Soạn bài Đồ gốm gia dụng của người Việt (Ngữ văn lớp 11)

1. Trước khi đọc văn bản:

Câu hỏi (Sách giáo khoa Văn lớp 11, tập 1, trang 90):

Kể tên đồ gốm gia dụng của gia đình em. Những vật thể này có thể ‘nói’ được điều gì?

Giải pháp:

Quan sát và kể tên một số đồ gốm trong nhà em. Vậy hãy cho biết những đồ gốm này có thể “ mách” bạn điều gì? 

Lời giải chi tiết:

Các đồ gốm được gia đình sử dụng: đĩa, cốc, chén, thìa…

Những đồ gốm này không chỉ có thể “kể” được các giai đoạn lịch sử của nghề làm gốm mà còn cả quá trình, lịch sử sản xuất.

2. Trong khi đọc văn bản:

Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Văn lớp 11, tập 1, trang 91):

Tìm ít nhất hai ý kiến/quan điểm của tác giả và ít nhất hai dữ liệu trong văn bản. 

Giải pháp:

Chỉ ra ít nhất hai ý kiến/quan điểm và ít nhất hai dữ liệu của tác giả dựa trên văn bản. 

Lời giải chi tiết:

Đoạn văn này chứa đựng rất nhiều dữ liệu và ý kiến/quan điểm của tác giả. đặc biệt:

– Ý kiến/quan điểm của tác giả:

+ ‘Tiền thân của cái bát này có lẽ đã được con người sử dụng…’

+ “Có vẻ như mọi người không thích những mô phỏng thuần túy như thế này…”

– dữ liệu:

+ “Chỉ có bát cơm mỗi thời mỗi khác, phản ánh nhiều lối sống khác nhau.”

+ “Chiếc bát trong lăng mộ thời Hán có hình dáng giống lòng bàn tay, có hai bên để cầm nắm và cũng có hình dáng giống chiếc thuyền thúng”.

Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Văn 11 tập 1, trang 93):

Đoạn văn này thể hiện một xu hướng độc đáo về gốm gia dụng trong xã hội Việt Nam từ thế kỷ 15 trở đi. Đây là loại xu hướng gì? 

Giải pháp: 

Hãy bám sát theo nội dung các văn bản thể hiện những xu hướng cụ thể về đồ gốm gia dụng trong xã hội Việt Nam từ thế kỷ 15 trở đi và giải thích những xu hướng đó là gì. 

Lời giải chi tiết:

Đoạn văn này thể hiện một xu hướng độc đáo về gốm sứ gia dụng trong xã hội Việt Nam từ thế kỷ 15, đó là xu hướng sử dụng gốm sứ nội địa Trung Quốc và Nội Phủ.

3. Sau khi đọc văn bản:

Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Văn lớp 11, tập 1, trang 93):

Hãy xác định bố cục của văn bản. Bạn đánh giá mối quan hệ giữa bố cục văn bản và tiêu đề như thế nào? 

Giải pháp: 

Đọc lại văn bản, ghi chú các chi tiết quan trọng và sử dụng kiến ​​thức của bạn để hiểu cấu trúc của văn bản. Từ đó đánh giá mối quan hệ giữa bố cục và tiêu đề văn bản.

Lời giải chi tiết:

Cấu trúc văn bản:

– Từ đầu đến’Tập tục ăn ở khác nhau’: Giới thiệu chủ đề cần giải thích: lịch sử và nguồn gốc phát triển của gốm sứ gia dụng Việt Nam. 

– Tiếp theo đến “Thế kỷ XVIII – XIX” : Tiền thân của chiếc bát.

– Tiếp theo đến ‘Đất không tinh nhưng giá rẻ’: Sự khác biệt của đồ gốm gia dụng thời Lý Trần.

– Phần còn lại: Sở thích đồ gốm gia dụng Trung Quốc và Nọi phủ từ thế kỷ 15.

→ Mối quan hệ giữa bố cục và tựa đề bài viết: Bố cục được sắp xếp theo từng thời đại, tác giả đi theo dòng thời gian từ xưa đến nay giúp người đọc hiểu rõ lịch sử. Lịch sử gốm sứ gia dụng Việt Nam tuân theo một tiến trình lịch sử cụ thể, dễ dàng tiếp cận thông tin.

Câu hỏi 2 (93 trang, SGK Văn 11, Tập 1):

Quyết định cách trình bày thông tin trong các đoạn văn sau và đánh giá hiệu quả của cách trình bày này.

a) Đồ gốm nhỏ dùng trong gia đình có lịch sử phát triển lâu đời… những chiếc bát chiết yêu từ thế kỷ 18, 19.

b) Đồ gốm được sử dụng thời Lý Trần rất trang nhã và có …  những bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu chiếc ghế.

Giải pháp:

Sử dụng văn bản để xác định cách đoạn trích trên trình bày thông tin và đánh giá hiệu quả của việc trình bày.

Lời giải chi tiết:

a) Đồ gốm nhỏ dùng trong nhà có lịch sử lâu đời. Chiếc bát chiết yêu trang nhã có từ thế kỷ 18 và 19.

– Đoạn văn này được trình bày theo lối diễn dịch.

→ Tác dụng của cách trình bày này cho phép tác giả truyền tải thông tin một cách dễ dàng và giúp người đọc tìm hiểu những người tiên phong trong lịch sử gốm sứ gia dụng một cách dễ dàng và đầy đủ nhất, ngắn gọn và súc tích.

b) Đồ gốm được sử dụng trong triều đại Lý trần rất trang nhã… Những bức tranh trừu tượng với bốn hoặc sáu chiếc ghế.

– Văn bản này được trình bày theo lối quy nạp.

→ Hiệu ứng trình bày này cho phép tác giả dễ dàng kết nối nội dung phần trên với nội dung phần tiếp theo, giúp bài thuyết trình không bị gián đoạn và thống nhất hơn. Đồng thời, người đọc có thể biết một cách hiệu quả về lịch sử nghề gốm gia dụng thời Lý Trần mà không thấy nhàm chán nhờ những dẫn chứng, lập luận ủng hộ cho câu đầu tiên của đoạn văn.

Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Văn 11 tập 1, trang 93):

Việc sử dụng các yếu tố hình thức trong văn bản này có gì đặc biệt? Cho thấy nó ảnh hưởng như thế nào đến việc trình bày những thông tin chính trong văn bản.

Giải pháp:

Sau khi đọc và hiểu nội dung văn bản, hãy quan sát và nhận xét về điều đặc biệt trong việc sử dụng các yếu tố hình thức trong văn bản và xác định ảnh hưởng của chúng đến việc trình bày thông tin chính của văn bản.

Lời giải chi tiết:

Văn bản này được đặc trưng bởi việc sử dụng các yếu tố hình thức. Nhiều hình ảnh minh họa được kết hợp xuyên suốt văn bản để giới thiệu cho người đọc về các sản phẩm gốm sứ gia dụng từ các thời đại khác nhau.

→ Tác dụng trình bày những thông tin chính của văn bản: Giúp người đọc dễ hình dung ra hình dáng của các sản phẩm gốm sứ gia dụng, biến cách trình bày khô khan trở nên hấp dẫn. Nó hấp dẫn, sinh động và dễ truyền tải đến người đọc.

Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Văn 11 tập 1, trang 93):

Xác định thông tin cơ bản và chi tiết cho đoạn văn “Đồ gốm nhỏ dùng trong gia đình có lịch sử phát triển lâu đời… Những chiếc bát chiết yêu thế kỷ 18, 19”. Chỉ ra mối quan hệ giữa chi tiết và vai trò của nó trong việc trình bày thông tin chính của đoạn văn. 

Giải pháp: 

Phân tích nội dung các đoạn văn được trích dẫn để xác định những thông tin cơ bản và chi tiết về đoạn văn. Từ đó chỉ ra mối liên hệ giữa thông tin chi tiết và vai trò của nó trong việc thể hiện thông tin chính. 

Lời giải chi tiết:

– thông tin cơ bản:

+ “Các sản phẩm gốm sứ nhỏ dùng trong gia đình có lịch sử phát triển lâu đời, trái ngược với các sản phẩm gốm sứ như chậu, bình hầu như không thay đổi qua hàng nghìn năm”.

– chi tiết:

+ “Tiền thân của cái bát…”

+ “Bát mộ thuyền nhà Hán…”

+ “…bát men đen và men ngọc thời Lý…”

→ Kết nối: Thông tin chi tiết bổ sung thêm ý nghĩa, sự rõ ràng và mạch lạc cho thông tin cơ bản.

Câu hỏi 5 (Sách giáo khoa Văn lớp 11 tập 1 trang 93):

Tác giả thể hiện thái độ của mình như thế nào qua câu “Đồ gốm gia dụng thời Lý Trần trang nhã quá…bức tranh trừu tượng bốn sáu ghế”? Bạn dựa trên cơ sở nào? 

Giải pháp: 

Dựa vào những đoạn văn được trích dẫn trong chủ đề, hãy nhận xét thái độ của tác giả thể hiện trong đoạn trích này và cho biết nó dựa trên cơ sở gì. 

Lời giải chi tiết:

Qua đoạn văn “Đồ gốm gia dụng thời Lý Trần trang nhã quá…bức tranh trừu tượng bốn sáu ghế”, tác giả thể hiện thái độ kính trọng, khâm phục, thắc mắc và không tin về lịch sử đồ gốm thời Lý Trần. ‘Tôi không thể tin được có một thời người ta sống xa hoa đến vậy.’ ‘Chậu và bát, ngày nay được trân trọng như đồ cổ quý hiếm, trước đây chỉ dùng để rửa chân.’ 

Câu hỏi 6 (Sách giáo khoa Văn lớp 11, tập 1, trang 93): 

Bạn nghĩ gì khi nhìn vào những thông tin cơ bản về văn hóa dân tộc trong văn bản này? 

Giải pháp: 

Sau khi nghiên cứu nội dung văn bản, hãy rút ra suy nghĩ của bản thân về văn hóa của đất nước. 

Lời giải chi tiết:

Những thông tin cơ bản trong bài viết này gợi cho tôi nhiều suy nghĩ về nền văn hóa của đất nước. Lịch sử văn hóa dân tộc nước ta là một tiến trình lịch sử hào hùng và vĩ đại. Văn hóa gốm cổ không chỉ có giá trị vật chất mà còn có giá trị tinh thần. Đồ gốm cổ tuy thầm lặng nhưng lại chứa đựng nội dung văn hóa phong phú và nghệ thuật trang trí dân tộc. Đây là một phần “đời sống” của người Việt để lại, là lớp men khơi dậy niềm đam mê của những người yêu gốm cổ ở Việt Nam và trên thế giới.

4. Tóm tắt văn bản Đồ gốm gia dụng của người Việt:

Các đồ gốm nhỏ được sử dụng trong gia đình có lịch sử tiến hóa lâu dài, trái ngược với các đồ gốm như bình hầu như không thay đổi qua hàng nghìn năm. Ở mỗi thời đại, mỗi đồ gốm nhỏ phản ánh một phong cách sống khác nhau. Tiền thân của chiếc bát là người ta dùng những chiếc bát đựng hoa quả như gáo dừa, vỏ trai, vỏ sò để đựng thức ăn, sau đó những chiếc bát gỗ được sử dụng và cuối cùng là chiếc bát gốm ra đời. Nhưng mọi người dường như không thích sự bắt chước thuần túy như vậy. Bát men đen và bát men ngọc của thời Lý và bát cuối thời Lý đều có hình dạng giống chiếc mũ, miệng rộng, đáy thấp. Khả năng làm phẳng một bàn xoay hình nón dễ dàng hơn so với việc làm phẳng một hình tròn có đường cong đều từ đáy lên thành. Những chiếc bát có đường cong đồng đều như vậy được tìm thấy trên đồ gốm xanh trắng thời Trần và có chân rất cao. Đồ gốm sứ nội địa từ thời Lý và Trần cực kỳ trang nhã, và nếu cách sử dụng và bộ đồ ăn phản ánh công dụng của chúng thì thật khó để tưởng tượng rằng đã từng có thời con người sống xa hoa như vậy. Bình và bát ngày nay được đánh giá là đồ cổ quý hiếm, trước đây chỉ dùng để rửa tay chân.

5. Giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm:

– Giá trị nội dung

+ Bài viết ‘Đồ gốm gia dụng của người Việt’” giải thích nguồn gốc, quá trình phát triển và cách sử dụng gốm sứ trong từng thời đại.

– Giá trị nghệ thuật

+ Hình ảnh và chú thích luôn rõ ràng, dễ hiểu.

+ Cung cấp bằng chứng chi tiết và phù hợp.

+ Ngôn ngữ quen thuộc, dễ hiểu.