Soạn bài Gặp lá cơm nếp (Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 7)

1. Trước khi đọc văn bản:

Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7, tập 1, trang 43) Tìm một bài thơ 5 chữ trong số các bài thơ sau: ‘Chuyện cổ nước mình’ (Lâm Thị Mỹ Dạ), ‘Chuyện cổ tích về loài người’ (Xuân Quỳnh), Mây và sóng (R. Ta-go), ‘Bắt nạt’ (Nguyễn Thế Hoàng Linh), ‘Những cánh buồm’ (Hoàng Trung Thông)

Giải pháp:

Nhớ bài thơ đã học năm lớp 6 và nhận ra thể thơ của nó.

Lời giải chi tiết:

Bài Thơ Năm Chữ: ‘Chuyện cổ tích về loài người’ (Xuân Quỳnh), Bắt nạt (Nguyễn Thế Hoàng Linh)

Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7, tập 1, trang 43) Xôi là món ăn nổi tiếng của người Việt. Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về hương vị của món ăn này nhé. 

Giải pháp:

Nhớ hương vị xôi và chia sẻ cảm xúc

Lời giải chi tiết:

Xôi là món ăn dân dã nổi tiếng của người Việt. Xôi được nấu từ những hạt gạo nếp thơm và kết hợp với các món ăn khác như đậu phộng, sắn, bắp tạo nên hương vị độc đáo. Với tôi, xôi là món ăn quen thuộc, mộc mạc, gợi lại nhiều kỷ niệm. Bởi xôi là món ăn có mặt trong mỗi gia đình trong những buổi họp mặt gia đình và quen thuộc với mỗi đứa trẻ trên bước đường trưởng thành. Gạo nếp cũng gắn liền với nông dân Việt Nam và có hương vị khó quên cùng với hương thơm nồng nàn của gạo nếp. Với tôi, xôi là món ăn thơm ngon, bổ dưỡng, gợi cho tôi những kỷ niệm tuổi thơ ngọt ngào, vui tươi.

2. Trong khi đọc văn bản:

Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7, tập 1, trang 43) Theo dõi số tiếng trong mỗi dòng, vần, nhịp.

Giải pháp:

Đọc dòng thơ, đếm số chữ, chú ý vần, nhịp

Lời giải chi tiết:

– Số tiếng mỗi dòng thơ: năm

– Vần: Vần liền nhau (các chữ cuối cùng của hai dòng tiếp theo vần với nhau).

Ví dụ: 

‘Mẹ ở đâu chiều nay

nhặt lá về đun bếp

Phải mẹ thổi cơm nếp

mà thơm suốt đường con’

=> Chữ cuối cùng của câu thơ thứ hai vần với chữ cuối cùng của câu thơ thứ ba.

+ Nhịp thơ: 2/3. 1/4;3/2 tùy theo câu

Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7, tập 1, trang 43) Hình ảnh người mẹ trong tâm trí của người con.

Giải pháp:

Đọc kỹ đoạn thơ thứ hai để hiểu rõ hơn về hình ảnh người mẹ.

Lời giải chi tiết:

Trong ký ức của đứa trẻ, người mẹ hiện lên thật hiền lành, trách nhiệm và yêu thương khi vào bếp, hái lá về nấu, thổi nồi xôi thơm phức rồi đút cho con ăn.

3. Sau khi đọc văn bản:

Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7, tập 1, trang 44) Số chữ trong một dòng, kiểu vần, nhịp điệu, cách phân chia khổ thơ giữa bài thơ ‘Gặp lá cơm nếp’ và bài thơ ‘Đồng dao mùa xuân’ khác nhau như thế nào?

Giải pháp:

Các em có thể đọc lại hai bài thơ này và lập bảng so sánh hai bài thơ về các tiêu chí như số âm, cách sắp xếp vần, nhịp điệu, cách chia nhịp.

Lời giải chi tiết:

+ ‘Gặp lá cơm nếp’

Số tiếng: năm tiếng

Vần: vần chân

Nhịp: 2/3

Khổ: 4 khổ, 1 khổ đặc biệt

+ ‘Đồng dao mùa xuân’

Số tiếng: bốn tiếng

Vần: vần chân

Nhịp: 2/2

Khổ: 9 khổ, 2 khổ đặc biệt

Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Văn lớp 7, tập 1, trang 44) Bình luận về những tình huống khiến người lính nhớ đến mẹ. Hình ảnh người mẹ hiện lên trong trí nhớ của anh như thế nào?

Giải pháp:

Đọc lại bài thơ để tìm hiểu thêm về người mẹ và trả lời câu hỏi.

Lời giải chi tiết:

– Tình huống này khiến con trai nhớ đến mẹ. Đây là tình huống đặc biệt mà những người lính đã trải qua trong chiến tranh. Qua tình huống này, người đọc nhận ra ở người lính sự tinh tế trong nhận thức thiên nhiên, một thế giới tình cảm phong phú và tinh thần trách nhiệm cao cả đối với gia đình, quê hương, đất nước.

– Hình ảnh người mẹ trong ký ức của đứa con: hình ảnh một người giản dị, ngây thơ, hồn nhiên, nhân hậu, có trách nhiệm, cần cù và rất yêu thương con mình.

Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7, tập 1, trang 44) Người con trai bày tỏ tình cảm, cảm xúc gì ở khổ thơ 3? Vì sao trong lòng anh lại nảy sinh những cảm giác, cảm xúc này khi nhìn thấy lá cơm nếp? 

Giải pháp:

Đọc kỹ khổ thơ thứ ba, chú ý đến những chủ đề được tác giả nhắc đến và những cảm xúc được thể hiện.

Lời giải chi tiết:

– Ở khổ thơ 3, người con cảm nhận được tình yêu mẹ và quê hương sâu sắc. Đây là tình cảm thiêng liêng của người con đối với cội nguồn, dân tộc, với người mẹ kính yêu đã sinh thành và yêu thương mình.

– Những tình cảm, cảm xúc ấy được sinh ra trong tâm hồn người lính khi nhìn thấy lá cơm nếp. Vì đây là hương vị quê nhà. 

Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7, tập 1, trang 44) Em có nhận xét gì về hình ảnh anh người lính trong bài thơ?

Giải pháp:

Dựa vào cảm xúc được viết trong văn bản, hãy tưởng tượng về người con trong bài thơ và bày tỏ cảm xúc của mình. 

Lời giải chi tiết:

+ Người con trong bài thơ không xuất hiện một cách trực tiếp mà chỉ gián tiếp qua những cảm xúc được thể hiện trong bài thơ. Anh là một người con hiếu thảo, giàu tình cảm, nhớ đến mẹ từ những điều bình dị và không bao giờ quên những món ăn quen thuộc mà mẹ yêu thương chuẩn bị.

Câu hỏi 5 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7, tập 1, trang 44) Theo em, thể thơ chữ có ảnh hưởng như thế nào đến việc thể hiện cảm xúc của nhà thơ?

Giải pháp:

Tìm hiểu đặc điểm của thể thơ năm tiếng, đọc kỹ bài thơ, tìm hiểu ảnh hưởng của thể thơ đối với nội dung bài thơ.

Lời giải chi tiết:

+ Bài thơ mỗi dòng 5 chữ. Sử dụng nhịp 3/2, 2/3 linh hoạt, vần điệu…

=> Bài thơ này ngắn, chỉ có 4 khổ, tổng cộng 14 dòng, trong đó 3 khổ đầu mỗi khổ 4 dòng và khổ cuối chỉ có 2 dòng. Mỗi dòng năm chữ được ngắt quãng linh hoạt với nhịp điệu thay đổi. Những đặc điểm này của bài thơ đã giúp thể hiện ngắn gọn tình cảm, tấm lòng của người con đối với quê hương, đất nước và mẹ. Những dòng thơ ngắn gọn, không có chi tiết hay lời giải thích cụ thể, chỉ ca ngợi tình cảm của người con nhưng người đọc vẫn cảm nhận được một tình yêu quê hương, mẹ đẻ sâu sắc.

4. Bài tập rèn luyện:

(Sách giáo khoa Văn lớp 7, tập 1, trang 44)

Viết một đoạn văn (khoảng 5-7 câu) bày tỏ cảm xúc của mình về tình cảm của người con dành cho mẹ trong bài thơ ‘Gặp lá cơm nếp’. 

Lời giải chi tiết:

Dù sống lâu đến thế nhưng chúng ta sẽ không bao giờ hiểu được hết công lao của cha mẹ. Vì thế, rất nhiều tác phẩm đã được tạo ra để ca ngợi ân sủng thiêng liêng này. Nhà thơ Thanh Thảo cũng viết về chủ đề này trong một bài thơ ngắn nhưng đầy cảm xúc “Gặp Lá Cơm Nếp’. Bài thơ này thể hiện cảm xúc của người con xa quê khi nhớ hương vị xôi, nhớ mẹ. Xa nhà đã bao năm, tác giả khao khát một bát xôi vào mùa gặt, nhớ hương vị bát xôi của mẹ, của quê hương. Trong trái tim các em, mẹ là hình ảnh cao đẹp nhất của quê hương. Đối với những người lính, mẹ là nguồn yêu thương, là ánh sáng diệu kỳ theo con suốt cuộc đời. Dòng thơ Mẹ già và quê hương/Chia đều nỗi khao khát của tác phẩm dường như là cảm xúc của nhân vật đang than khóc trong lòng khi nhớ đến người mẹ đảm đang và quê hương giản dị. Mẹ đã chịu đựng một cuộc đời gian khổ, hy sinh để mang đến cho con những điều đẹp đẽ nhất. Bài thơ giản dị, ngắn gọn nhưng đầy hoài niệm. Bài thơ “Gặp Lá Cơm Nếp” ra đời từ nỗi nhớ và tình yêu mẹ của nhà thơ. Bài thơ để lại nhiều cảm xúc trong lòng người đọc

5. Liên hệ viết cảm nhận của người mẹ về tình yêu thương dành cho con:

Tình yêu thương của mẹ dành cho con là điều tuyệt vời và thiêng liêng nhất trên đời. Mẹ luôn ở bên con, chăm sóc con, dạy dỗ con, và cầu nguyện cho con. Mẹ mong muốn con luôn khỏe mạnh, hạnh phúc, thành công và có một cuộc sống tốt đẹp. Mẹ biết con có những ước mơ, niềm đam mê và khát vọng riêng. Mẹ sẽ luôn ủng hộ và động viên con theo đuổi những điều mình yêu thích. Mẹ cũng hiểu con có những khó khăn, thử thách và nỗi buồn trong cuộc sống. Không chỉ vậy, mẹ cũng sẽ luôn lắng nghe, an ủi và giúp đỡ con vượt qua những gian nan, khó khăn trong cuộc sống. Mẹ yêu con vô điều kiện và không bao giờ thay đổi. Con là món quà quý giá nhất mà mẹ nhận được từ trời cao. Con là niềm tự hào và hạnh phúc của mẹ. Con là tất cả của mẹ.