Soạn bài Lỗi về mạch lạc và liên kết trong đoạn văn, văn bản

1. Giải thích các khái niệm:

1.1. Mạch lạc là gì?

Sự mạch lạc trong văn bản có nghĩa là các câu, ý tưởng, bộ phận và đoạn văn trong văn bản đều phải hướng đến một sự kiện, ý tưởng hoặc chủ đề duy nhất. Hay nói một cách đơn giản, mạch lạc là sợi dây vô hình kết nối các phần, ý tưởng, đoạn văn trong một văn bản.

1.2. Liên kết trong văn bản là gì?

Liên kết trong văn bản là việc sử dụng các phương tiện liên kết như từ, ngữ nghĩa, câu để nối kết các câu, bộ phận, đoạn văn … trong văn bản lại với nhau.

Các phương tiện liên kết gồm có 3 loại sau:

Phép lặp: sử dụng các từ ngữ lặp lại nhiều lần để liên kết câu.

Phép nối: Sử dụng các từ có quan hệ kết nối như cụm từ tổng hợp, bởi vì, nhưng…

Phép thế: Dùng những từ có nghĩa thông dụng để tránh lặp lại lỗi sai quá nhiều lần.

Nói một cách đơn giản, một đoạn văn thường có mở bài, thân bài và kết luận nhưng để người đọc hiểu được ý nghĩa của cả đoạn văn thì các liên kết được phép trong văn bản là điều kiện cần để có một đoạn văn hoàn chỉnh nhất.

2. Những điều kiện để văn bản có tính mạch lạc:

Các phần, câu và đoạn văn trong văn bản đều nói hoặc mô tả một chủ đề cụ thể xuyên suốt văn bản đó.

Các đoạn, câu, ý phải được trình bày lần lượt theo trình tự rõ ràng, hợp lý, logic, tương ứng đầu và cuối với nhau, tạo nên chủ đề liền mạch, gây ngạc nhiên cho người đọc và người nghe.

Các chuỗi này có thể là chuỗi thời gian, không gian, diễn biến tâm lý hoặc các mối quan hệ nhân quả tương tự, tương phản…

3. Soạn bài Lỗi về mạch lạc và liên kết trong đoạn văn, văn bản:

1. Nêu nhận xét khái quát về mạch lạc và liên kết trong văn bản “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”.

Trả lời:

– Nhận xét về mạch lạc:

+ Mạch lạc trong văn bản được thể hiện rõ ràng với các thông tin chi tiết của phần luận đề cho nội dung của tất cả các đoạn văn, câu trong bài.

– Nhận xét về liên kết:

+ Liên kết dễ dàng nhận biết những thông tin được phép kết nối, được phép, được phép sử dụng để mang lại hiệu quả cao.

+ Trong mỗi đoạn văn đều xuất hiện các từ “vì vậy”, “cho nên:, “như thế” khiến cho các câu văn kết nối chặt chẽ với nhau.

+ Trong mối quan hệ giữa các đoạn văn, đoạn 2 chứa nội dung được giới thiệu trước đó thông qua cụm từ “mà rằng”; còn trong mối quan hệ với đoạn 3, đoạn 2 nếu các vấn đề mà sau đó sẽ được tiếp nối qua từ “lại”. Như vậy, cả ba đoạn văn đều được liên kết chặt chẽ với nhau.

2. Đọc các đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

Đoạn 1

“Nói cách khác, con người ta vốn là nghệ thuật, vốn giàu lòng đồng cảm. Chỉ vì lớn lên bị cách nghĩ của người đời dồn ép, nên tấm lòng ấy mới bị cản trở hoặc hao mòn. Chỉ có kẻ thông minh mới không khuất phục, dù bên ngoài chịu đủ thứ áp bức thì bên trong vẫn giữ được lòng đồng cảm đáng quý nọ. Những người ấy chính là nghệ sĩ.”

(Phong Tử Khải, “Yêu và đồng cảm”)

a. Tại sao nó được coi là một đoạn văn?

b. Hãy chỉ ra mạch lạc giữa các câu trong đoạn văn trên.

c. Dấu hiệu nào cho thấy liên kết giữa đoạn văn này và đoạn văn kề trước đó của văn bản “Yêu và đồng cảm”?

d. Trong đoạn văn, những từ ngữ nào được lặp lại nhiều lần? Cách dùng từ ngữ như vậy có tác dụng gì?

Đoạn 2

Nhà nước ta rất coi trọng hiền tài. Người hiền tài có những năng lực vượt trội so với người bình thường và có thể làm được nhiều việc lớn. Hiền tài trong lịch sử thời nào cũng có. Tên của những hiền tài và sự nghiệp của họ luôn được nhân dân ghi nhớ.

a. Vì sao phép lặp từ đã được sử dụng ở các câu kề nhau mà đoạn văn vẫn rời rạc?

b. Đoạn văn đã mắc lỗi mạch lạc như thế nào?

 Đoạn 3

Thay vì cầm một cuốn sách để đọc, nhiều người bây giờ chỉ biết lăm lăm trong tay một chiếc điện thoại thông minh. Không ít người có nhận thức rất mơ hồ về lợi ích của sách trong việc bồi dưỡng tâm hồn, phát huy trí tưởng tượng và rèn luyện cách suy nghĩ. Nhưng họ hầu như đã vứt bỏ thói quen đọc sách. Nó tuy rất tiện lợi trong việc đáp ứng nhiều nhu cầu của con người trong cuộc sống hiện đại, nhưng lại khó giúp ta tìm được sự yên tĩnh, lắng sâu trong tâm hồn.

a. Dấu hiệu nổi bật giúp ta nhận ra lỗi về mạch lạc trong đoạn văn là gì?

b. Chỉ ra các dấu hiệu của lỗi liên kết trong đoạn văn.

c. Đề xuất cách sửa để đảm bảo đoạn văn có mạch lạc và liên kết.

Trả lời:

* Đoạn 1

a. Nó được coi là một đoạn văn vì các câu trong đoạn liên kết chặt chẽ với nhau về nội dung và hình thức:

– Về hình thức:

+ Chữ cái đầu tiên viết hoa và thụt lề để phù hợp với các dòng văn bản khác trong đoạn văn.

+ Đoạn văn gồm có 4 câu nối với nhau bằng vòng lặp.

– Về nội dung:

+ Các câu trong đoạn đều xoay quanh chủ đề của đoạn văn, đó là cách người nghệ sĩ bảo vệ mọi cảm xúc của mình và được trình bày theo một trình tự hợp lý.

b. Mạch lạc giữa các câu trong đoạn văn: Các câu trong đoạn đều hướng đến một chủ đề phụ: nghệ sĩ là người thể hiện và duy trì tấm lòng đồng cảm quý giá.

c. Dấu hiệu cho thấy liên kết giữa đoạn văn này với đoạn văn trước đó của văn bản “Yêu và đồng cảm” là cụm từ “nói cách khác”. Với cụm từ này, người đọc biết ngay rằng đoạn trước chắc chắn đã đưa ra một cách giải thích khác về vấn đề hiện tại.

d. – Trong đoạn văn, những từ ngữ được lặp lại nhiều lần là “người”, “lòng đồng cảm”.

– Tác dụng: tạo các câu trong đoạn văn có tính liên kết và tập trung vào vấn đề cần bàn.

* Đoạn 2

a. Đoạn văn vẫn được giữ nguyên dù được phép lặp lại các từ dùng trong các câu xung quanh vì các câu không tập trung vào cùng một chủ đề, hay nói cách khác là mỗi câu tự động xây dựng chủ đề riêng.

b. Văn bản gặp lỗi trong mạch gửi từ liên kết. Sử dụng vòng lặp không có nghĩa là cố gắng thực thi từ một vòng lặp. Vì vậy, dù các từ có lặp lại thì đoạn văn cũng không được liên kết với nhau, tạo nên các câu rời rạc, các câu không cùng chỉ về một chủ đề.

* Đoạn 3

a. Dấu hiệu nổi bật giúp nhận biết lỗi mạch lạc trong đoạn văn là giữa các câu trong câu lạc bộ đoạn văn với chủ đề được sếp xác định.

b. Dấu hiệu của lỗi liên kết trong đoạn văn: sử dụng sai từ liên kết trong câu ba: “nhưng”.

c. Sửa lỗi:

Thay vì cầm một cuốn sách để đọc, nhiều người hiện nay chỉ cầm một chiếc điện thoại thông minh trên tay. Đọc sách có rất nhiều lợi ích, tuy nhiên, nhiều người có một công thức rất mơ hồ về lợi ích của sách trong việc nuôi dưỡng tâm hồn, thúc đẩy trí tưởng tượng và rèn luyện lối tư duy. Họ gần như đã từ bỏ thói quen đọc sách. Còn đối với điện thoại thông minh, tuy chúng rất hữu ích trong việc đáp ứng nhiều nhu cầu của con người trong cuộc sống hiện đại nhưng lại khó có thể giúp chúng ta tìm được sự bình yên, tĩnh lặng trong tâm hồn như khi đọc sách.

4. Bài tập vận dụng:

Câu 1: Hãy cho biết, dòng nào sau đây không phù hợp khi so sánh với yếu tố mạch lạc trong một văn bản?

A. Dòng nhựa sống trong một cái cây

B. Mạch máu trong một cơ thể sống

C. Mạch giao thông trên đường phố

D. Trang giấy trong một quyển vở

Câu 2: Điều kiện để một văn bản có tính mạch lạc gì?

A. Các sự kiện, sự việc phải xoay quanh những sự kiện trọng tâm

B. Các phần, các đoạn trong văn bản được tiếp nối theo một trình tự rõ ràng, hợp lý, trước sau hô ứng nhau nhằm làm chủ đề liền mạch và gợi được nhiều hứng thú cho người đọc

C. Các phần, các đoạn, các câu trong văn bản đều nói về một đề tài, biểu hiện một chủ đề chung xuyên suốt

D. Cả B và C đúng ều đúng

Câu 3: Hãy cho biết, mạch lạc trong văn bản là gì?

A. Các phần, các đoạn, các câu trong văn bản đều nói về một đề tài, biểu hiện chủ đề chung xuyên suốt

B. Mạch lạc là sự rõ ràng về mặt nội dung trong cách triển khai văn bản

C. Các phần đoạn, câu trong văn bản được tiếp nối theo một trình tự rõ ràng, hợp lí, trước sau hô ứng nhằm làm rõ chủ đề liền mạch và gợi được nhiều hứng thú cho người đọc à gợi được nhiều hứng thú cho người đọc

D. Cả A và C