Soạn bài Luyện tập tóm tắt văn bản tự sự (SGK Ngữ văn 9)

1. Sự cần thiết của việc tóm tắt văn bản tự sự: 

Tóm tắt tác phẩm tự sự là một công việc vô cùng quan trọng và cần thiết để giúp người đọc và người nghe hiểu rõ và nắm bắt được nội dung chính của một câu chuyện đặc biệt. Tóm tắt này giúp người đọc tiết kiệm thời gian và nỗ lực trong việc tìm hiểu câu chuyện hoặc tác phẩm tự sự đó. Bằng cách tóm tắt, ta có thể truyền đạt thông điệp và ý nghĩa của tác phẩm một cách dễ dàng và hiệu quả hơn. Tóm tắt cũng giúp người đọc hoặc người nghe có cái nhìn tổng quan về câu chuyện và tìm hiểu sâu hơn về những khía cạnh quan trọng của tác phẩm tự sự đó.

2. Thực hành tóm tắt một văn bản tự sự:

2.1. Trả lời các câu hỏi sau: 

a. Các sự việc chính đã được nêu đầy đủ chưa? Có thiếu sự việc nào quan trọng không? Nếu có thì đó là sự việc gì? Tại sao sự việc đó lại là sự việc quan trọng cần phải nêu?

b. Các sự việc nêu trên đã hợp lí chưa? Có gì cần thay đổi không?

Trả lời: 

– Các sự việc chính được nhắc đến nhưng chưa được đầy đủ miêu tả và diễn giải.

– Một trong những sự việc thiếu trong câu chuyện là khi bé Đản chỉ trỏ vào cái bóng và nói rằng đó là cha Đản đã trở lại, từ đó Trương Sinh nhận ra rằng vợ mình bị oan.

– Lý do cho việc thiếu chi tiết này là vì đây là một phần quan trọng trong cốt truyện và có thể giúp tiết lộ nhiều thông tin quan trọng.

2.2. Tóm tắt Chuyện người con gái Nam Xương trong khoảng 20 dòng: 

Xưa kia có một người đàn ông tên là Trương Sinh. Ngay sau khi kết hôn, anh ta đã phải tham gia vào quân đội, để lại mẹ già và vợ trẻ của mình, tên là Vũ Thị Thiết, còn được gọi là Vũ Nương, đang mang bầu. Mẹ của Trương Sinh qua đời vì bệnh tật, trong khi đó Vũ Nương lo lắng và loay hoay tất bật. Sau khi quân địch bị đánh tan, Trương Sinh trở về nhà và lắng nghe con trai kể rằng anh nghĩ rằng vợ mình không trung thành. Vũ Nương bị oan uổng và quyết định tự tử bằng cách nhảy xuống sông Hoàng Giang. Sau khi vợ tự sát, một đêm nọ, Trương Sinh ngồi cùng con trai bên cây đèn, đứa con chỉ vào bóng trên tường và nói rằng đó chính là người thường đến với mẹ vào mỗi đêm. Lúc đó, Trương Sinh mới hiểu rằng vợ mình đã bị oan. Phan Lang là một người trong cùng làng với Vũ Nương. Anh ta đã cứu mạng thần rùa Linh Phi, người vợ của vua Nam Hải, và để trả ơn này, Linh Phi đã cứu sống Phan Lang sau khi anh ta bị chết đuối ở biển. Phan Lang gặp lại Vũ Nương trong hang của Linh Phi và hai người nhận ra nhau. Phan Lang được trở về thế gian, và Vũ Nương gửi một bông hoa vàng cùng một lời nhắn đến Trương Sinh. Khi nghe Phan Lang kể chuyện, Trương Sinh rất nhớ và yêu vợ. Anh đã lập một đàn để giải oan trên bờ sông Hoàng Giang, và Vũ Nương trở về “ngồi trên một chiếc kiệu hoa đứng giữa dòng nước, lúc ẩn, lúc hiện” và cảm ơn trước khi biến mất.

2.3. Tóm tắt hơn nữa Chuyện người con gái Nam Xương: 

Xưa có chàng Trương Sinh, mới cưới xong đã phải nhập ngũ. Giặc tan, Trương Sinh trở về và nghe lời con trai, nghi ngờ vợ không giữ sự thuỷ chung. Vũ Nương bị oan không cách nào giải thích, nên tự tử bằng cách nhảy xuống sông Hoàng Giang. Một đêm, Trương Sinh và con trai ngồi bên đèn, con trai chỉ vào bóng trên tường và nói đó là người thường tới với mẹ. Lúc đó chàng mới hiểu vợ mình bị oan. Phan Lang tình cờ gặp lại Vũ Nương dưới thủy cung. Khi Phan trở về trần gian, Vũ Nương gửi hoa vàng cùng lời nhắn cho Trương Sinh. Trương Sinh tổ chức lễ giải oan trên bờ Hoàng Giang. Vũ Nương trở về, ngồi trên chiếc kiệu hoa giữa dòng nước và lời cảm ơn rồi biến mất.

3. Luyện tập: 

Viết văn bản tóm tắt một văn bản tự sự đã học trong chương trình Ngữ văn lớp 8 (Lão Hạc, Tức nước vỡ bờ…) và một văn bản sẽ học ở bài 5 Ngữ văn 9 (chuyện cũ ở phủ chúa Trịnh, Hoàng Lê nhất thống chí): 

*Tóm tắt truyện Lão Hạc:

Truyện Lão Hạc kể về nhân vật Lão Hạc là người nông dân hiền lành, chất phác. Vì hoàn cảnh gia đình nghèo khó nên lão đành để người con trai duy nhất đi làm ở đồ điền cao su. Vì vậy trong căn nhà đơn xơ ấy chỉ có Lão sống với cùng một chú chó được Lão đặt tên là Cậu Vàng, đây là người bạn trung thành, gần gũi nhất với lão. Bản thân lão thì ốm đâu, bệnh tật, không có sức khoẻ đi đi làm vì vậy trong nhà luôn túng thiếu thậm chí không có cái để ăn. Cuối cùng lão quyết định bán Cậu Vàng để dành tiền cho con trai cưới vợ, sợ bản thân mình nếu cứ sống thì sẽ tiêu vào tiền của con trai. Hôm ấy lão qua nhà ông giáo nhờ cậy công giáo giữ tiền để khi nào con trai lão về được tiền cho con trai lão. Và rồi lão xin được ít bả chó và đã quyết định chấm dứt cuộc đời mình với nắm bả chó ấy, một cái chết đau đơn và dữ dội. 

*Tóm tắt Hoàng Lê nhất thống chí:

Ngay sau khi nhận được tin tức về cuộc xâm lược của quân giặc Thanh, Nguyễn Huệ đã nhanh chóng lên ngôi vua và đổi tên thành Quang Trung. Quang Trung không chỉ đơn thuần là một vị vua, mà còn là một nhà chỉ huy tài ba, dũng mãnh và thông minh. Ông đã tự mình đứng đầu đại binh và lãnh đạo quân đội ra Thăng Long để đánh bại giặc Thanh và giành lại độc lập cho dân tộc. Trên đường đi, Quang Trung đã thực hiện một chiến dịch tuyển quân khắp các vùng miền Bắc để tăng cường sức mạnh và sự đoàn kết của đội quân. Quân đội Tây Sơn dưới sự chỉ huy của Quang Trung đã trải qua một loạt các trận đánh khốc liệt với quân Thanh và dần lấy lại ưu thế trên chiến trường. Vào ngày 30 tháng Chạp, Quang Trung đã tổ chức một buổi tiệc khao quân tại Thăng Long để chúc mừng chiến thắng và tôn vinh sự hy sinh của các chiến sĩ. Buổi tiệc được tổ chức trang trọng và đông đảo người tham dự, tạo nên không khí phấn khích và phấn chấn trong lòng mọi người. Nhờ khả năng chỉ huy thao lược và quyết tâm kiên cường của Quang Trung, đạo quân Tây Sơn đã giành thắng lợi vang dội trước quân Thanh. Tôn Sĩ Nghị và quân Thanh trước sự sợ hãi và tuyệt vọng, đã tìm cách tẩu thoát và tháo chạy khỏi chiến trường. Thậm chí, vua Lê Chiêu Thống cùng với bọn quan lại đã không thể đứng vững và đã bỏ chạy theo. Cuộc chiến giữa quân Tây Sơn do Quang Trung chỉ huy và quân Thanh đã mang lại sự giải phóng cho đất nước và mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử Việt Nam. Quang Trung đã được tôn vinh là một vị anh hùng dũng cảm và là biểu tượng của sự đoàn kết và sự hy sinh cho tự do và độc lập.

Kể tóm tắt trước lớp một câu chuyện xảy ra trong cuộc sống mà em đã được nghe hoặc đã chứng kiến: 

Đó là một ngày đẹp trời mà tôi sẽ không bao giờ quên. Tôi đang đi dạo ở công viên, thả hồn vào không gian xanh mát và thấy mình thật may mắn được sống trong một thế giới đầy sắc màu. Bỗng nhiên, ánh mắt tôi chợt chuyển sang một em bé đang đứng khóc sau gốc cây. Tôi không thể ngờ rằng cuộc gặp gỡ này sẽ thay đổi cuộc đời của tôi một cách kỳ diệu.

Tôi tiếp cận em bé và cố gắng trò chuyện để hiểu tại sao em lại khóc. Với những cử chỉ nhỏ nhặt và giọng nói nhẹ nhàng, tôi đã dần trấn an được em bé. Từ câu chuyện của em, tôi biết được rằng em bé đã bị lạc mẹ và đang rất hoang mang.

Trái tim tôi bỗng tràn đầy tình yêu thương và lòng trắc ẩn. Tôi không thể để em bé lạc mất mẹ trong không gian rộng lớn này. Với niềm tin và sự quyết tâm, tôi đã dùng mọi cách có thể để tìm lại mẹ của em bé. Tôi hỏi qua từng người đi ngang và không mỏi mệt đi tìm dấu vết. Cuối cùng, nhờ sự may mắn và sự giúp đỡ của mọi người xung quanh, tôi đã tìm thấy mẹ của em bé.

Niềm vui tột độ đã tràn ngập cả tâm hồn tôi. Tôi cảm nhận được ý nghĩa thật sự của việc giúp đỡ người khác và làm một việc có ích trong cuộc sống này. Đôi khi, chỉ một hành động nhỏ cũng có thể mang lại niềm hạnh phúc và sự biết ơn không thể nào tả được.

Và từ đó, tôi đã nhớ mãi câu chuyện này và luôn nhớ rằng, mỗi ngày chúng ta đều có cơ hội để làm điều tốt đẹp và thay đổi cuộc đời của người khác.