽ với con sông. Ví dụ, “Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi!” và “Tôi giơ tay ôm nước vào lòng! Sông mở nước ôm tôi vào dạ” là những câu thơ chứa đựng tình cảm đậm đà và sâu sắc của người viết đối với quê hương và con sông.

Câu 2 (trang 92 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Bạn có cảm nhận thế nào về hình ảnh con sông quê hương trong đoạn thơ?

Trả lời:

Cảm nhận về hình ảnh con sông quê hương trong các đoạn thơ của từng học sinh có thể mang sắc thái và cảm xúc riêng biệt, phản ánh những trải nghiệm và quan điểm cá nhân khác nhau. Tuy nhiên, có một số nét chung có thể thấy trong cách họ miêu tả con sông:

– Sự trong sáng: Con sông thường được miêu tả với sự trong trẻo, tươi mát. Nó là nguồn cảm hứng đáng kính, không chỉ là một phần của quê hương mà còn là biểu tượng của sự trong sạch và thanh khiết.

– Tính thần thương: Con sông thường xuất hiện như một thực thể có tính thần thương, như một người bạn đồng hành, chia sẻ niềm vui và nỗi buồn của người viết. Hình ảnh này thể hiện sự kết nối tinh thần sâu sắc giữa con người và thiên nhiên.

– Sự sống động: Con sông được miêu tả sống động, đầy đặn, với những hình ảnh tượng hình sinh động như dòng nước chảy, tiếng sóng rì rào, hoặc những con thủy cung độc đáo. Các đoạn thơ có thể chứa những mô tả chi tiết về con sông, khiến cho người đọc có thể hình dung được một cách rõ ràng.

Mỗi đoạn thơ có thể có những dòng thơ xuất sắc, những câu từ tinh tế để miêu tả vẻ đẹp và ý nghĩa của con sông quê hương. Các học sinh có thể sáng tạo và sử dụng ngôn ngữ riêng của họ để thể hiện tình cảm và cảm nhận về con sông một cách độc đáo và riêng biệt.

2. Soạn bài Nhớ con sông quê hương – SGK Ngữ văn lớp 11 chi tiết nhất: 

2.1. Hoàn cảnh sáng tác:

Bài thơ “Nhớ con sông quê hương” được viết vào năm 1956, trong bối cảnh đất nước đang phải đối mặt với sự chia cắt, và tác giả Tế Hanh đã quyết định trở về miền Bắc sau cuộc kháng chiến chống Pháp. Trái tim của ông tràn đầy nỗi nhớ và tình yêu thương đối với quê hương, và chính tình cảm này đã trở thành nguồn cảm hứng cho bài thơ “Nhớ con sông quê hương”.

2.2. Phân tích: 

– Hình ảnh con sông quê hương trong bài thơ:

Dòng sông hiện lên vô cùng tươi đẹp và trong lành, với nước trong veo.

Tác giả đã có những kỷ niệm thân thiết về con sông này từ thời thơ ấu, khi mọi thứ còn trong sáng và hồn nhiên, như tiếng kêu chim, những con cá nhảy nhót, và đám bạn thân thích tập trung lại, tận hưởng niềm vui bơi lội trên sông…

– Sự gắn bó mật thiết của tác giả với dòng sông quê hương:

“Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi”: Tác giả sử dụng phép chuyển nghĩa và biểu đạt mạnh mẽ để thể hiện tầm quan trọng của dòng sông đối với cuộc đời mình.

Phép đối chiếu và nhân hoá tạo sự tương đồng hài hoà giữa dòng sông và con người. Tác giả làm cho con sông trở nên thân thiết như một người bạn, với những cử chỉ yêu thương như “mở nước ôm tôi”.

Các từ ngữ như “quê hương,” “tuổi trẻ,” và “miền Nam” được kết hợp với dòng sông để tạo ra nhiều ý nghĩa sâu sắc. Dòng sông trở thành biểu tượng của tuổi thơ của tác giả, quê hương, và miền Nam của đất nước. Nỗi nhớ của tác giả về miền Nam trở nên mạnh mẽ.

Sau thời gian dài sống xa quê hương, nỗi nhớ trở nên mặn nồng và thiêng liêng hơn. Tâm hồn của tác giả luôn mang trong mình nỗi nhớ “Sờ lên ngực… hai tiếng miền Nam.”

Nỗi nhớ quê hương của tác giả không chỉ đến từ những hình ảnh quen thuộc như ánh nắng, bầu trời, và những người dân quê hương. Đó là một nỗi nhớ vĩnh viễn, không thể xóa bỏ.

Trung tâm của sự nhớ đó luôn là dòng sông quê hương. Dòng sông này hiện lên trong tâm hồn tác giả như một nguồn nước mát lành, làm tươi mát trái tim của ông (Sự mát rượi của sông quê làm cho lòng tôi tràn đầy như suối mát).

Tác giả tin tưởng vào ngày Tổ quốc thống nhất, để ông có thể trở lại bên bờ dòng sông xưa (Tin rằng “tôi sẽ” được trở về…).

3. Giá trị của tác phẩm Nhớ con sông quê hương – SGK Ngữ văn lớp 11:

3.1. Ý nghĩa nội dung:

Bài thơ “Nhớ con sông quê hương” là một tác phẩm thơ ca tuyệt đẹp, tỏa sáng với sự bình dị và chân thật trong việc miêu tả vẻ đẹp của con sông quê hương. Trong tâm tưởng của tác giả, con sông này tỏ ra vô cùng hiền hòa và êm dịu, thể hiện sự thanh bình và thanh khiết của vùng quê. Tác giả không chỉ tôn vinh vẻ đẹp thiên nhiên mà còn thể hiện sự gắn bó mực sâu với quê hương yêu dấu.

Sông quê hương trong bài thơ không chỉ là một yếu tố cảnh vật mà còn trở thành biểu tượng cho tình yêu và gắn kết với quê hương của tác giả. Nó thể hiện sự giao thoa hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa cuộc sống đời thường và vẻ đẹp của quê hương. Tác giả sử dụng ngôn ngữ và hình ảnh tượng trưng để thể hiện tình cảm sâu sắc và tình thân thuộc với quê hương.

Bài thơ này thể hiện sự ấm áp và gợi nhớ về quê hương, đồng thời truyền tải thông điệp về hy vọng vào ngày thống nhất quê hương. Đó là một tác phẩm thơ ca cảm động, là niềm tự hào về quê hương và một lời chúc mừng cho ngày Tổ quốc thống nhất trong tương lai.

3.2. Đặc sắc nghệ thuật: 

Bài thơ “Nhớ con sông quê hương” chạm đến lòng người bằng những từ ngữ mộc mạc, hồn nhiên và chân chất. Tác giả sử dụng lời thơ gần gũi, khiến cho độc giả cảm thấy xao xuyến khi đọc. Bức tranh quê hương hiện lên tự nhiên và trong sáng, làm cho chúng ta dễ dàng đồng cảm và tương tư với những hồi ức và ký ức của tác giả.

Phương thức biểu đạt chính của bài thơ là tự sự, thông qua việc kết hợp miêu tả và biểu cảm. Tác giả không chỉ mô tả sự thanh bình và vẻ đẹp của quê hương mà còn chia sẻ những cảm xúc và tâm trạng của mình về nơi quê nhà. Điều này làm cho bài thơ trở nên gần gũi và cảm động, khiến cho người đọc cảm nhận được tình cảm chân thành của tác giả.

Tác giả sử dụng giọng thơ tha thiết, sôi nổi và cảm xúc được dồn nén qua việc tái hiện những hồi tưởng và ký ức của mình. Những từ ngữ như “Nước gương trong”, “soi tóc những hàng tre” và “Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè” đều là những biện pháp tu từ linh hoạt, giúp tạo nên hình ảnh sống động và sâu sắc trong tâm trí của độc giả.

4. Giới thiệu chung về tác giả và hoàn cảnh sáng tác tác phẩm: 

Tế Hanh, một tác giả nổi tiếng, tham gia phong trào thơ Mới vào giai đoạn cuối của sự nghiệp với những bài thơ chứa nỗi buồn và tình yêu sâu đậm đối với quê hương. Sau năm 1945, ông chuyển hướng sáng tác để phục vụ cho cách mạng và cuộc kháng chiến. Năm 1996, ông được nhà nước vinh danh bằng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. Phong cách sáng tác của Tế Hanh nổi bật với sự chân thực, sử dụng ngôn ngữ giản dị, tự nhiên, và đầy hình ảnh, thể hiện tính bình dị và tha thiết trong tác phẩm của ông. Các tác phẩm nổi bật của ông bao gồm các tập thơ như “Hoa niên” (1945), “Gửi miền Bắc” (1955), “Tiếng sóng” (1960), và “Hai nửa yêu thương” (1963).

Bài thơ “Nhớ con sông quê hương” được sáng tác vào năm 1956. Đây là thời kỳ đất nước bị chia cắt thành 2 miền và phát triển theo 2 hướng khác nhau: ơ miền bắc là nước Việt Nam dân chủ Cồng hòa đang tiến lên xây dựng chủ nhĩa xã hội; trong khí đó ở miền nam, Việt nam Cộng hòa lại đi theo hướng tư bản chủ nghĩa. Tác giả, sau cuộc kháng chiến chống Pháp, đã quyết định trở về miền Bắc. Bằng tình cảm sâu sắc và lòng yêu thương vô hạn đối với quê hương, ông đã viết nên tác phẩm này.