Qua đoạn trích Hồn Trương Ba, da hàng thịt, tác giả muốn gửi gắm thông điệp được sống là người quý giá thật nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn với những giá trị mình vốn cố và theo đuổi còn quý giá hơn. Sau đây là hướng dẫn soạn bài Hồn Trương Ba, da hàng thịt ngắn gọn nhất.
Mục lục bài viết
1. Trước khi đọc văn bản Hồn Trương Ba, da hàng thịt:
1.1. Tìm hiểu tác giả:
Lưu Quang Vũ (1948 – 1988) sinh ra ở Đà Nẵng trong một gia đình trí thức ở Hạ Hòa, Phú Thọ. Cha ông là nhà viết kịch Lưu Quang Thuận nên thiên hướng nghệ thuật và năng khiếu đã bộc lộ từ khi còn nhỏ.
Lưu Quang Vũ tham gia quân đội trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước. Ông bắt đầu làm thơ từ giữa những năm 1960 và chuyển sang sân khấu vào những năm 1980. Chỉ trong vòng 7-8 năm, ông đã viết khoảng 25 kịch bản, hầu hết đều được trình diễn, dàn dựng… Lưu Quang Vũ trở thành một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch vào những năm 80 của thế kỷ 20 và là nhà viết kịch tài năng nhất của văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại. Ông qua đời đột ngột trong một vụ tai nạn giao thông năm 1988. Ông được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Hồ Chí Minh.
Các tác phẩm tiêu biểu: ‘Sống mãi tuổi 17’, ‘Nếu anh không đốt lửa’, ‘Lời thề thứ chín’, ‘Khoảnh khắc và vô tận’,…
1.2. Tìm hiểu tác phẩm:
‘Hồn Trường Ba, Da Hàng Thịt’ (viết năm 1981 và mãi đến năm 1984 mới ra mắt công chúng) là một trong những tác phẩm đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ, đã được xuất bản nhiều lần trong và ngoài nước, thậm chí còn được biểu diễn trên sân khấu. Lưu Quang Vũ đã xây dựng vở kịch hiện đại từ truyện dân gian, nêu lên nhiều chủ đề mới mẻ, ý nghĩa, mang tính triết học và nhân văn sâu sắc.
Đoạn văn trích dẫn Cảnh VII và phần lớn đoạn cuối của vở kịch.
2. Trong khi đọc văn bản Hồn Trương Ba, da hàng thịt:
Câu hỏi 1 (SGK Ngữ Văn 12, tập 2, trang 153)
Qua đoạn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt, tìm hàm ý mà tác giả muốn gửi gắm.
Lời giải chi tiết:
– Xác Hàng thịt: ẩn dụ cho thân xác con người.
– Hồn Trương Ba: Ẩn dụ về tâm hồn con người.
– Bi kịch bên trong một bên, bên ngoài một bên (tâm hồn cao thượng của Trương ba đau khổ trong sự ghê tởm và trong thân xác của anh hàng thịt): một nơi không phải của mình, chán sống ở đó..muốn ra khỏi thân xác này, dù chỉ trong chốc lát.
– Không chỉ linh hồn có tiếng nói và sức mạnh mà cơ thể còn có sức mạnh bản năng ấn ghê gớm. Dù ông Trương Ba phủ nhận yếu ớt nhưng có rất nhiều bằng chứng cho thấy linh hồn ông Trương trong cơ thể hàng thịt cũng rơi vào sự tha hóa theo nhu cầu của hắn.
=> Ý nghĩa mà nhà viết kịch muốn truyền tải là ở con người, tâm hồn và thể xác có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, giữa tâm hồn và thể xác có sự hòa hợp, thống nhất. Vì vậy, việc linh hồn Trương Ba được cho là cư trú trong xác hàng thịt là một bi kịch, mâu thuẫn cần được giải quyết.
Câu hỏi 2 (SGK Ngữ Văn 12, tập 2, trang 153)
Qua lớp kịch hồn Trương Ba và gia đình (vợ, cháu gái, con dâu), anh (chị) nhận thấy nguyên nhân nào đã khiến cho người thân của Trương Ba và cả chính Trương Ba rơi vào trạng thái bất ổn và phải chịu đau khổ? Trương Ba có thái độ như thế nào trước những rắc rối đó?
Lời giải chi tiết:
– Sở dĩ người thân của Trương Ba và bản thân Trương Ba trở nên bất ổn là do linh hồn của Trường Ba phải cư trú trong cơ thể hàng thịt, và điều làm thay đổi tính cách của Trương Ba là chính cơ thể này đã khiến linh hồn Trương Ba không còn là linh hồn trước kia của ông nữa.
– Hồn Trương Ba cũng nhận ra những điều này và cảm thấy mình không thể sống như thế này nữa, khuất phục trước một thân xác mà đang đánh mất chính mình. Thái độ hồn của Trương Ba lúc này rất rõ ràng, kiên quyết, không hề bị thân thể áp chế.
=> Hành động đốt hương gọi Đế Thích.
Câu hỏi 3: (SGK Ngữ Văn 12, tập 2, trang 154)
Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa sự sống. Theo anh (chị), Trương Ba trách Đế Thích, người đem lại cho mình sự sống: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống thế nào thì ông chẳng cần biết!” có đúng không? Vì sao? Màn đối thoại giữa Trương ba và Đế Thích toát lên ý nghĩa gì?
Lời giải chi tiết:
– Những khác biệt giữa quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa cuộc sống:
+ Đối với Đế Thích: Sống là tồn tại dù có thể không bao giờ là chính mình trọn vẹn (ngọc hoàng và tiên nữ cũng vậy) và sống bằng mọi giá (Đế Thích nói với Trương Ba: “Phải sống, bằng bất cứ giá nào).
+ Đối với Trương Ba: Cuộc sống có ý nghĩa, phải có niềm vui, phải sống là chính mình (Tôi muốn là chính mình hoàn toàn, không thể sống bằng mọi giá). Cuộc sống không trọn vẹn còn tệ hơn cả cái chết.
– Trương Bá trách Đế Thích đã cho mình sự sống. ‘Ông chỉ quan tâm đến việc giữ cho tôi sống chứ không quan tâm tôi sống thế nào” là hoàn toàn đúng. Sở dĩ như vậy là do Trương Ba sống bằng cách nhập vào xác hàng thịt đã biến linh hồn ông thành nô lệ cho thể xác.
– Ý nghĩa cuộc đối thoại giữa ông Trương Ba và Đế Thích:
+ Cuộc sống rất quý giá nhưng không thể sống được bằng bất cứ giá nào.
+ Cuộc sống có ý nghĩa, con người sống là chính mình, chỉ cảm thấy bình yên khi bên ngoài và bên trong hòa hợp với nhau, khi tâm hồn và thể xác thống nhất.
+ Mọi sự chắp vá, ép buộc sẽ chỉ mang lại đau khổ cho chính bản thân và những người xung quanh.
Câu hỏi 4 (SGK Ngữ Văn 12, tập 2, trang 154)
Khi Trương Ba nhất quyết đòi trả xác cho hàng thịt, Đế Thích định cho hồn Trương Ba nhập vào cu Tị, Trương Ba đã từ chối. Vì sao?
Lời giải chi tiết:
– Quyết định quan trọng của nhân vật Hồn Trương Ba là nhờ Đế Thích làm cho cu Tị sống lại và để ông chết hoàn toàn, đừng nhập vào cơ thể người khác là kết quả của một quá trình logic.
+ Điều này sẽ gây ra hàng loạt khó khăn, rắc rối, chẳng hạn như việc Trương Ba đang chiếm giữ xác của tên hàng thịt (và có khi phải ở lại nhà chị Lụa, cần phải giải thích, bọn lí trưởng và thu tuần lại có cớ để thu lời)
+ Trương Ba dù còn cả cuộc đời phía trước nhưng nếu những người đồng trang lứa chết đi, ông sẽ ạc lối và đau khổ.
+ Dù nhập vào cơ thể cu Tị hay của người khác, hồn Trương Ba cũng không thể trở thành chính mình hoàn toàn và tiếp tục rơi vào bi kịch nội tâm có mối liên hệ nào đó với bên ngoài.
⇒ Cái chết của Cu Tị có ý nghĩa đẩy nhanh diễn biến của vở kịch. Lưu Quang Vũ giải thích quá trình ra quyết định của hồn nhân vật Trương Ba, đảm bảo tính tự nhiên, hợp lý của tác phẩm.
Câu hỏi 5 (SGK Ngữ Văn 12, tập 2, trang 154)
Cảm nghĩ của anh (chị) sau khi đọc đoạn kết.
Lời giải chi tiết:
Cuối vở, nhân vật Trương Ba chấp nhận cái chết, cho dù đó là cái chết oan uổng. Tuy nhiên, cái chết này đã khiến cho sự tự trọng và yêu thương của người đàn ông này tỏa sáng. Cái kết này là kết quả của một quá trình đấu tranh trong tâm hồn con người theo đúng nghĩa chân thực nhất của từ này. Trương Ba cũng muốn sống và muốn sống đến cùng nhưng ngược lại không chấp nhận cuộc sống dựa trên lý tưởng của người khác. Vì vậy, tác phẩm này không chỉ thể hiện những quy luật triết học tất yếu tồn tại trong cuộc sống mà còn là một khúc tráng ca tuyệt vời về lòng dũng cảm của con người.
3. Sau khi đọc văn bản Hồn Trương Ba, da hàng thịt:
Câu hỏi 1: (SGK Ngữ Văn 12, tập 2, trang 154)
Giả định Đế Thích cho Trương Ba được quyền sống (không phải mượn) trong xác hàng thịt hoặc hồn Trương Ba nhập vào cu Tị và Trương Ba đồng ý, theo anh (chị), cuộc sống của Trương Ba khi đó sẽ như thế nào? Trình bày ý tưởng về những rắc rối sẽ xảy ra và viết một lớp kịch ngắn về điều đó.
Lời giải chi tiết:
– Khi nhập vào cơ thể cu Tị: Trương Ba mang dáng dấp của một cậu nhóc nhỏ nhắn nhưng suy nghĩ thì lại trưởng thành một cách lạ lùng. Tuy nhiên, mặt khác ông không thể làm được điều mình muốn (về thể lực hay địa vị xã hội).
Câu hỏi 2 (SGK Ngữ Văn 12, tập 2, trang 154)
Lập dàn ý phân tích vở kịch ‘Hồn Trương Ba, Da hàng thịt’
Lời giải chi tiết:
Bạn phải cung cấp những thông tin sau:
* Tổng quan:
– Giới thiệu tác giả và tác phẩm.
– Trích đoạn giới thiệu: Đây là sự thể hiện quan điểm sống của tác giả, được thể hiện qua những lời tâm sự của Trương Ba gửi đến tiên cờ Đế Thích.
* Quan niệm sống của hồn người Trương Ba:
– Thể hiện tâm hồn Trương Ba khao khát được tự do, được là chính mình dù đau khổ, mất mát.
+ Trương Ba kiên quyết bác bỏ và không chấp nhận tình trạng “trong phải sống một kiểu, ngoài phải sống một kiểu”. Ông muốn được là chính mình hoàn toàn.
+ Trương Ba tiếp tục không chịu cách sửa sai của Đế Thích bằng cách đưa linh hồn mình vào trong xác cu Tị, không chịu chấp nhận lối sống sai trái mà sống một cuộc sống “tệ hơn cả cái chết”.
+ Câu nói này thể hiện ý nghĩa triết học của đời sống con người. Con người không thể chấp nhận một lối sống tạm thời cả bên trong lẫn bên ngoài.
– Con người là một chỉnh thể thống nhất, không thể có một tâm hồn cao thượng trong một thân xác tội lỗi phàm trần. Sống thực không hề đơn giản và dễ dàng.
– Nếu sống một cuộc đời khác, hay một chuỗi cuộc đời mà bản thân không thể là chính mình thì cuộc sống đó thật vô nghĩa. Thiếu dũng khí, không có khả năng sống đích thực, phải sống giả dối là nguy cơ đẩy con người đến chỗ bị danh lợi làm cho sa đọa.
– Linh hồn Trương Ba nhận ra bi kịch của cuộc đời mình khi sống trong thân xác hàng thịt. Việc nhận ra bi kịch này chứng tỏ tâm hồn Trương Ba không thể chấp nhận sự thỏa hiệp giữa hai cuộc đời. Đồng thời, lòng dũng cảm của nhân vật được thể hiện là khi Trương Ba chấp nhận cái chết thực sự còn hơn là sống trong sự dằn vặt lương tâm và xa lánh những người thân yêu vì sự sa đọa của bản thân.
* Kết luận:
Để nhấn mạnh cũng như khẳng định điều này, Lưu Quang Vũ đã thể hiện sự nhìn nhận rất sâu sắc về đời sống tinh thần của con người, hiện tượng con người sống vội vã, sống giả dối, sống không có phong cách và quên đi chính mình.
