Mục lục bài viết
1. Sử thi được hiểu như thế nào:
Sử thi là một trong những thể loại văn học lịch sử quan trọng của Việt Nam, được truyền bá qua nhiều thế hệ. Đây là những bài ca được viết dưới dạng thơ, kể về những sự kiện, biến cố của lịch sử dân tộc Việt Nam trong một thời kì nhất định. Sử thi còn được gọi là anh hùng ca, khiến cho những nhân vật anh hùng, những cuộc chiến và những trận đánh trở nên sống động hơn bao giờ hết.
Sử thi là tài sản văn hóa quý giá của dân tộc Việt Nam. Trong đó, Sử thi thần thoại nói về cuộc đấu tranh giữa các vị thần và quái vật trong các truyền thuyết cổ xưa, trong khi Sử thi anh hùng kể về những anh hùng và những cuộc phiêu lưu của họ. Ví dụ như sử thi Đám San, một trong những tác phẩm nổi tiếng thuộc loại thứ hai, kể về cuộc đấu tranh của nhân vật chính là Đăm Săn để bảo vệ dân làng khỏi bọn yêu ma, cũng như giành lại tình yêu của mình.
Sử thi đã được truyền bá qua các thế hệ, qua đó góp phần tạo nên bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam. Giữa lịch sử dân tộc, Sử thi là một trong những tài sản văn hóa quý giá của dân tộc, đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục, bồi dưỡng lòng yêu nước, giữ gìn truyền thống và giá trị văn hóa của dân tộc.
2. Nội dung chính của sử thi Đăm Săn:
Đăm Săn là một người đàn ông tài ba và can đảm. Anh ta đã vượt qua nhiều khó khăn để giành được tình yêu của Hơ Nhị và Hơ Bhị, cả hai đều là những người phụ nữ xinh đẹp và thông minh trong thôn làng. Với sự bền bỉ và nỗ lực, Đăm Săn đã trở thành một tù trưởng hùng mạnh và giàu có. Anh ta đã không ngừng chiến đấu để đánh bại các tù trưởng độc ác và giành lại tình yêu của đời mình, đồng thời mang lại sự giàu có và uy danh cho bản thân và cho cả thôn làng.
Ngoài các chiến công lớn đó, Đăm Săn còn có khát vọng chinh phục thiên nhiên và vượt qua mọi trở ngại của tập tục xã hội. Anh ta đã thực hiện những điều tưởng chừng không thể như chặt cây thần và cầu hôn nữ thần Mặt Trời. Tuy nhiên, trên đường trở về từ nhà nữ thần Mặt Trời, chàng đã gặp phải nhiều thử thách, và cuối cùng anh đã hy sinh trong rừng Sáp Đen.
Mặc dù đã qua đời, nhưng Đăm Săn để lại di sản to lớn cho thôn làng của mình. Câu chuyện về anh cũng trở thành một truyền thuyết đầy ý nghĩa về sự can đảm và lòng trung thành. Câu chuyện của Đăm Săn còn được coi là một hình mẫu về tinh thần chiến đấu và khát vọng vươn lên, giúp nhiều người tin tưởng vào khả năng của mình và khát khao thành công trong cuộc sống.
3. Tóm tắt đoạn trích:
Trong tác phẩm, cuộc đánh của Đăm Săn chống lại Mtao-Mxây là một trong những sự kiện quan trọng nhất, đánh dấu sự trỗi dậy của anh ta từ một người thường dân đến một tù trưởng giàu có và uy danh lừng lẫy. Tuy nhiên, cuộc đánh này cũng là một thử thách rất lớn đối với Đăm Săn, khi anh ta phải đối mặt với những kẻ thù đáng gờm như Kên Kên và Sắt.
Sau khi cưới hai chị em tù trưởng, Đăm Săn đã tận dụng tài năng và sự thông minh của mình để trở thành một tù trưởng đáng kinh ngạc. Tuy nhiên, sự nghiệp của anh ta bị đe dọa khi Kên Kên và Sắt lừa anh ta cùng dân làng lên rẫy, ra sông lao động sản xuất để kéo người tới cướp phá buôn làng của Đăm Săn và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Đó là một cuộc tấn công rất táo tợn và tàn bạo, khiến Đăm Săn phải đối mặt với một thử thách khó khăn nhất trong cuộc đời anh ta.
Tuy nhiên, Đăm Săn đã không sợ hãi trước những kẻ thù đáng sợ này. Anh ta đã dũng cảm và thông minh trong việc lập kế hoạch để đánh trả Kên Kên và Sắt. Đặc biệt, anh ta đã sử dụng sự thông minh của mình để xác định điểm yếu của đối thủ và tận dụng nó để chiến thắng. Nhờ đó, Đăm Săn đã cứu được vợ và sáp nhập được đất đai, của cải của kẻ địch. Thắng lợi này đã giúp anh ta trở nên nổi tiếng hơn, danh tiếng và uy tín của anh ta càng tăng, và bộ tộc của anh ta càng trở nên giàu có và đông đúc hơn.
Với cuộc đánh này, tác giả đã đưa ra thông điệp rõ ràng về lòng dũng cảm và sự thông minh trong cuộc sống. Đối mặt với những thử thách, Đăm Săn đã chứng minh rằng một người đàn ông thông minh và dũng cảm có thể vượt qua mọi khó khăn và thành công trong cuộc sống.
4. Bố cục đoạn trích:
Phần 1: Từ đầu đến “cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường”: Cảnh trận đánh giữa hai tù trưởng. Tác giả mô tả chi tiết về cuộc chiến đấu cam go này và tạo ra một bầu không khí căng thẳng và kịch tính cho độc giả.
Phần 2: Tiếp đến “Họ đến bãi ngoài làng, rồi vào làng”: Cảnh Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng. Trong phần này, chúng ta được đưa đến một bối cảnh mới và theo dõi cuộc hành trình của những nhân vật sau khi họ đã chiến thắng. Tác giả cũng miêu tả rất chi tiết về cảnh vật và tạo ra một bầu không khí yên tĩnh và bình dị cho độc giả.
Phần 3: Còn lại: Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng. Tác giả mô tả những cảm xúc và hành động của nhân vật chính sau khi họ đã chiến thắng, giúp độc giả cảm thấy họ thật sự đang sống trong câu chuyện.
5. Hướng dẫn soạn bài:
Câu 1 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1): Tóm tắt diễn biến trận đánh theo trật tự của các tình tiết và sự kiện
Đăm Săn đến nhà Mtao-Mxây thách đấu. Mtao-Mxây ban đầu không chịu, nhưng sau đó đồng ý.
Cuộc chiến:
Hiệp đấu 1: Mtao-Mxây yếu kém hơn.
Hiệp đấu 2: Đăm Săn mạnh hơn và đánh bại Mtao-Mxây.
Hiệp đấu 3: Đăm Săn đánh bại Mtao-Mxây và cứu được vợ, dân làng Mtao-Mxây chuyển đến ngôi làng mới.
Câu 2 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao-Mxây là cuộc chiến thống nhất cộng đồng, không phải là cuộc chiến tàn sát, cướp bóc và chiếm giữ. Các thái độ của cộng đồng Ê-đê:
Mtao-Mxây: Nô lệ đang mơ ước được sống no ấm, giàu có và có người lãnh đạo dũng cảm, tài ba bảo vệ họ.
Đăm Săn: Dân làng chào đón anh hùng của họ và hoà hợp tiếp đón những người nô lệ mới.
Câu 3 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Phần cuối đoạn trích chú ý miêu tả cảnh ăn mừng chiến thắng của phía Đăm Săn.
Phân tích ý nghĩa:
Khi Mtao-Mxây thất bại, không làm cho dân làng lo sợ, hoang mang. Họ ngay lập tức đi theo về phía Đăm Săn, hoà nhập với cuộc đồng mới một cách rất tự nhiên. Dân làng của Đăm Săn cũng vậy, họ đón tiếp những người bạn mới rất chân tình, tưng bừng, náo nhiệt, vui say không hề có một chút gợn nào. Điều này cho thấy sự đoàn kết, tình bạn và sự chân thành của những người dân đối với nhau. Họ đã chứng tỏ rằng, mặc dù cuộc chiến tranh thị tộc đã kết thúc, nhưng tình cảm họ dành cho nhau vẫn mãi không thay đổi.
Cuộc chiến tranh thị tộc không chỉ là một cuộc chiến tranh giữa các thị tộc, mà còn là một cuộc chiến tranh để thể hiện sức mạnh và sự phát triển của xã hội Ê-đê. Cuộc chiến tranh đã giúp những tập thể riêng lẻ hợp thành những tập thể lớn hơn, mạnh hơn và trở thành một dân tộc trưởng thành thực sự. Điều này cho thấy tầm quan trọng của cuộc chiến tranh và sự đóng góp của mỗi cá nhân trong việc xây dựng một cộng đồng lớn mạnh.
Tình cảm của dân làng Đăm Săn đối với những người bạn mới là một minh chứng cho tầm vóc và sứ mệnh lịch sử của người anh hùng ưu tú đã đứng lên thống nhất các thị tộc nhỏ lẻ lại với nhau, gom lại thành một cộng đồng lớn mạnh và giàu có. Sự đồng lòng, tình bạn, và tình yêu thương đã đưa họ vượt qua những khó khăn, chia sẻ niềm vui và sự hân hoan trong cảnh ăn mừng chiến thắng. Điều này cho thấy sức mạnh của tình người và tầm quan trọng của sự đoàn kết trong việc xây dựng một cộng đồng vững mạnh và phát triển.
Việc hoà nhập và chia sẻ tình cảm với những người bạn mới cũng cho thấy tinh thần đón nhận và sự mở rộng tư duy của dân làng Đăm Săn. Họ đã không chỉ coi những người bạn mới là một phần của cuộc đồng, mà còn là một phần của cuộc sống của họ. Họ đã tôn trọng và chào đón những người bạn mới và đã sẵn sàng chia sẻ niềm vui và sự hân hoan trong cảnh ăn mừng chiến thắng. Điều này cho thấy tinh thần đón nhận và sự mở rộng tư duy của dân làng Đăm Săn trong việc tạo ra một cộng đồng đa dạng và phát triển.
Câu 4 (trang 36 sgk Ngữ Văn 10 Tập 1):
Dùng lối so sánh để miêu tả (tương đồng, tăng cấp, tương phản, đòn bẩy);
Sử dụng hình ảnh thiên nhiên, vũ trụ để tôn vinh tầm vóc to lớn của nhân vật anh hùng.
