Soạn bài Giới thiệu, đánh giá vẻ đẹp của tác phẩm văn học

1. Định hướng: 

1.1. Giới thiệu và đánh giá vẻ đẹp của một tác phẩm văn học:

Đây là một quá trình phức tạp và đòi hỏi sự tận dụng tối đa các nguồn lực ngôn ngữ nói và các phương tiện hỗ trợ khác như máy tính, máy chiếu, tranh ảnh,… (nếu có) để trình bày và thuyết phục người nghe về những nét đặc sắc và độc đáo của tác phẩm văn chương, cũng như vai trò và sức mạnh của văn học đối với cuộc sống con người mà cá nhân đã tự tìm hiểu, lí giải và chiêm nghiệm.

1.2. Cách giới thiệu, đánh giá cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn học:

Để giới thiệu và đánh giá cái hay, cái đẹp của một tác phẩm văn học, các em cần bắt đầu bằng việc xác định tác phẩm mà mình tâm đắc và yêu thích, đồng thời hiểu rõ về những giá trị nội dung và hình thức nghệ thuật đặc sắc mà sẽ được trình bày. Sau đó, hãy xây dựng một đề cương cho bài nói với ba phần chính để giúp trình bày một cách hợp lý và thuyết phục:

– Mở đầu: Trình bày vấn đề sẽ được đề cập và tạo sự tò mò cho người nghe.

– Nội dung: Sắp xếp các ý theo một trình tự logic và hợp lý, để từng ý được truyền đạt một cách dễ hiểu và thuyết phục.

– Kết thúc: Tổng kết ý nghĩa của vấn đề được trình bày, có thể đề cập đến các hướng triển khai tiếp theo hoặc nhấn mạnh lại sự quan trọng của tác phẩm.

Ngoài ra, hãy xây dựng nội dung chi tiết cho bài nói bằng cách sử dụng ví dụ, trích dẫn và các thông tin liên quan để làm sâu thêm sự hiểu biết và thuyết phục người nghe. Đồng thời, hãy chuẩn bị các phương tiện hỗ trợ khác như máy tính, máy chiếu, tranh ảnh,… để giúp tăng tính thẩm mỹ và tạo sự ấn tượng cho buổi giới thiệu và đánh giá tác phẩm văn học.

2. Thực hành:

Giới thiệu, đánh giá nét đặc sắc về nội dung hoặc hình thức nghệ thuật của một tác phẩm văn học mà em đã học hoặc đã đọc.

a) Chuẩn bị

– Thực hiện việc chuẩn bị như hướng dẫn ở mục 1. Định hướng

– Xem lại dàn ý đã làm ở phần Viết.

b) Tìm ý và lập dàn ý

Xem xét dàn ý đã nêu ở phần Viết và bổ sung một số ý phù hợp với phần Nói và nghe.

c) Thực hành nói và nghe

Trả lời:

– Gợi ý chọn đề bài: Giới thiệu, đánh giá nét đặc sắc về nội dung và hình thức nghệ thuật của truyện ngắn “Dưới bóng hoàng lan” (Thạch Lam)

*Dàn ý bài nói tham khảo

Mở bài

– Giới thiệu tác phẩm văn học cần được thảo luận – Truyện ngắn “Dưới bóng hoàng lan” (Thạch Lam), một tác phẩm đáng chú ý trong văn học hiện đại.

Thân bài

a. Đánh giá về nội dung

– Phân tích vẻ đẹp của các nhân vật trong tác phẩm, những đặc điểm riêng biệt và tầm quan trọng của mỗi nhân vật.

– Xem xét vai trò của các nhân vật trong việc thể hiện tư tưởng và chủ đề được tác giả muốn truyền tải.

b. Đánh giá về nghệ thuật

– Phân tích các yếu tố thơ trong tác phẩm, bao gồm thể loại, ngôn ngữ, hình ảnh, giọng điệu, nhịp điệu.

– Xem xét các yếu tố truyện, như tình huống, người kể chuyện và giọng điệu.

Kết bài

• Tổng kết và đánh giá tổng thể về sự thành công của tác phẩm truyện ngắn “Dưới bóng hoàng lan” (Thạch Lam), một tác phẩm đáng đọc và đáng suy ngẫm trong văn học Việt Nam.

d) Kiểm tra và chỉnh sửa

3. Bài nói tham khảo: 

Thạch Lam là một nhà văn với tài năng vượt trội, đại diện cho văn học thời kỳ 1930 – 1945. Các tác phẩm của ông không chỉ có giá trị văn học mà còn mang trong mình sự tinh tế và sắc sảo trong việc đi sâu khai thác cuộc sống hàng ngày và những góc khuất bình dị. Ông đã xây dựng những tác phẩm “truyện không có cốt truyện” mà lại để lại những dư âm sâu sắc trong lòng người đọc, khám phá vẻ đẹp của cuộc sống và tâm hồn con người. Và một trong những tác phẩm đáng chú ý của Thạch Lam ấy chính là truyện ngắn “Dưới bóng hoàng lan”.

Trong câu chuyện, chúng ta được gặp gỡ Thanh – một chàng trai mồ côi cha mẹ, sống cùng bà. Thanh đã lên thành phố để làm việc và mỗi năm anh có cơ hội trở về quê hương trong những ngày nghỉ phép. Lần trở về này đã cách kỷ nghỉ trước đó 2 năm, nên trong lòng Thanh chất chứa một khao khát mãnh liệt, một niềm nhớ nhà và quê hương đong đầy.

Quê hương mang ý nghĩa đặc biệt với mỗi con người, là nơi mà họ sinh ra và lớn lên, là nguồn cảm hứng, là nơi trú ẩn tâm hồn. Với Thanh, dù đã xa nhà 2 năm, nhưng khi trở về, anh cảm thấy bình yên và quen thuộc đến lạ. Căn nhà nhỏ với mảnh vườn xinh đẹp trở thành một nơi mát mẻ và yên bình, luôn sẵn sàng chào đón Thanh. Cuộc sống đô thị sôi động không làm Thanh thay đổi bản chất của mình. Anh vẫn giữ được tính hiền lành, trân trọng những điều đơn giản và yêu thương gia đình mình dù trong hoàn cảnh khó khăn. Điều này chính là phẩm chất cao đẹp của Thanh. Quê hương không chỉ đơn thuần là nơi con người “đi để trở về”, mà còn là nguồn năng lượng tinh thần, là nơi nuôi dưỡng tâm hồn và làm sạch tâm trí.

Ngoài ra, bởi Thanh đã mất cha mẹ từ nhỏ, anh rất yêu và trân trọng bà của mình. Với bà, Thanh vẫn giữ được tinh thần của một chàng trai nhỏ, để bà chăm sóc và che chở. Khi nghe tiếng bà tiến vào, Thanh giả vờ nằm yên. Anh cảm nhận được bà ở bên, vuốt ve nhẹ nhàng trên mái tóc, cảm giác như đang trở về thời thơ ấu. Anh không muốn làm bất kỳ động tác nào, chỉ để tận hưởng thêm những khoảnh khắc hạnh phúc ấy. Được bà yêu thương và chăm sóc, Thanh cảm động tới nước mắt. Bà là tất cả đối với Thanh. Anh cố gắng học tập và làm việc, chỉ mong nhận được sự đền đáp cho những tình cảm mà anh dành cho bà.

Ở quê hương của Thanh, dưới bóng hoàng lan tươi mát, thực tế không chỉ có bà mà còn có một mối tình đáng nhớ trong sáng và đơn giản. Mối tình ấy là tình cảm Thanh dành cho Nga – cô gái xinh đẹp là hàng xóm của chàng. Nếu thấy Nga, Thanh không thể kìm được niềm vui và hạnh phúc. Chàng nhìn thấy cô thiếu nữ trong tà áo trắng, tóc đen buông thả trên vai nhỏ xinh. Nga, đối với Thanh, là như một người thân thiết. Thanh mời Nga đi nhặt hoàng lan rơi, nhằm tạo cho hai người một không gian riêng để hồi tưởng về những kỷ niệm đẹp. Trái tim Thanh thổn thức nhưng nhẹ nhàng. Trước sự tỏ tình của Nga, Thanh không biết phải nói gì, thay vào đó, chàng đã hái một cành hoàng lan và trao cho Nga như một lời hứa thầm kín. Có lẽ đóa hoa ấy là một sự thỏa thuận ngầm giữa hai người? Tuy nhiên, cuộc sum họp không kéo dài lâu, Thanh phải quay trở lại thành phố sớm. Khi rời đi, chàng vẫn đứng lại ngắm nhìn cây hoàng lan và các cây khác trong vườn với nỗi nhớ mãnh liệt. Thanh không thể chào tạm biệt Nga trực tiếp, có lẽ vì sợ rằng sự nhìn như thế sẽ làm chàng không thể kiểm soát được tình cảm. Chàng bước đi với một nửa buồn và một nửa vui. Buồn vì phải xa bà, xa quê hương và xa người con gái kia. Nhưng cũng vui vì đã có một chút tình cảm được khơi dậy trong lòng. Thanh nghĩ rằng căn nhà là một nơi mát mẻ và thú vị để chàng trở về sau những giờ làm việc. Nơi đó có bà, có Nga và có cả những cây hoàng lan của hai người. Và Thanh biết rằng Nga sẽ luôn đợi chàng, sẽ luôn nhớ chàng như ngày nào. Đó là tình yêu và niềm tin mà Thanh dành cho Nga.

“Dưới bóng hoàng lan” không chỉ là một câu chuyện về tình yêu gia đình, tình yêu đôi lứa và tình yêu quê hương, mà còn là một tác phẩm mang trong mình sự thanh bình và sự tinh tế của thiên nhiên. Bức tranh trong sáng của cuộc sống đời thường được tái hiện một cách nhẹ nhàng và tinh tế. Nhân vật Thanh, bà và những nhân vật khác trong truyện đều mang trong mình những cảm xúc chân thành và sâu sắc, khiến người đọc cảm nhận được những hơi thở của cuộc sống, những cung bậc tình yêu và những giá trị nhân sinh.

Về thành công nghệ thuật của Thạch Lam, không thể không đề cập đến cách xây dựng “truyện không có cốt truyện”. Truyện ngắn của ông được nhận xét là đậm chất trữ tình và tập trung khám phá tâm hồn con người thay vì khai thác mâu thuẫn hiện thực hoặc tạo dựng tình huống kịch tính. Một ví dụ điển hình là truyện ngắn “Dưới bóng hoàng lan”. Truyện diễn ra một cách yên bình và nhẹ nhàng, giống như bức tranh thiên nhiên trong sáng được miêu tả trong tác phẩm. Không có sự kiện nổi bật, không có biến cố, nhân vật xuất hiện một cách tự nhiên, và cuộc sống sinh hoạt đời thường không có gì đặc biệt. Tuy nhiên, tác phẩm vẫn có sức hút đặc biệt, đến từ dòng cảm xúc của các nhân vật. Chúng ta gặp Thanh – một chàng trai trở về quê sau 2 năm xa cách, mang trong lòng niềm nhớ nhung mãnh liệt. Quê hương trở thành nguồn nước trong lành giữ gìn tâm hồn Thanh khỏi sự ồn ào của thành phố. Bà của Thanh cũng xuất hiện trong tác phẩm, đại diện cho hình ảnh phụ nữ Việt Nam – một người tần tảo, hi sinh và chịu đựng. Nga – một cô bé xinh xắn hàng xóm, trong sáng và đáng yêu, mang trong mình một tình yêu đầu đời sâu sắc dành cho Thanh. Mạch truyện diễn ra chậm rãi và nhẹ nhàng, cùng với những cảm xúc của nhân vật, khiến người đọc như được đắm chìm trong khung cảnh thanh bình và yên tĩnh.

Như vậy, chúng ta có thể thấy cách xây dựng nhân vật của Thạch Lam không quá nổi bật, nhưng lại mang trong mình những ý nghĩa nhân sinh sâu sắc. Đó là câu chuyện về tình yêu gia đình, tình yêu đôi lứa và tình yêu quê hương. Bóng hoàng lan trở thành không gian quen thuộc, nơi mà con người có thể thể hiện tình cảm chân thành dành cho nhau. Đây là không gian mát mẻ và yên tĩnh, tương phản với cuộc sống sôi động ồn ào bên ngoài, cũng như là nơi mà tình yêu trong sáng và đẹp đẽ có thể phát triển.

Đáng chú ý, Thạch Lam đã tạo nên một bức tranh tinh tế về tình yêu quê hương và đất nước thông qua việc miêu tả cảnh hoàng lan trong tác phẩm. Bóng hoàng lan là biểu tượng của sự thanh bình và tĩnh lặng, nơi mà con người có thể trút bỏ mọi phiền muộn và tìm thấy sự an lành. Cảnh hoàng lan cũng tượng trưng cho những giá trị truyền thống và văn hóa Việt Nam. Tác phẩm của Thạch Lam tạo ra một không gian lý tưởng, nơi mà tình yêu và niềm tin đậm sâu, nơi mà con người có thể tìm thấy sự bình yên và sự đẹp đẽ.

Nhìn chung, Thạch Lam đã thành công trong việc xây dựng một tác phẩm truyện ngắn đậm chất trữ tình, tập trung vào khám phá tâm hồn con người và những giá trị nhân sinh sâu sắc. Tác phẩm “Dưới bóng hoàng lan” mang đến cho người đọc một trải nghiệm đầy cảm xúc, khiến chúng ta hòa mình vào không gian thanh bình, yên tĩnh, và được hòa mình trong tình yêu và sự đẹp đẽ của quê hương và đất nước.