Soạn bài Kiến và người (Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo)

1. Suy ngẫm và phản hồi:

Nội dung chính: 

Văn bản kể về câu chuyện đầy xúc động và ý nghĩa về cuộc đấu tranh bảo vệ môi trường sống của cả một gia đình trước sự xâm chiếm của loài kiến. Trong câu chuyện này, chúng ta được chứng kiến cuộc chiến không chỉ giữa con người và kiến, mà còn là cuộc đấu tranh tuyệt vọng để bảo vệ sự tồn tại của các loài trong tự nhiên. Cuộc đấu tranh của gia đình trong văn bản này sẽ là một bài học đáng suy ngẫm về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường sống và sự hòa hợp giữa con người và tự nhiên. Chúng ta cần nhận ra rằng chúng ta không thể chiến thắng trong cuộc đấu tranh này nếu chúng ta tiếp tục xâm chiếm và làm suy yếu môi trường sống của các loài trong tự nhiên. Chúng ta cần có ý thức và hành động để bảo vệ và duy trì sự đa dạng và cân bằng trong môi trường sống của chúng ta.

2. Liệt kê các sự kiện chính trong văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết Kiến và người là một truyện ngắn:

Trả lời:

Trong văn bản này, chúng ta có thể thấy những sự kiện quan trọng và đáng chú ý sau đây:

Người bố và cả gia đình đã tìm đủ mọi cách để ngăn chặn sự xâm nhập của loài kiến vào ngôi nhà của họ. Họ đã phải đối mặt với sự phiền phức và khó chịu mà loài kiến gây ra. Từ việc dùng các biện pháp tự nhiên như cắt cỏ, làm sạch và cách ly đến việc sử dụng các phương pháp hóa học để tiêu diệt loài kiến, gia đình đã phải tìm hiểu và áp dụng nhiều giải pháp khác nhau.

Cuộc trốn chạy của gia đình trước sự xâm chiếm của loài kiến là một cuộc hành trình gian khổ và khó khăn. Họ đã phải rời bỏ ngôi nhà của mình, bỏ lại những kỷ niệm và tình cảm gắn bó để tìm kiếm một nơi an toàn khác. Cuộc trốn chạy này đòi hỏi sự gan dạ và sự hy sinh từ gia đình, và họ đã phải đối mặt với nhiều khó khăn và nguy hiểm trên đường đi.

Tác động của con người lên môi trường tự nhiên đã gây ra những hậu quả lớn. Không chỉ loài kiến gây phiền phức, mà còn có những tác động tiêu cực khác mà con người đã gây ra. Việc tác động vào môi trường bằng cách khai thác tài nguyên tự nhiên, ô nhiễm môi trường và phá hủy đất đai đã gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho hệ sinh thái và cả sự sống của con người. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường và đảm bảo sự cân bằng giữa con người và tự nhiên.

Dấu hiệu nhận biết Kiến và người là một truyện ngắn có nhiều yếu tố thú vị:

Truyện có yếu tố hư cấu, trong đó nhân vật kiến được nhân hóa và có hành động cũng như suy nghĩ giống như con người. Nhờ vào yếu tố này, truyện trở nên thú vị và độc đáo hơn.

Mặc dù không dài, truyện vẫn đủ để kể một câu chuyện hấp dẫn và đáng chú ý. Dù chỉ tập trung vào một khía cạnh của cuộc sống, truyện vẫn mang đến sự hiểu biết và suy ngẫm về đời sống và con người.

3. Câu chuyện được kể từ ngôi kể nào, qua điểm nhìn của ai? Theo bạn, việc sử dụng ngôi kể, điểm nhìn như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề, thông điệp của tác phẩm?

Trả lời:

Trong câu chuyện, ngôi kể thường là ngôi thứ nhất số ít, tức là người kể xưng “cháu”. Tuy nhiên, điểm nhìn của người kể có thể thay đổi, đôi khi qua “cháu” là người con trai, đôi khi lại qua “bố cháu”. Tuy vậy, phần lớn thì người kể vẫn giữ nguyên ngôi “cháu”.

Bằng cách sử dụng ngôi kể này, tác giả đã tạo ra một sự đa chiều trong việc thể hiện chủ đề cũng như thông điệp của tác phẩm. Điều này giúp cho câu chuyện trở nên khách quan và đa diện hơn, mang lại cho độc giả một trải nghiệm đọc phong phú và đầy hấp dẫn.

4. Chỉ ra điểm tương đồng và khác biệt trong cách ứng xử của “bố cháu” so với “mẹ cháu”, “cháu”, “em cháu”,… trước cuộc tấn công của bầy kiến:

Trả lời:

Trong gia đình, mỗi thành viên có cách ứng xử khác nhau khi phải đối mặt với cuộc tấn công của đàn kiến. Dưới đây là mô tả chi tiết về cách mà từng người trong gia đình đối phó với tình huống này:

Người bố: Người bố là người có phản ứng mạnh mẽ và quyết liệt nhất khi gặp phải đàn kiến. Anh ta lo lắng và tức giận, sẵn sàng sử dụng mọi biện pháp để tiêu diệt chúng. Người bố cảm thấy bất ngờ và bức xúc khi nhìn thấy đàn kiến gây ảnh hưởng đến các con vật nuôi trong gia đình.

Người mẹ: Người mẹ cũng rất lo lắng nhưng cố gắng duy trì sự tỉnh táo để chuẩn bị bữa cơm cho cả gia đình. Mặc dù bị áp lực bởi tình huống, người mẹ vẫn giữ được sự bình tĩnh và quyết đoán trong việc ứng phó với đàn kiến.

Con trai: Đứa con trai trong gia đình cảm thấy sợ hãi khi thấy đàn kiến xâm nhập vào ngôi nhà. Anh ta luôn ở bên người bố và cùng nhau tìm cách phong tỏa những lối vào mà kiến có thể sử dụng để xâm nhập. Con trai cảm thấy an toàn hơn khi được bên cạnh người bố và cùng tham gia vào quá trình đẩy lui đàn kiến.

Em trai: Em trai cũng tham gia vào cuộc chiến chống lại đàn kiến cùng với anh trai. Cả hai em cố gắng tìm cách ngăn chặn sự xâm nhập của đàn kiến và bảo vệ ngôi nhà của gia đình.

Tổng kết lại, mỗi thành viên trong gia đình có cách riêng để đối phó với cuộc tấn công của đàn kiến. Dù có sự khác biệt trong cách ứng xử, nhưng tất cả đều có mục tiêu chung là bảo vệ ngôi nhà và an toàn cho gia đình.

5. Phân tích ý nghĩa của hình tượng bầy kiến và nhận xét về cách đặt nhan đề của tác giả:

Trả lời:

Ý nghĩa của hình tượng bầy kiến: Bầy kiến ở đây đại diện cho các sinh vật tự nhiên bị bứt ra khỏi cuộc sống thuận tự nhiên, trái với quy luật thì sẽ phản kháng, quay lại chống đối và tiêu diệt những gì làm hại đến đời sống của chúng. Điều này nhấn mạnh sự khủng hoảng và sự mất cân bằng mà con người đã gây ra cho tự nhiên, đồng thời bày tỏ hy vọng rằng chúng ta nên chấm dứt sự tấn công và chống đối tự nhiên và thay vào đó, chúng ta nên sống hòa hợp và cộng sinh với nó. Bầy kiến cũng có thể tượng trưng cho sự đoàn kết và sự đoàn tụ, khi chúng làm việc cùng nhau để đạt được mục tiêu chung.

Nhan đề Kiến và người, tác giả muốn đặt tự nhiên và con người ở hai vị trí ngang nhau, trong đó, mối quan hệ là tương hỗ, qua lại, tương tác (từ “và” có vai trò kết nối hai yếu tố đẳng lập chứ không phải từ “hoặc” hay từ “chống lại”), tức là “cộng sinh” (dựa vào nhau cùng sống). “Kiến” được đặt trước “Người” có thể cũng có dụng ý ưu tiên, trước con người, chúng ta phải quan tâm hơn đến tự nhiên, đừng đặt con người là trung tâm, cao hơn tự nhiên để hành xử theo kiểu áp đặt, tấn công, chống đối. Điều này gợi mở sự tự nhận thức của con người về vai trò của mình trong việc bảo vệ và duy trì môi trường tự nhiên, và nhấn mạnh rằng sự cộng sinh là chìa khóa để duy trì sự cân bằng và sự tồn tại của cả con người và tự nhiên. Chúng ta cần nhìn nhận và thấu hiểu sâu sắc hơn về mối quan hệ phức tạp giữa con người và tự nhiên, để có thể xây dựng một tương lai bền vững cho cả hai.

6. Nhận xét vai trò của tưởng tượng, hư cấu trong truyện ngắn Kiến và người:

Trả lời:

Vai trò của tưởng tượng và hư cấu trong truyện Kiến và người rất quan trọng và đa dạng. Dưới đây là một số điểm mạnh của việc sử dụng tưởng tượng và hư cấu trong truyện ngắn này:

Tạo ra một thế giới tưởng tượng độc đáo và hấp dẫn, giúp truyện trở nên thú vị và sinh động hơn.

Thông qua việc sử dụng tưởng tượng và hư cấu, tác giả có thể truyền tải thông điệp và bài học sâu sắc về sự tàn phá của con người đối với môi trường thiên nhiên. Nhờ vào những yếu tố này, truyện ngắn Kiến và người thực sự gợi mở cho người đọc những suy nghĩ về tác động tiêu cực của con người đến môi trường và cần thiết phải bảo vệ và trân trọng tự nhiên.

Bên cạnh đó, tưởng tượng và hư cấu còn giúp tạo ra những nhân vật độc đáo và phong phú, từ đó làm nổi bật các khía cạnh tâm lý và tình cảm của họ. Điều này làm cho truyện trở nên sống động và đáng nhớ hơn.

Ngoài ra, việc sử dụng tưởng tượng và hư cấu trong truyện cũng mang đến cho người đọc những trải nghiệm mới mẻ và khám phá những khả năng đặc biệt mà không thể có trong thực tại. Điều này tạo ra sự hứng thú và kích thích cho người đọc khi tiếp cận với câu chuyện.

Cuối cùng, tưởng tượng và hư cấu là một phần không thể thiếu trong văn chương, giúp mở rộng tầm nhìn và sáng tạo của tác giả. Chúng tạo ra không gian tự do để tác giả khám phá và thể hiện ý tưởng và khái niệm phức tạp một cách độc đáo và sáng tạo.

Trên đây chỉ là một số điểm mạnh và vai trò quan trọng của tưởng tượng và hư cấu trong truyện Kiến và người. Qua việc sử dụng những yếu tố này, tác giả đã tạo ra một câu chuyện hấp dẫn và ý nghĩa, gợi mở cho người đọc nhiều suy ngẫm về môi trường và con người.

7. Truyện đã mang lại thay đổi gì trong nhận thức của bạn về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên?

Trả lời:

Phần đầu của truyện tập trung vào việc đánh giá cao giá trị và sức mạnh của con người. Tác giả nhấn mạnh rằng con người có khả năng vượt qua mọi khó khăn, thách thức và thể hiện sự ưu việt của mình. Tuy nhiên, khi đến gần cuối truyện, chúng ta chứng kiến sự thất bại của con người trước những sinh vật nhỏ bé nhất. Điều này tạo nên một ấn tượng mạnh mẽ và để lại sức ám ảnh sâu sắc cho độc giả.

Truyện ngắn “Kiến và người” không phải là việc phủ định địa vị và giá trị của con người, mà chỉ đơn giản là một hy vọng nhẹ nhàng để kiềm chế những ham muốn quá lớn của con người và hành động phi lý của họ đối với tự nhiên. Tác phẩm như một lời nhắc nhở cho chúng ta về tầm quan trọng của sự khiêm tốn, sự tôn trọng và sự cân nhắc trong giao tiếp của con người với môi trường xung quanh.

Bên cạnh đó, truyện còn mang ý nghĩa sâu sắc về sự nhỏ bé và yếu đuối của con người so với quy luật của tự nhiên. Những sinh vật nhỏ bé như kiến có thể gây ra những hậu quả lớn đối với con người khi chúng bị xâm phạm hoặc bị coi thường. Điều này cho chúng ta thấy rằng sự tàn bạo và vô tình của con người có thể tạo ra những hậu quả không mong muốn và đe dọa tới sự tồn vong của chính mình.