Soạn bài Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng trang 88 → 91 ngắn nhất mà vẫn đủ ý được biên soạn bám sát sách Ngữ văn lớp 8 Kết nối tri thức giúp học sinh soạn văn 8 dễ dàng hơn.
Mục lục bài viết
1. Soạn bài một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng:
Câu 1 (trang 91, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Đối tượng miêu tả và thể hiện trong văn học trào phúng gì? Những đối tượng cụ thể nào được đề cập trong văn bản thường mà tiếng cười trào phúng thường nhắm tới?
Phương pháp giải:
Hãy đọc kỹ văn bản và trả lời.
Lời giải chi tiết:
Đối tượng miêu tả, thể hiện của văn học trào phúng là bản chất không hoàn hảo, không trọn vẹn của con người và của cuộc sống. Văn bản nêu rõ những đối tượng giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng là sự hài hước, mỉa mai, châm biếm, đả kích, phê bình, v.v.
Câu 2 (trang 91, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Văn bản đề cập đến những giọng điệu của tiếng cười nào được nhắc đến trong thơ trào phúng? Hãy ghi rõ các dấu hiệu để có thể nhận biết từng giọng điệu.
Phương pháp giải:
Hãy đọc kỹ văn bản và trả lời.
Lời giải chi tiết:
Văn bản đề cập đến những tiếng cười trong thơ trào phúng được gọi là hài hước, mỉa mai – châm biếm, đả kích….
Các dấu hiệu để nhận biết từng giọng điệu:
– Hài hước: Những câu chuyện cười nhẹ nhàng cùng những yếu tố lạ phóng túng, khác thường, độc đáo, vượt ra ngoài khuôn khổ quen thuộc.
– Mỉa mai – Châm biếm: tạo ra những yếu tố vô lý hoặc phi logic, đảo lộn trật tự thông thường, tạo nên tiếng phê phán, thanh lọc những thói xấu như tự mãn, kiêu ngạo, đạo đức giả, keo kiệt.
– Đả kích: Giọng điệu thường mang tính phủ nhận gay gắt, bác bỏ chủ đề, thể hiện quan niệm nhân sinh và giá trị đạo đức của tác giả, có thể là những ngôn từ mang tính “mắng chửi”, có phần suồng sã, thô mộc.
Câu 3 (trang 91, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Trong các giọng điệu của tiếng cười ở thơ trào phúng mà văn bản đề cập, em cảm thấy quan tâm, thích thú với giọng điệu nào?
Phương pháp giải:
Nêu lên giọng điệu mà em cho là thú vị và giải thích lý do.
Lời giải chi tiết:
Trong các giọng điệu của tiếng cười ở thơ trào phúng mà văn bản đề cập, em cảm thấy thích thú với giọng điệu đả kích. Bởi nó không chỉ là sự phủ nhận gay gắt về đối tượng mà còn thể hiện đạo đức và quan điểm sống của tác giả.
Hay:
Trong số những giọng điệu của tiếng cười thơ trào phúng được đề cập trong văn bản, em cảm thấy thích thú với tiếng cười trào phúng trong thơ của Tú Xương, đặc trưng bởi tính nghệ thuật độc đáo và ca từ mang tính răn đe, quyết liệt, không mềm mỏng, răn đe. Bài viết xuất phát từ sự quan tâm, lo lắng cho số phận, vận mệnh của nhân dân, đất nước.
Câu 4 (trang 91, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Trình bày cách hiểu của em về nhận định: ” Tiếng cười trong văn chương nói chung, thơ trào phúng nói riêng thật phong phú và đa sắc màu như chính cuộc sống. Tiếng cười ấy thật cần thiết để đẩy lùi cái xấu, hướng mỗi con người đến những giá trị cao đẹp hơn.”
Phương pháp giải:
Hãy cho thấy em hiểu câu nói trên như thế nào và đưa ra cách nhận định của bản thân.
Lời giải chi tiết:
Thơ trào phúng thể hiện những gam màu cuộc sống một cách mạnh mẽ và phản ánh được mọi ngóc ngách trần trụi của cuộc sống. Khác với thơ lãng mạn, thơ trào phúng dùng tiếng cười để xây dựng tư tưởng, tình cảm cho con người, để chống lại cái ác, cái xấu xa, lạc hậu, đồi trụy, sống giả tạo, thoái hóa, rởm đời hoặc để đả kích, vạch trần kẻ thù, dùng để tấn công và đánh vào những suy nghĩ, tư tưởng và hành động mang bản chất thù địch với con người. Phương thức chủ yếu của thơ trào phúng là thể hiện sự mâu thuẫn của sự vật, tức là sự mâu thuẫn giữa tồn tại bên ngoài và bên trong, nhằm làm cho người đọc nhận thức được sự trớ trêu, mỉa mai, trào lộng của sự vật. Đây là lý do tại sao thơ trào phúng thường sử dụng lối cường điệu, phóng đại, so sánh, lối chơi chữ dí dỏm hay lời nói mát mẻ sâu cay.
Tiếng cười châm biếm có thể đẩy lùi cái ác bằng cách vạch trần thói đời xấu xí và chế giễu những thói quen sinh hoạt xấu ác, đồng thời hướng con người ta đến với những giá trị cao quý hơn, nhân văn hơn.
Hay:
Tiếng cười xuất hiện rất muộn trong văn học nói chung và thơ trào phúng nói riêng. Tiếng cười thực sự không được nhắc đến cho đến thế kỷ 16, nhưng đối với nhiều nhà văn và nghệ sĩ, nó vẫn là một chủ đề mới và dè dặt.
“Tiếng cười trào phúng” ra đời là sự kết hợp của hai yếu tố: “tiếng cười” và nội dung “phúng thích”. Yếu tố tiếng cười được tạo ra trong văn chương với những kỹ thuật tinh xảo, sử dụng tiếng cười như một lưỡi dao sắc bén để “hạ thấp”, “Đào thải” những đối tượng khó được đón nhận. Trên thực tế, rõ ràng là các tác phẩm thời trung đại nói chung và truyện ngắn nói riêng kết hợp hai yếu tố tưởng chừng như trái ngược nhau: “phúng thích” và “trào lộng”.
Thơ trào phúng còn thể hiện rõ những sắc màu của cuộc sống, phản ánh, đánh giá một cách trần trụi về mọi mặt. Khác với thơ lãng mạn, thơ trào phúng tạo ra tiếng cười và hướng tình cảm của con người vào cuộc chiến chống lại cái ác, cái xấu, miệt thị cái lạc hậu, suy đồi, lố bịch của những sự vật, sự việc được coi là kẻ thù của con người. Bằng sự kết hợp giữa tiếng cười trào phúng, cách chơi chữ hóm hỉnh và sâu sắc, thể hiện rõ ràng bản chất của sự việc và cho người đọc suy ngẫm về sự việc và cảm nhận được sự mỉa mai, châm biếm.
Tiếng cười của Nam Cao đôi khi mang tính châm biếm, trào lộng. Tác giả châm biếm đa số phần lớn nhân dân lao động viên mù quáng tin vào bói toán và vận mệnh. Họ nghèo khổ, khốn khổ nhưng không biết cách kiếm sống mà thay vào đó lại chìm đắm trong rượu chè, cờ bạc và danh vọng hão huyền. Sau những tiếng cười của độc giả về những điều không tốt đẹp, chúng ta lại không ngừng xót xa, đau buồn và đau lòng trước những bi kịch và hậu quả tất yếu ập đến với các nhân vật. Vì thế, tiếng cười châm biếm trong thơ Nam Cao đưa người đọc từ sự mỉa mai bên ngoài đến một khoảng lặng tiềm ẩn bên trong nội tâm luôn cay đắng trước sự phũ phàng của xã hội. Đây cũng chính là cách tự chữa lành những vết thương tình cảm mà Nam Cao mang lại cho chúng ta qua tiếng cười. Văn thơ Nam Cao khó có thể lẫn với thơ bất cứ nhà văn nào, có lẽ vì tiếng cười của ông đáng thương nhiều hơn là đáng trách.
Từ đó, có thể thấy tiếng cười trong văn thơ trào phúng mang đến cho người đọc những giá trị nhân đạo thông qua thủ pháp “châm biếm” ,phản ánh những màu sắc phong phú, đa dạng của cuộc sống. Tiếng cười đẩy lùi cái ác, xua tan những nghi ngờ, khinh miệt, đưa con người đến những giá trị tốt đẹp, cao đẹp hơn.
Câu 5 (trang 91, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Vận dụng tri thức từ Văn bản Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng, em hãy cho biết: Hai bài thơ lễ xướng danh khoa Đinh Dậu và Lai Tân sử dụng những giọng điệu nào của tiếng cười trào phúng?
Phương pháp giải:
Vận dụng tri thức từ văn bản Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng để trả lời câu hỏi.
Lời giải chi tiết:
Hai bài thơ lễ xướng danh khoa Đinh Dậu và Lai Tân sử dụng những giọng điệu: châm biếm, đả kích.
2. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng:
* Giới thiệu về thơ trào phúng và một số giọng điệu cơ bản:
– Thơ trào phúng là một bộ phận sáng tác văn học đặc thù, mà đối tượng miêu tả, thể hiện hiện là những khiếm khuyết của con người và cuộc sống.
– Phương tiện đặc sắc mà thơ trào phúng sử dụng để chống lại cái bất toàn ấy là tiếng cười với những giọng điệu khác nhau.
– Một số giọng điệu cơ bản trong thơ trào phúng bao gồm hài hước, châm biếm – mỉa mai, đả kích.
* Giọng điệu trào phúng:
Giọng điệu hài hước
– Cách đùa cợt nhẹ nhàng cùng những yếu tố lạ phóng túng, phá vỡ các khuôn khổ quen thuộc.
– Ví dụ bài thơ Tự trào I – Phạm Thái.
Giọng điệu mỉa mai – châm biếm:
– Là cách tạo ra những yếu tố phi lý, phi logic, đảo lộn trật tự thông thường, tạo ra tiếng cười chỉ trích và đào thải những thói xấu như tự mãn, kiêu ngạo, đạo đức giả, keo kiệt….
– Ví dụ: Bài thơ Hỏi thăm quan tuần mất cướp – Nguyễn Khuyến.
– Mỉa mai – Châm biếm là một thủ pháp tạo ra tiếng cười bằng cách khẳng định có vẻ nghiêm túc, có lý những điều vô lý và không thể chấp nhận được; tạo ra sự hoài nghi, chỉ trích và thanh lọc những gì xấu xa, lố bịch. Đây là cách “chế nhạo ngầm, đeo mặt nạ nghiêm trang”, khen mà để chê, khẳng định để mà phủ định, đề cao để mà hạ thấp.
– Ví dụ: Nha lệ thương dân – Kép Trà.
Đả kích:
– Là một mức độ khác của tiếng cười trào phúng, thể hiện quan điểm của tác giả về cuộc sống và đạo đức, thường có giọng điệu bác bỏ chủ đề một cách gay gắt. Có thể bao gồm những hình thức ngôn ngữ “mắng chửi” quyết liệt và có phần thô tục, suồng sã lnhằm cảnh báo sự suy đồi đạo đức tràn lan trong xã hội.
– Bài thơ Đất Vị Hoàng, Trần Tế Xương.
* Khái quát về tiếng cười trong thơ trào phúng:
Tiếng cười trong văn học nói chung và thơ trào phúng nói riêng thật phong phú, nhiều màu sắc như chính cuộc sống và cần thiết để chống lại cái ác, đưa con người đến những giá trị cao đẹp hơn.
– Thơ trào phúng thể hiện những gam màu của cuộc sống một cách mạnh mẽ và phản ánh trần trụi mọi ngóc ngách của cuộc sống.
– Thơ trào phúng dùng tiếng cười để củng cố tư tưởng, tình cảm của con người, để chống lại cái ác, sự lạc hậu, đồi trụy, cuộc sống giả tạo hoặc để đả kích, vạch mặt kẻ thù, đánh vào những tư tưởng, hành động mang bản chất thù địch với con người.
– Thơ trào phúng vạch trần những mâu thuẫn của sự vật, tức là những mâu thuẫn bên ngoài và bên trong, làm cho người đọc nhận thức được sự trớ trêu, mỉa mai của sự vật là phương pháp chủ yếu của thơ trào phúng. Đây là lý do tại sao thơ trào phúng thường sử dụng lối cường điệu, so sánh, lối chơi chữ dí dỏm và ngôn ngữ mát mẻ sâu cay.
3. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của Một số giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng:
3.1. Giá trị nội dung:
Văn bản đề cập đến những giọng điệu của tiếng cười trong thơ trào phúng là hài hước, mỉa mai – châm biếm, đả kích…qua đó thể hiện nét đặc sắc trong nghệ thuật trào phúng trong văn học Việt Nam.
3.2. Giá trị nghệ thuật:
– Luận điểm ngắn gọn, tập trung, sắp xếp theo một trình tự hợp lí
– Luận cứ xác đáng, toàn điện, nhận xét sâu sắc
– Luận chứng phong phú, cụ thể, xác thực
