Soạn bài Dương phụ hành (Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức)

1. Trước khi đọc:

Câu hỏi 1 (trang 107 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Theo bạn, khi đi đến một xứ sở khác, tiếp xúc với một nền văn hóa khác, người ta thường có những phản ứng hay cảm xúc như thế nào trước những gì được gặp, được thấy?

Trả lời:

Khi người ta có cơ hội đi đến một quốc gia hoặc vùng đất mới, tiếp xúc với một nền văn hóa khác lạ, thường thấy rất nhiều điều thú vị và đáng ngạc nhiên. Những trải nghiệm này không chỉ mang lại sự phấn khởi và hứng thú, mà còn giúp mở rộng kiến thức và hiểu biết về thế giới xung quanh chúng ta.

Câu hỏi 2 (trang 107 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Bạn đã biết câu chuyện thú vị nào về cuộc tiếp xúc văn hóa giữa những người đến từ hai thế giới: phương Đông và phương Tây? Hãy chia sẻ câu chuyện đó.

Trả lời:

Câu chuyện thú vị kể về một cuộc tiếp xúc văn hóa đặc biệt giữa hai thế giới khác nhau: phương Đông và phương Tây. Trong câu chuyện này, có một người đàn ông nước ngoài đã quyết định thử món ăn phở Việt Nam. Tuy nhiên, người này không biết cách sử dụng đũa và đã gặp khó khăn trong việc học cách cầm đũa. Để giúp người khách nước ngoài này, bác chủ quán đã tận tâm cắt nhỏ phở để người này dễ dàng thưởng thức món ăn truyền thống của Việt Nam.

2. Soạn bài Dương phụ hành – Ngữ văn 11 tập 1 Kết nối tri thức:

2.1. Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:

Chú ý các chi tiết miêu tả hình ảnh người thiếu phụ phương Tây.

Người phụ nữ đó mặc một chiếc áo trắng phau, nhẹ nhàng tựa vai chồng và kéo áo thật nhẹ nhàng. Khi nói chuyện, cô ấy phát ra những âm thanh nhỏ nhẹ, rì rầm như tiếng nước chảy. Tay cầm cốc sữa trong tay, cử động uốn éo như cây liễu mềm mại.

Hình dung về nhân vật trữ tình

Nhân vật trữ tình dường như bị bất ngờ và một chút lả lơi khi chứng kiến hành động âu yếm của người thiếu phụ trong một chốn đông người. Điều này thật sự hiếm thấy ở phương Đông, nơi mà lễ nghi và sự chú ý của người khác được coi trọng. Những hành động âu yếm như thế thường bị cho là không tôn trọng và không phù hợp. Vì vậy, khi nhìn thấy người thiếu phụ âu yếm chồng mình, nhân vật trữ tình không khỏi bất ngờ và kinh ngạc trước sự hiếu khách và tình cảm độc đáo của cô ấy.

2.2. Nội dung chính: 

Bài thơ thế hiện cái nhìn tinh tế, phóng khoáng của một vị quan phương Đông, vốn là nơi rất cổ hủ, khe khắt, đối với cảnh tình tự, âu yếm của một đôi vợ chồng trẻ Tây dương. Trong bài thơ, chúng ta có thể nhìn thấy sự tương phản giữa phương Đông và Tây Dương, hai nền văn hóa hoàn toàn khác nhau. Bài thơ mang đến cho chúng ta cái nhìn sâu sắc về sự đa dạng và sự giao thoa của các văn hóa trên thế giới. Ngoài ra, qua từng câu chữ, chúng ta cảm nhận được tình yêu và sự ngọt ngào của đôi vợ chồng trẻ, nhưng cũng có thể thấy được sự khó khăn và thách thức trong việc đối mặt với sự khác biệt văn hóa. Bài thơ này là một tác phẩm nghệ thuật đặc biệt, mang đến cho chúng ta những suy nghĩ sâu sắc về sự đa dạng và sự kết nối giữa các nền văn hóa trên thế giới.

2.3. Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): So sánh và chỉ ra những chỗ khác biệt giữa bản dịch thơ với nguyên tác.

Trả lời:

Giống nhau: Cả hai đều thuộc thể thơ tự do và truyền tải thông điệp về sự khác biệt văn hóa giữa phương Đông và phương Tây của một người xa xứ.

Khác nhau:

Bản dịch thơ: Ngữ điệu mang tính nhạc điệu hơn và không thể truyền tải đầy đủ ý nghĩa so với bản gốc. Điều này có thể làm mất đi sự sắc bén và cảm xúc ban đầu của bài thơ.

Bản gốc: Ngữ điệu thơ mang tính câu chuyện kể, và sử dụng chủ yếu từ Hán Việt, dẫn đến nhiều từ ngữ khó hiểu. Tuy nhiên, việc sử dụng ngôn ngữ gốc giúp truyền tải được những tình cảm và ý nghĩa sâu sắc hơn.

Câu 2 (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Xác định thời gian, không gian, sự việc của câu chuyện được kể trong bài thơ.

Trả lời:

Thời gian: vào buổi tối, khi ánh trăng lấp lánh trên bầu trời.

Không gian: dưới bóng trăng thanh, trong một khu vực yên tĩnh và êm đềm.

Sự việc: Một cảnh tượng đặc biệt diễn ra, khi một người phụ nữ từ phương Tây tựa vai người chồng của mình trong đêm trăng rằm. Hai người thân mật trò chuyện, chia sẻ những câu chuyện đầy ý nghĩa và cảm xúc.

Câu 3 (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Chỉ ra những chi tiết miêu tả người thiếu phụ phương Tây, qua đó, nêu các đặc điểm nổi bật của hình tượng này.

Trả lời:

Mô tả ngắn gọn người phụ nữ phương Tây: áo trắng, tựa vào vai chồng, kéo chồng thì thầm, tay cầm cốc sữa, nũng nịu yêu cầu chồng giúp đỡ.

Đặc điểm nổi bật của nhân vật: Các chi tiết này tạo nên hình ảnh một người phụ nữ cầu kỳ với chồng. Cô muốn được chồng yêu thương, chiều chuộng và cảm thấy hạnh phúc khi làm những việc đó. Đây cũng là cách tác giả miêu tả người phương Tây, người ta luôn tự do, không ràng buộc và không ngại làm những việc như vậy ở nơi công cộng vì họ cho rằng tình yêu giữa vợ chồng là điều bình thường.

Câu 4 (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Hình ảnh người thiếu phụ phương Tây trong bài thơ được tái hiện qua cái nhìn của một nhà Nho đồng thời cũng là một nhà thơ phương Đông. Hãy phân tích những cảm xúc, thái độ được tác giả bộc lộ từ các điểm nhìn đó.

Trả lời:

Tác giả đã miêu tả cảm xúc và thái độ của mình khi chứng kiến những cảnh tượng trong bài thơ một cách chân thực và sâu sắc. Hãy cùng tôi khám phá những ý tưởng chính trong từng đoạn văn:

“Thiếu phụ Tây dương áo trắng phau”

→ Câu thơ này cho thấy sự phóng túng và sa hoa trong cách ăn mặc của người phương Tây, khiến tác giả cảm thấy lạ lẫm và ngạc nhiên.

“Tựa vai chồng dưới bóng trăng thâu/ Ngó thuyền Nam thấy đèn le lói/ Kéo áo, rì rầm nói với nhau”

→ Hình ảnh người thiếu phụ tựa vai chồng một cách âu yếm và hạnh phúc tạo ra sự ghen tị trong tác giả khi nhìn lại cuộc sống của mình.

“Hững hờ cốc sữa biếng cầm tay/ Gió bể, đêm sương, thổi lạnh thay!”

→ Khung cảnh ban đêm yên tĩnh, với gió lạnh thổi qua, khiến nỗi buồn trong tác giả trỗi dậy và tràn ngập tâm hồn.

“Uốn éo đòi chồng nâng đỡ dậy,”

→ Người thiếu phụ tiếp tục làm nũng chồng, khiến tác giả cảm thấy buồn bã hơn vì tình cảnh cô đơn và lạc lõng trong một đất nước xa lạ.

“Biết đâu nỗi khách biệt ly này.”

→ Nỗi buồn và cô đơn của tác giả đạt đến cao trào, và tác giả thổ lộ tình cảm thương xót cho mình vì thân phận xa quê hương và cô đơn.

Câu 5 (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Phân tích tâm trạng nhân vật trữ tình trong câu thơ kết và những ý tứ được mở ra từ câu thơ này?

Trả lời:

Tâm trạng của nhân trạng nhân vật trữ tình trong câu thơ kết chính là nỗi nhớ khi xa quê, xa gia đình. Bên cạnh đó, câu thơ còn thể hiện tính nhân văn và góc nhìn mới hiện đại, khiến ta cảm thấy như tinh thần của nhân vật đã được mở rộng sau chuyến đi. Nó không chỉ là sự nhớ nhung mà còn là sự khát khao trở về quê hương, nơi có tình yêu gia đình và những kỷ niệm đáng quý. Câu thơ mang đến một cảm giác sâu lắng về sự gắn kết với nguồn gốc, nơi mà nhân vật biết rằng mình thuộc về.

Câu 6 (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Đọc bài thơ, bạn cảm nhận được điều gì về tư tưởng, tâm hồn tác giả?

Trả lời:

Qua bài thơ, người đọc không chỉ thấy được cái nhìn đa sầu, đa cảm và tư tưởng tiến bộ của nhà thơ, mà còn cảm nhận được sự thấu hiểu và đồng cảm với những khó khăn, nỗi đau mà người phụ nữ phương Đông phải trải qua. Nhà thơ đã dùng những từ ngữ tinh tế và hình ảnh sắc nét để miêu tả cuộc sống khắc nghiệt và những áp lực xã hội mà phụ nữ phương Đông phải đối mặt.

Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện tâm hồn phóng khoáng, đầy nhân văn của tác giả. Tác giả ước ao một xã hội công bằng, nơi mà phụ nữ được trân trọng và yêu thương. Tác giả hi vọng rằng qua những thông điệp sâu sắc trong bài thơ, người đọc sẽ nhận ra tầm quan trọng của sự đồng lòng và sự chăm sóc đối với nhau trong một mối quan hệ gia đình.

Bên cạnh đó, tác giả cũng mong muốn có một gia đình ấm no, hạnh phúc. Từ những trải nghiệm trong cuộc sống và chuyến đi này, tác giả đã được khai sáng hơn và mở rộng góc nhìn của mình. Tác giả nhận ra rằng tình yêu và sự quan tâm không chỉ là một chiều, mà cần được đồng lòng và chia sẻ từ cả hai bên. Từ đó, tác giả hy vọng truyền đạt thông điệp về tình yêu, sự chăm sóc và quan tâm đến người phụ nữ, đồng thời khám phá những ý nghĩa sâu sắc về cuộc sống và tình yêu gia đình.

3. Kết nối đọc – viết:

Bài tập (trang 109 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày điều kiện bạn thấy tâm đắc nhất ở bài thơ Dương phụ hành.

Đoạn văn tham khảo

Dương Phụ Hành là một tác phẩm do Cao Bá Quát sáng tác trong một chuyến đi đáng nhớ. Trong chuyến đi đó, ông có dịp theo phái bộ của Đào Phú Trí đi công cán tại Indonesia. Đặc biệt, chuyến đi này đã giúp ông phát hiện ra nhiều điều mới mẻ và thú vị thông qua hình ảnh của một người phụ nữ phương Tây làm nũng với chồng. Cao Bá Quát đã quan sát và ghi lại cẩn thận những chi tiết của cảnh tượng này, và miêu tả chúng một cách khách quan. Tác giả đã biểu lộ sự đồng cảm và tán thưởng một cách nhẹ nhàng và kín đáo. Chính vì điều này, hình tượng người phụ nữ Tây dương trong tác phẩm mới mang những nét độc đáo và đặc sắc. Trong xã hội hiện đại ngày nay, những lời nói và cử chỉ như vậy có thể được coi là bình thường, thậm chí ngọt ngào và không có ý nghĩa đặc biệt. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, xã hội phong kiến Việt Nam vẫn bị ràng buộc bởi những quan điểm bảo thủ, cực đoan và hạn chế trong việc tự do sáng tạo. Việc tán thưởng hoặc đồng tình với một cảnh tượng đẹp và xa lạ như vậy đã thể hiện một quan niệm nghệ thuật mới mẻ và hiện đại.